آوراهام توری
آوراهام توری (۲۰۰۲-۱۹۰۹) به‌عنوان دبیر شورای یهودی (موسوم به ریش‌سفیدان، به آلمانی Ältestenrat) در گتوی کونو در کشور لیتوانی خدمت کرد. او خاطرات خود را از روزهای اول تهاجم آلمان تا آخرین روزهای گتو، در دفتری یادداشت نمود. توری عقیده داشت که مستندسازی تجربیات مربوط به گتو، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. او آرشیوهای مخفی گتو را مدیریت می‌کرد.
وقایع کلیدی
-
1
آوراهام توری که پیش از جنگ، وکیل دادگستری و فعال صهیونیستی بود، در دوران حضورش در گتوی کونو، جنایات نازی‌ها را در دفتر خاطرات خود ثبت می‌کرد. او با همکاری دیگران، گزارش‌ها، بازوبندها، دستورات آلمانی‌ها و آثار هنری را جمع‌آوری کرد و تمامی این اسناد ارزشمند را همراه با دفتر خاطراتش در پنج جعبه چوبی قرار داد و آنها را دفن کرد تا برای آیندگان حفظ شوند.
-
2
توری، دستور‌العمل‌هایی را به یک کشیش لیتوانیایی به نام پدر وایکوس، ارائه داد مبنی بر اینکه اگر هیچ یهودی از جنگ جان سالم به در نبرد، وی جعبه‌ها مدفون‌شده را از خاک بیرون آورد و آنها را به سازمان جهانی صهیونیسم ارسال کند.
-
3
دفتر خاطرات و اسنادی که توری محفوظ نگه داشت، بخش قابل توجهی از تاریخ گتوی کونو را از خطر به فراموشی سپرده شدن نجات داد.
پیش از جنگ جهانی دوم
آوراهام توری در سال ۱۹۰۹ در شهر لازدییای لیتوانی، که آن زمان بخشی از امپراتوری روسیه‌ی تزاری بود، به دنیا آمد. نام اصلی‌اش آوراهام گلوب بود. وی در سال ۱۹۵۰، نام خانوادگی روسی خود را که به معنای «کبوتر» بود، به یک نام عبری با همان معنا تغییر داد.
آوراهام توری پس از اتمام تحصیلات دبیرستانی خود در دبیرستان عبری شهر ماریامپوله، لیتوانی، و فعالیت در جنبش جوانان صهیونیستی، تحصیلات خود را در رشته‌ی حقوق در شهر کونو و همچنین ایالات متحده ادامه داد. وی در دهه‌ی ۱۹۳۰ و پس از دریافت مدرک خود از دانشگاه کونو، به عنوان دستیار در دفتر وکالت یکی از استادان یهودی مشغول به کار شد.
تصرفات شوروی و اشغال آلمان
در سال ۱۹۴۰، هنگامی که شوروی لیتوانی را تصرف کرد، آوراهام توری در اداره‌ی ساخت‌وساز شوروی، که مسئول احداث پایگاه‌های نظامی در لیتوانی بود، مشغول به کار شد. با این حال، شرایط ناپایدار سیاسی آن دوره باعث شد که توری دو بار از کونو فرار کند.
نخستین بار، توری در شهر ویلنا (ویلنیوس) پنهان شد تا از تهدید شوروی مبنی بر دستگیری و تبعید به سیبری به جرم تمایلات «ضد‌انقلابی» صهیونیستی، در امان بماند. پس از عقب‌نشینی شوروی در ژوئن ۱۹۴۱ و فراهم شدن فرصت برای بازگشت، خطرات رژیم اشغالگر آلمان او را وادار کرد تا دوباره فرار کند. از آنجایی که عبور از مرز لیتوانی و روسیه برای او ممنوع بود، به کونو بازگشت و همراه با دیگر یهودیان کونو، در گتو اسیر شد.
مسئول بایگانی در گتو
آوراهام توری، مانند دیگران، شروع به نوشتن خاطرات خود کرد. او شب‌ها، با کمک دستیاری به نام پنینا شینزون، بر اساس یادداشت‌هایی که در طول روز تهیه کرده بود، وقایع را در دفتر خاطراتش ثبت می‌کرد. به‌عنوان دبیر شورای یهودیان (Ältestenrat)، او نقطه‌نظر منحصربه‌فردی داشت و قادر بود گفت‌وگوهای بین رئیس، الحانان الکس و مقامات گشتاپو را گزارش کند. توری متنی را ارائه داد که با مهارت گرافیست‌های «کارگاه نقاشی و نشانه» به دو سند اصلی سوابق آن گتو تبدیل شد: مجموعه‌‌ی «و این‌ها قوانین هستند—به سبک آلمانی» و سالنامه‌ی «گتوی سلوبودکا ۱۹۴۲».
