Οι Εβραίοι ζούσαν στην Ευρώπη για περισσότερο από δύο χιλιάδες χρόνια. Η Αμερικανική Εβραϊκή Επετηρίδα τοποθετούσε το συνολικό Εβραϊκό πληθυσμό περίπου στα 9,5 εκατομμύρια το 1933. Αυτός ο αριθμός αντιπροσώπευε πάνω από το 60 τοις εκατό του Εβραϊκού πληθυσμού παγκοσμίως, που υπολογίζετο ότι έφτανε τα 15,3 εκατομμύρια. Η πλειονότητα των Ευρωπαίων Εβραίων βρισκόταν στην ανατολική Ευρώπη, όπου περίπου 5 1/2 εκατομμύρια Εβραίοι ζούσαν στην Πολωνία και στη Σοβιετική Ένωση. Πριν από την άνοδο των Ναζί στην εξουσία το 1933, η Ευρώπη είχε μια δυναμική και αναπτυγμένη Εβραϊκή κουλτούρα. Σε λιγότερο από μια δεκαετία, το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης έμελε να κατακτηθεί και να υπαχθεί στη γερμανική διοίκηση ή να προσαρτηθεί από τη Ναζιστική Γερμανία και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι Εβραίοι - δύο στους τρεις- έμελε να χάσουν τη ζωή τους.
Φωτογραφία της Hilde και του Gerrit Verdoner με τέσσερις παράνυφους την ημέρα του γάμου τους. Οι παράνυφοι είναι οι: Jetty Fontijn (τέρμα αριστερά), Letty Stibbe (δεύτερη από τα δεξιά), Miepje Slulizer (δεξιά) και Fanny Schoenfeld (όρθια, πίσω). Βέλγιο, μεταξύ 1933 και 1937.
Η Berta Rosenheim ποζάρει κρατώντας ένα μεγάλο κωνικό δέμα, που συνήθως ήταν γεμάτο με καραμέλες και γραφική ύλη, την πρώτη μέρα της στο σχολείο. Λειψία, Γερμανία, Απρίλιος 1929.
Ο Kalman ήταν το μεγαλύτερο από τα δέκα παιδιά μιας φτωχής, ευσεβούς εβραϊκής οικογένειας σε ένα χωριουδάκι στα νότια της κεντρικής Πολωνίας. Ο πατέρας του στήριζε την οικογένειά του αγοράζοντας κότες, αυγά και λαχανικά από τους αγρότες, τα οποία πωλούσε στην αγορά της Kolbuszowa που απείχε μερικά χιλιόμετρα. Ο Kalman περπατούσε στην Kolbuszowa καθημερινά για να παρακολουθεί πρωινά μαθήματα στο δημόσιο σχολείο και στο κατηχητικό το απόγευμα.
1933-39: Το 1933 ο Kalman έγινε δεκτός στο διάσημο ίδρυμα ραβινικών σπουδών στο Λούμπλιν. Όταν είχε χρόνο, μάθαινε μόνος του Αγγλικά από ένα παλιό βιβλίο γραμματικής. Τα Αγγλικά έγιναν το πάθος του. Ζήτησε από τον κόσμο να τον φωνάζουν «Charlie» και όχι Kalman. Έβαλε στόχο να μεταναστεύσει στην Αμερική και έγραψε επιστολή στην Έλενορ Ρούζβελτ στην οποία της αποκάλυπτε την επιθυμία του. Αυτή του απάντησε με ένα ενθαρρυντικό γράμμα. Ο Kalman κουβαλούσε την επιστολή μαζί του για γούρι.
1940-44: Ο Kalman μαζί με άλλα 16 άτομα δραπέτευσε από το στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας Glogow, όπου εργαζόταν σε έργα οδοποιίας για τους Γερμανούς. Ο Kalman επέστρεψε στο Kupno. Εκεί κρυβόταν σε έναν αχυρώνα και έβγαινε κάθε εβδομάδα για να προμηθευτεί φαγητό από έναν αγρότη που γνώριζε στο χωριό. Ένα βράδυ τον επισκέφτηκαν δύο φίλοι του Εβραίοι που είχαν δραπετεύσει από το στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας Kolbuszowa και κρύβονταν στο δάσος. Ο Kalman αποφάσισε να πάει μαζί τους. Πέρασε πολλούς μήνες στο δάσος και έκανε τακτικές επισκέψεις στο χωριό του για τρόφιμα.
