Οι περισσότεροι άνθρωποι στην κατεχόμενη Ευρώπη δεν συνέπραξαν ενεργά στη γενοκτονία των Ναζί. Ούτε, όμως, έκαναν κάτι για να βοηθήσουν τους Εβραίους και τα υπόλοιπα θύματα των ναζιστικών πολιτικών πρακτικών. Κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν αμέτοχοι καθώς παρακολουθούσαν τη σύλληψη και τον εκτοπισμό Εβραίων, Ρομά (Τσιγγάνων) και άλλων «εχθρών του Ράιχ». Πολλοί από αυτούς τους αμέτοχους θεατές είπαν στον εαυτό τους ότι αυτό που παρακολουθούσαν να συμβαίνει δεν τους αφορούσε καθόλου. Άλλοι ήταν υπερβολικά φοβισμένοι για να προσφέρουν βοήθεια. Σε πολλά μέρη, η παροχή καταφύγιου σε Εβραίους αποτελούσε έγκλημα που επέσειε τη θανατική ποινή.

Παρά τους κινδύνους, ένας μικρός αριθμός ατόμων δε δέχθηκε να μείνει αμέτοχος παρατηρητής. Αυτά τα άτομα είχαν το κουράγιο να βοηθήσουν παρέχοντας κρυψώνες, υπόγειες διαδρομές διαφυγής, πλαστά έγγραφα, τρόφιμα, ρούχα, χρήματα και μερικές φορές όπλα.

Η Δανία ήταν η μόνη κατεχόμενη χώρα που αντιστάθηκε σθεναρά στις προσπάθειες του ναζιστικού καθεστώτος να εκτοπίσει τους Εβραίους πολίτες της. Στις 28 Σεπτεμβρίου του 1943, ο Georg Ferdinand Duckwitz, Γερμανός διπλωμάτης, ενημέρωσε κρυφά τη δανική αντίσταση ότι οι Ναζί σχεδίαζαν τον εκτοπισμό των Εβραίων της Δανίας. Οι Δανοί αντέδρασαν γρήγορα, οργανώνοντας μια πανεθνική προσπάθεια για τη φυγάδευση Εβραίων μέσω θάλασσας στην ουδέτερη Σουηδία. Προειδοποιημένοι για τα γερμανικά σχέδια, οι Εβραίοι ξεκίνησαν να εγκαταλείπουν την Κοπεγχάγη, όπου ζούσε η πλειονότητα των σχεδόν 8.000 Εβραίων της Δανίας, και άλλες πόλεις, μέσω τρένου, αυτοκινήτου και πεζοί. Με τη βοήθεια του λαού της Δανίας, βρήκαν μέρη για να κρυφτούν σε σπίτια, νοσοκομεία και εκκλησίες. Μέσα σε δύο βδομάδες ψαράδες βοήθησαν να μεταφερθούν περίπου 7.200 Εβραίοι της Δανίας και 680 μη Εβραίοι συγγενείς τους σε ασφαλές έδαφος, διασχίζοντας το στενό θαλάσσιο πέρασμα που χωρίζει τη Δανία από τη Σουηδία.

Η δανική προσπάθεια διάσωσης ήταν μοναδική επειδή ήταν πανεθνική. Ωστόσο, δεν ήταν πλήρως επιτυχής. Σχεδόν 500 Δανοί Εβραίοι εκτοπίστηκαν στο γκέτο του Τερεζίενσταντ στην Τσεχοσλαβακία. Ακόμη, όμως, και αυτοί οι Εβραίοι, εκτός από 51 από αυτούς, επιβίωσαν του Ολοκαυτώματος, κυρίως επειδή οι Δανοί αξιωματούχοι ασκούσαν πίεση στους Γερμανούς λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια όσων είχαν εκτοπιστεί. Οι Δανοί απέδειξαν ότι η γενικευμένη υποστήριξη προς τους Εβραίους και αντίσταση προς τις γερμανικές πολιτικές μπορούσε να σώσει ζωές.

Υπάρχουν διάφορες ιστορίες γενναίων ανθρώπων σε άλλες χώρες οι οποίοι επίσης προσπάθησαν να σώσουν τους Εβραίους από τον αφανισμό στα χέρια των Ναζί. Κληρικοί στη Γαλλία διέσωσαν σχεδόν 12.000 εβραιόπουλα, εξασφαλίζοντας για αυτά στέγη και φυγαδεύοντας μερικά στην Ελβετία και την Ισπανία. Περίπου 20.000 Εβραίοι της Πολωνίας μπόρεσαν να επιβιώσουν κρυμμένοι στο γκέτο της Βαρσοβίας επειδή κάποιοι άνθρωποι τους παρείχαν καταφύγιο στα σπίτια τους. Ορισμένοι Εβραίοι ήταν κρυμμένοι ακόμη και στον ζωολογικό κήπο της Βαρσοβίας από τον διευθυντή του ζωολογικού κήπου, Jan Zabinski.