توری به‌طور عمیق در اداره‌ی امور روزمره‌ی گتو و مدیریت آرشیوهای مخفی آن مشارکت داشت. او بر این باور بود که مستندسازی تجربیات گتو، از اهمیت بسزایی برخوردار است و از موقعیت خود برای سفارش آثار هنری و ضبط تصاویر—از جمله ۱۵۰ عکس—برای آرشیو استفاده کرد. همچنین، اسناد و نسخه‌های رونوشت آنها را از دفاتر مختلف شورای یهودیان جمع‌آوری نمود.
فرار
در سپتامبر سال ۱۹۴۳، زمانی‌که گتو به اردوگاه کار اجباری تبدیل شد، نفوذ شورای یهودیان بر آلمانی‌ها کاهش یافت. در این شرایط، توری به‌دنبال راهی مناسب برای فرار بود. با توجه به ارتباطاتی که با گروه‌های خارج از گتو داشت، او موفق شد پنینا و دخترش، شولامیت، را به‌طور مخفیانه به مکانی امن برساند.
توری همچنین اقداماتی را ترتیب داد تا پنج جعبه‌ی چوبی کوچک را که شامل دفتر خاطراتش، گرداوری دستورات، سالنامه‌ی ۱۹۴۲، گزارش‌های دفتر ریش‌سفیدان (Ältestenrat)، آثار هنری و تعدادی عکس بود، در پناهگاهی در زیر «بلوک C» نگهداری کند. این بلوک، یک خانه‌ی آپارتمانی نیمه‌کاره بود که توسط شوروی ساخته شده و از آن برای انجام تعدادی از فعالیت‌های آزاد و مخفی در گتو استفاده می‌شد. سپس در تاریخ ۲۳ مارس سال ۱۹۴۴، خودش نیز فرار کرد و ماه‌های پایانی جنگ را به‌طور مخفیانه در مزرعه‌ای خارج از کونو سپری نمود.
بازیابی آرشیو
پس از آزادسازی کونو در اوت ۱۹۴۴، توری به گتو بازگشت تا «بلوک C» را جستجو کند؛ اما آنجا به ویرانه‌ای تبدیل شده بود. با این حال، او موفق شد سه جعبه از جعبه‌هایی را که پنهان کرده بود، بازیابی و محتویات آنها را به لهستان منتقل کند. در لهستان، توری دفتر خاطرات و سایر اسناد را به یکی از اعضای بریخا، سازمانی که به یهودیان برای مهاجرت به فلسطین کمک می‌کرد، سپرد. این فرد قول داد که اسناد را صحیح و سالم به بخارست برساند.
توری شخصاً به چکسلواکی، مجارستان، رومانی، اتریش و ایتالیا سفر کرد و به مدت دو سال در ایتالیا اقامت داشت. در اکتبر ۱۹۴۷، او به تل‌آویو رسید و برای همیشه در آنجا ساکن شد. با کمک سفیر اسرائیل در رومانی، توری توانست دفتر خاطرات و بسیاری از اسناد گتوی کونو را که به بخارست منتقل شده بود، بازپس بگیرد.
پس از هولوکاست
در طول سال‌ها، توری خدمات برجسته‌ای به مسائل حقوقی اسرائیل ارائه داد و در سال ۱۹۶۹، با پذیرش مسئولیت دبیرکلی انجمن بین‌المللی وکلای یهودی، جایگاه خود را در این عرصه به رسمیت رساند.
با این حال، انتشار دفتر خاطرات او و حفظ سایر اسناد آرشیو مخفی، ماندگارترین تاثیر را به جای گذاشتند. این دفتر خاطرات، از دهه‌ی ۱۹۶۰، به‌عنوان مدرکی مهم توسط بازرسان برای محاکمه‌ی مجرمان لیتوانیایی و آلمانی مورد استفاده قرار گرفته و به‌عنوان یک شاهد عینی فوق‌العاده از آن دوران شناخته می‌شود. دفتر خاطرات توری در سال ۱۹۸۸ به زبان عبری و دو سال بعد در سال ۱۹۹۰ با عنوان «جان به در بردن از هولوکاست: دفتر خاطرات گتوی کونو» Surviving the Holocaust: The Kovno Ghetto Diary به زبان انگلیسی منتشر شد.
این دفتر خاطرات و اسنادی که توری محفوظ نگه داشت، بخش قابل توجهی از تاریخ گتوی کونو را از خطر به فراموشی سپرده شدن نجات داد.