Ενώ πήγαινε στο Kupno, ο Kalman έπεσε σε ενέδρα κάποιων Πολωνών – ήταν οι πρώην γείτονές του. Ένας φίλος του με τον οποίο κρύβονταν μαζί στο δάσος τον βρήκε με ένα δίκρανο καρφωμένο στο στήθος του. Ο Kalman πέθανε την επομένη.
Η Kornelia ήταν γνωστή ως Nelly. Ήταν η μεγαλύτερη εκ των δύο αδερφών που μεγάλωσαν από Εβραίους γονείς στην πρωτεύουσα της Ουγγαρίας, Βουδαπέστη. Ο πατέρας της πολέμησε στον ουγγρικό στρατό στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Kornelia παρακολούθησε δημόσιο σχολείο και αργότερα εργάστηκε ως λογίστρια σε εργοστάσιο σαπωνοποιίας. Το 1928 παντρεύτηκε τον Miksa Deutsch, έναν επιχειρηματία που πουλούσε σπίρτα.
1933-39: Ο άντρας της Kornelia ήταν θρησκευόμενος και τα τρία παιδιά της οικογένειας Deutsch παρακολουθούσαν εβραϊκά σχολεία. Ο Miksa και ο αδερφός του ήταν οι μοναδικοί διανομείς σπίρτων από τη Σουηδία στην Ουγγαρία, και η επιχείρηση άκμαζε. Το Μάιο του 1939 η ουγγρική κυβέρνηση άρχισε να περιορίζει τον αριθμό των Εβραίων που μπορούσαν να απασχολούνται σε μια επιχείρηση, αναγκάζοντας τους Deutsch να απολύσουν κάποιους από τους Εβραίους εργαζόμενούς τους.
1940-44: Το 1949 ο Miksa επιστρατεύτηκε στην υπηρεσία εργασίας του ουγγρικού στρατού. Αργότερα, εξαναγκάστηκε να παραδώσει τον έλεγχο της οικογενειακής επιχείρησης σε έναν αδερφό του Ούγγρου πρωθυπουργού. Μετά την κατάληψη της Βουδαπέστης από τους Γερμανούς το Μάρτιο του 1944, οι Εβραίοι διατάχθηκαν να μετακομίσουν σε ειδικά σπίτια σημαδεμένα με ένα εβραϊκό αστέρι. Τον Οκτώβριο του 1944, Ούγγροι φασίστες ξεκίνησαν τις συλλήψεις Εβραίων από αυτά τα σπίτια. Στην Kornelia προσφέρθηκε δουλειά σε ένα ορφανοτροφείο μέσω της πρεσβείας της Σουηδίας. Όμως στις 15 Νοεμβρίου, προτού ξεκινήσει τη δουλειά, συνελήφθη.
Η Kornelia απέδρασε, αλλά συνελήφθηκε ξανά και απελάθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Ράβενσμπρουκ, όπου έχασε τη ζωή της. Τα τρία της παιδιά επέζησαν του πολέμου.
Ο Benjamin -η οικογένεια και οι φίλοι του τον φώναζαν «Benno»- μεγάλωσε σε μια ευσεβή εβραϊκή οικογένεια στο Άμστερνταμ. Ο πατέρας του Benno, ένας επιτυχημένος τεχνίτης διαμαντιών, ήταν πρόεδρος της εβραϊκής κοινότητας του Άμστερνταμ. Ο Benno είχε δύο μικρότερες αδελφές και του άρεσε να συλλέγει γραμματόσημα.