Βασικές ημερομηνίες

29 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1943
ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ ΤΗΣ ΔΑΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Δανία στις 9 Απριλίου του 1940. Δανοί και Γερμανοί σύναψαν μια συμφωνία στα πλαίσια της οποίας η Δανική κυβέρνηση και ο στρατός της Δανίας εξακολουθούσαν να υπάρχουν. Παρά την κατοχή, οι Γερμανοί δεν κίνησαν διαδικασίες εκτοπισμών από τη Δανία. Το καλοκαίρι του 1943, καθώς οι συμμαχικές στρατιωτικές δυνάμεις προήλαυναν, η δραστηριότητα της αντίστασης στη Δανία αυξήθηκε με τη μορφή σαμποτάζ και απεργιών. Αυτές οι δράσεις, ωστόσο, προκάλεσαν εντάσεις μεταξύ των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων και της Δανικής κυβέρνησης. Τον Αύγουστο του 1943, οι Γερμανοί παρουσίασαν στη Δανική κυβέρνηση νέες απαιτήσεις για να θέσει ένα τέλος στις αντιστασιακές δραστηριότητες. Η κυβέρνηση της Δανίας αρνήθηκε να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις και παραιτήθηκε, ύστερα από τρία χρόνια υπό γερμανική κατοχή. Οι Γερμανοί ανέλαβαν τη διοίκηση της Δανίας και αποπειράθηκαν να εφαρμόσουν την «Τελική Λύση» με τη σύλληψη και την απέλαση Εβραίων. Οι Δανοί απάντησαν με μια πανεθνική επιχείρηση διάσωσης.

2 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1943
Η ΣΟΥΗΔΙΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΑΣΥΛΟ ΣΤΟΥΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΤΗΣ ΔΑΝΙΑΣ

Σε μια έκθεση προς Γερμανούς αξιωματούχους στο Βερολίνο, η σουηδική κυβέρνηση προσφέρει άσυλο σε περίπου 7.000 Εβραίους της Δανίας. Στα τέλη του Σεπτεμβρίου του 1943, το γερμανικό σχέδιο για τη σύλληψη και τον εκτοπισμό Εβραίων από τη Δανία διέρρευσε στις δανικές αρχές, οι οποίες προειδοποίησαν τον εβραϊκό πληθυσμό στη Δανία και τον παρότρυναν να κρυφτεί. Σε απάντηση, ταυτόχρονα η δανική αντίσταση και ο γενικός πληθυσμός οργάνωσαν μια πανεθνική προσπάθεια για να φυγαδέψουν Εβραίους στην ακτή από όπου Δανοί ψαράδες τους μετέφεραν με καΐκια στη Σουηδία. Σε λίγο περισσότερο από τρεις εβδομάδες, οι Δανοί μετέφεραν περισσότερους από 7.000 Εβραίους και σχεδόν 700 μη Εβραίους συγγενείς τους στη Σουηδία. Παρά τις προσπάθειες των Δανών, περίπου 500 Εβραίοι συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν στο γκέτο του Τερεζίενσταντ.

23 ΙΟΥΝΙΟΥ 1944
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΔΑΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑΣ ΣΤΟ ΤΕΡΕΖΙΕΝΣΤΑΝΤ

Μια Δανική αντιπροσωπεία μαζί με εκπροσώπους του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού επισκέφθηκε το γκέτο του Τερεζίενσταντ στη Βοημία. Με σκοπό να εξαπατήσουν τόσο τους επισκέπτες όσο και την παγκόσμια κοινή γνώμη σχετικά με τη μεταχείριση των Εβραίων από τους Ναζί, τα SS εξωράισαν το γκέτο και δημιούργησαν την εντύπωση ότι το Τερεζίενσταντ είναι ένας αυτοδιοικούμενος εβραϊκός οικισμός. Σε αντίθεση με άλλους φυλακισμένους στο Τερεζίενσταντ, οι 500 Δανοί κρατούμενοι δεν είχαν εκτοπιστεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και τους είχε επιτραπεί να λαμβάνουν πακέτα από τον Ερυθρό Σταυρό. Στις 15 Απριλίου του 1945, οι Δανοί κρατούμενοι αποφυλακίστηκαν από το γκέτο και παραδόθηκαν στον σουηδικό Ερυθρό Σταυρό. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων ανάμεσα σε εκπροσώπους της σουηδικής κυβέρνησης και Ναζί αξιωματούχους, βάσει των οποίων Σκανδιναβοί κρατούμενοι σε στρατόπεδα, συμπεριλαμβανομένων Εβραίων, μεταφέρθηκαν σε ένα στρατόπεδο κράτησης στη βόρεια Γερμανία. Αυτοί οι κρατούμενοι τελικά εστάλησαν στη Σουηδία όπου παρέμειναν μέχρι το τέλος του πολέμου. Από τους σχεδόν 500 εκτοπισμένους Εβραίους της Δανίας, περίπου 450 επέζησαν.