Σαλονίκη

Η πόλη της Σαλονίκης βρίσκεται στη βόρεια Ελλάδα. Μετά από την εισβολή και την κατάληψη της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1941, η Σαλονίκη πέρασε στη γερμανική ζώνη κατοχής. Η πόλη καταλήφθηκε από τις γερμανικές δυνάμεις στις αρχές Απριλίου.

Πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Θεσσαλονίκη είχε τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα. Κατά τη γερμανική κατοχή, ο εβραϊκός πληθυσμός ήταν περίπου 50.000 άτομα. Από την πρώτη κιόλας βδομάδα της κατοχής, οι Γερμανοί συνέλαβαν την εβραϊκή ηγεσία, εκδίωξαν εκατοντάδες εβραϊκές οικογένειες και κατάσχεσαν τα διαμερίσματά τους, και επέταξαν το εβραϊκό νοσοκομείο για να εγκατασταθεί σε αυτό ο γερμανικός στρατός. Δεκάδες χιλιάδες πολύτιμα αντικείμενα της εβραϊκής κοινότητας και έργα τέχνης κατάσχονταν από εβραϊκές ακαδημίες, συναγωγές και ιδιωτικές κατοικίες και αποστέλλονταν στη Γερμανία.

 Στα μέσα Ιουλίου 1942, οι Γερμανοί διέταξαν 9.000 άρρενες Εβραίους με ελληνική υπηκοότητα ηλικίας 18 έως 45 ετών να συγκεντρωθούν στην Πλατεία Ελευθερίας  για να καταγραφούν σε καταλόγους καταναγκαστικής εργασίας.  Όλη τη μέρα, οι Γερμανοί τους ταπείνωναν και τους χτυπούσαν. Δύο χιλιάδες Εβραίοι στάλθηκαν σε καταναγκαστικά έργα για το γερμανικό στρατό. Οι γερμανικές αρχές ζήτησαν λύτρα για την απελευθέρωση των Εβραίων. Η εβραϊκή κοινότητα Θεσσαλονίκης συγκέντρωσε χρήματα στην Θεσσαλονίκη και την Αθήνα και πούλησε το εβραϊκό νεκροταφείο στη Θεσσαλονίκη για να συγκεντρώσει το απαιτούμενο ποσό. (Ο δήμος Θεσσαλονίκης αγόρασε το νεκροταφείο, το κατέστρεψε και χρησιμοποίησε  τις μαρμαρινες πλάκες των τάφων ως οικοδομικά υλικά και αργότερα έχτισε πανεπιστήμιο στην περιοχή.)

Τον Φεβρουάριο του 1943, οι γερμανικές αρχές συγκέντρωσαν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης σε δύο γκέτο, ένα στα ανατολικά της Θεσσαλονίκης και ένα στη δυτική συνοικία του Βαρώνου Χιρς. Οι Εβραίοι συγκεντρώθηκαν στη δυτική συνοικία, κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό, εν όψει των επικείμενων απελάσεων. Από τον Μάρτιο μέχρι και τον Αύγουστο του 1943, οι Γερμανοί απέλασαν περισσότερους από 45.000 Εβραίους από τη Θεσσαλονίκη στο κέντρο εξόντωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Οι περισσότεροι από τους απελαθέντες  δολοφονήθηκαν στους θαλάμους αερίων αμέσως μετά την άφιξή τους στο Άουσβιτς.

Οι Εβραίοι που είχαν στην κατοχή τους δελτία ταυτότητας ή τους παραχωρήθηκαν βίζες από ουδέτερες κυβερνήσεις δεν απελάθηκαν. Περισσότεροι από 300 Εβραίοι με ισπανική υπηκοότητα μεταφέρθηκαν στην Ισπανία μέσω του στρατοπέδου Bergen-Belsen στη βόρεια Γερμανία. Κάποιοι Εβραίοι διέφυγαν από την κατεχόμενη Ελλάδα  στην ιταλική ζώνη κατοχής ή στην Παλαιστίνη. Περίπου 500 Εβραίοι από τη Θεσσαλονίκη απέφυγαν τις απελάσεις διαφεύγοντας στα κοντινά βουνά, όπου εντάχθηκαν σε αντάρτικες μονάδες αντίστασης κατά των Γερμανών.

Λιγότεροι από 2.000 Εβραίοι απέμειναν στη Θεσσαλονίκη μετά τον πόλεμο. Κατά τα έτη 1941 με 1943  η αρχαία και ακμαία εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης καταστράφηκε.