1933-39: Έχοντας αποκτήσει κάποια επαγγελματική πείρα σε ένα πολυκατάστημα, ο Benno άρχισε να δουλεύει με τον πατέρα του στα διαμάντια. Ο Benno τηρούσε αυστηρά τον εβραϊκό νόμο. Αγαπούσε το τένις και το σκι, και το 1938 ενώ έκανε σκι στην Ελβετία γνώρισε μια κοπέλα και ερωτεύθηκε. Καταλαβαίνοντας ότι επιδεινωνόταν το κλίμα στην Ευρώπη για τους Εβραίους, το 1939 η οικογένεια της κοπέλας του εγκατέλειψε την Ολλανδία και μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
1940-41: Η κοπέλα του Benno επέστρεψε στην Ολλανδία και παντρεύτηκαν τον Οκτώβριο του 1940. Οι νεόνυμφοι πήραν οικότροφο έναν Εβραίο πρόσφυγα ο οποίος έκανε την πρακτική του για γεωργικές εργασίες στην Παλαιστίνη. Στις 11 Ιουνίου 1941, στην πόρτα του Benno εμφανίστηκαν μέλη της Γκεστάπο που έψαχναν τον οικότροφο πρόσφυγα. Σε αντίποινα για τη δολοφονία ενός Γερμανού, οι Ναζί συλλάμβαναν τους αλλοδαπούς Εβραίους. Όταν ο Benno άνοιξε την πόρτα, οι Ναζί τον ρώτησαν αν και εκείνος ήταν Εβραίος. Ο Benno απάντησε ότι ήταν, και οι Ναζί του είπαν «Τότε θα έρθεις και συ μαζί μας».
Ο Benno εκτοπίστηκε στο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας Schoorl στην Ολλανδία και κατόπιν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν στην Αυστρία, όπου και αποβίωσε σε ηλικία 22 ετών.
Όταν οι Ναζί ήλθαν στην εξουσία στη Γερμανία το 1933, Εβραίοι ζούσαν σε κάθε χώρα της Ευρώπης. Ένα σύνολο περίπου εννέα εκατομμυρίων Εβραίων ζούσε σε χώρες που θα βρίσκονταν υπό γερμανική κατοχή στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ως το τέλος του πολέμου, δύο στους τρεις από αυτούς τους Εβραίους θα ήταν νεκροί και η ζωή των Εβραίων στην Ευρώπη θα άλλαζε για πάντα.
Το 1933 οι μεγαλύτεροι εβραϊκοί πληθυσμοί ήταν συγκεντρωμένοι στην ανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, της Σοβιετικής Ένωσης, της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας. Πολλοί από τους Εβραίους της ανατολικής Ευρώπης ζούσαν σε εβραϊκές κατά κύριο λόγο πόλεις ή χωριά, με την ονομασία shtetls. Οι Εβραίοι της ανατολικής Ευρώπης ζούσαν μια ξεχωριστή ζωή ως μειονότητα μέσα στον πολιτισμό της πλειονότητας. Μιλούσαν τη δική τους γλώσσα, τα γίντις, που συνδύαζαν στοιχεία γερμανικών και εβραϊκών. Διάβαζαν βιβλία στα γίντις και παρακολουθούσαν θέατρο και ταινίες γίντις. Αν και πολλοί νεότεροι Εβραίοι σε μεγαλύτερες πόλεις ξεκίνησαν να υιοθετούν μοντέρνους τρόπους ένδυσης, οι μεγαλύτεροι συχνά ντύνονταν παραδοσιακά, οι άντρες φορώντας καπέλα ή κασκέτα, και οι γυναίκες καλύπτοντας τα μαλλιά τους με περούκες ή μαντήλες.
Εν συγκρίσει, οι Εβραίοι της δυτικής Ευρώπης -Γερμανίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Ολλανδίας και Βελγίου- αποτελούσαν πολύ μικρότερο μέρος του πληθυσμού και έτειναν να υιοθετούν την κουλτούρα και τις συνήθειες των μη-Εβραίων γειτόνων τους. Ντύνονταν και μιλούσαν όπως οι συμπατριώτες τους, και οι παραδοσιακές θρησκευτικές πρακτικές και η γίντις κουλτούρα έπαιζαν λιγότερο σημαντικό ρόλο στις ζωές τους. Έτειναν να έχουν πιο τυπική εκπαίδευση από τους Εβραίους της ανατολικής Ευρώπης και να ζουν σε κωμοπόλεις ή πόλεις.
Οι Εβραίοι μπορούσαν να βρεθούν σε κάθε τομέα της ζωής, ως αγρότες, ράφτες, μοδίστρες, εργατικά χέρια σε εργοστάσια, λογιστές, γιατροί, δάσκαλοι και ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων. Κάποιες οικογένειες ήταν πλούσιες· οι περισσότερες ήταν φτωχές. Πολλά παιδιά διέκοπταν τη σχολική τους φοίτηση νωρίς για να δουλέψουν σε ένα εργαστήριο ή να ασχοληθούν με το εμπόριο· άλλα ανυπομονούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Ωστόσο, παρά τις διαφορές τους, ήταν όμοιοι από μία άποψη: Από τη δεκαετία του 1930, με την άνοδο των Ναζί στην εξουσία της Γερμανίας, όλοι έγιναν πιθανά θύματα, και οι ζωές τους άλλαξαν για πάντα.
Βασικές ημερομηνίες
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1791 ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΘΗΚΑΝ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ Ο όρος «χειραφέτηση των Εβραίων» σημαίνει την άρση όλων των νομικών διακρίσεων εναντίον των Εβραίων και την εκχώρηση ίσων δικαιωμάτων με αυτά των υπόλοιπων πολιτών σε μία χώρα. Τον Σεπτέμβριο του 1791, η Εθνοσυνέλευση της Γαλλίας εκχώρησε δικαιώματα υπηκοότητας στους Εβραίους που έδωσαν όρκο αφοσίωσης. Η Γαλλία ήταν στην εμπροσθοφυλακή του κινήματος χειραφέτησης. Για παράδειγμα, οι Εβραίοι χειραφετήθηκαν αργότερα στην Ελλάδα (1830), τη Μεγάλη Βρετανία (1858), την Ιταλία (1870), τη Γερμανία (1871) και τη Νορβηγία (1891). Παρά το ότι η πολιτική ισότητα των Εβραίων εξασφαλιζόταν, κατά συνέπεια, δια νόμου, οι Εβραίοι της Ευρώπης παρέμειναν περιστοιχισμένοι από αντισημιτισμό και διακρίσεις.
24 ΙΟΥΝΙΟΥ 1922 ΕΒΡΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗΚΑΝ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Ο Βάλτερ Ράτεναου, μία από τις πιο επιφανείς πολιτικές φιγούρες των Εβραίων της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, δολοφονήθηκε από ακροδεξιούς. Ο Ράτεναου, πρόεδρος της General Electric Corporation στη Γερμανία (AEG) από το 1915, έγινε υπουργός Εξωτερικών της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης το 1922. Ως Εβραίος, ήταν μισητός από τις δεξιές ομάδες ιδιαίτερα για την πολιτική του εκπλήρωσης των όρων της Συνθήκης των Βερσαλλιών και την ομαλοποίηση των σχέσεων με τη Σοβιετική Ένωση. Η δολοφονία του ήταν ενδεικτική της δεξιάς αντισημιτικής εκστρατείας που κατηγορούσε τους Εβραίους για την ήττα της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
9 ΜΑΡΤΙΟΥ 1936 ΠΟΓΚΡΟΜ ΣΤΟ PRZYTYK ΤΗΣ ΠΟΛΩΝΙΑΣ Βία ξέσπασε στην Πολωνία. Τρεις Εβραίοι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από εξήντα τραυματίστηκαν στην πόλη Przytyk στη Πολωνίας. Τις ημέρες μετά την επίθεση, το πογκρόμ εξαπλώθηκε στις γειτονικές πόλεις. Πριν τον τερματισμό του πογκρόμ, σχεδόν 80 Εβραίοι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 200 τραυματίστηκαν. Η βία εναντία στους Εβραίους διαδόθηκε σε όλη την κεντρική Πολωνία μεταξύ του 1935 και του 1937. Αντί-εβραϊκά πογκρόμ εκδηλώνονται, για παράδειγμα, στις πόλεις Czestochowa, Λούμπλιν, Μπιάλιστοκ και Grodno.
We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia.
View the list of all donors.
