Avraham Tory
Ο Avraham Tory (1909-2002) υπηρέτησε ως γραμματέας του Εβραϊκού συμβουλίου (γνωστού ως Ältestenrat) στο γκέτο του Kovno, στη Λιθουανία. Έγραφε καθημερινά σε ένα ημερολόγιο, από τις πρώτες ημέρες της γερμανικής εισβολής έως τις τελευταίες ημέρες του γκέτο. Ο Tory πίστευε πως η καταγραφή της εμπειρίας στο γκέτο ήταν ζωτικής σημασίας και διαχειριζόταν τα μυστικά αρχεία του.
Σημαντικά γεγονότα
-
1
Όντας δικηγόρος και Σιωνιστής ακτιβιστής πριν τον πόλεμο, ο Avraham Tory κρατούσε ένα ημερολόγιο για την καταγραφή των εγκλημάτων των Ναζί στο γκέτο. Σε συνεργασία με άλλους, συνέλεξε αναφορές, περιβραχιόνια, γερμανικές εντολές, διαταγές και έργα τέχνης, τα οποία έθαψε μαζί με το ημερολόγιό του σε πέντε ξύλινα κιβώτια.
-
2
Ο Tory άφησε οδηγίες σε έναν Λιθουανό ιερέα, τον πάτερ Vaickus, σύμφωνα με τις οποίες σε περίπτωση που δεν επιβίωνε κανένας Εβραίος μετά τον πόλεμο, αυτός θα ξέθαβε τα κιβώτια και θα τα έστελνε στην Παγκόσμια Σιωνιστική Οργάνωση.
-
3
Το ημερολόγιο και άλλα έγγραφα που διέσωσε ο Tory έσωσαν από τη λήθη ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας του γκέτο του Kovno.
Πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Ο Tory γεννήθηκε το 1909 και βαφτίστηκε ως Avraham Golub στο Lazdijai, της Λιθουανίας, τότε μέρος της τσαρικής Ρωσίας. Αντικατέστησε το ρωσικό επίθετό του με εβραϊκό (και τα δύο σήμαιναν «περιστέρι») το 1950.
Ο Tory φοίτησε σε εβραϊκό λύκειο στη Marijampole της Λιθουανίας και συμμετείχε στο Γενικό Σιωνιστικό κίνημα νέων, στη συνέχεια φοίτησε στη νομική σχολή του Kovno και των ΗΠΑ. Αφού ολοκλήρωσε το πρώτο του πτυχίο στο Kovno, ο Tory εργάστηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 ως βοηθός στο δικηγορικό γραφείο ενός Εβραίου καθηγητή.
Προσάρτηση στη Σοβιετική Ένωση και γερμανική κατοχή
Όταν οι Σοβιετικοί προσάρτησαν τη Λιθουανία το 1940, ο Tory εργαζόταν για τη σοβιετική διοίκηση οικοδομικών έργων, η οποία έχτιζε στρατιωτικές βάσεις στη Λιθουανία. Ωστόσο, οι ασταθείς πολιτικές συνθήκες της εποχής ανάγκασαν τον Tory να εγκαταλείψει δύο φορές το Kovno.
Την πρώτη φορά κατέφυγε στη Vilna (Vilnius) για να αποφύγει τη σύλληψη από τους Σοβιετικούς και την απέλαση στη Σιβηρία, λόγω των Σιωνιστικών «αντεπαναστατικών» διασυνδέσεών του. Αφού οι Σοβιετικοί υποχώρησαν τον Ιούνιο του 1941, επιτρέποντας στον Tory να επιστρέψει, οι κίνδυνοι που εγκυμονούσε το γερμανικό καθεστώς κατοχής τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει τη χώρα ξανά. Καθώς δεν κατάφερε να περάσει τα σύνορα Ρωσίας-Λιθουανίας, επέστρεψε στο Kovno και βρέθηκε αιχμάλωτος στο γκέτο, μαζί με τους υπόλοιπους Εβραίους του Kovno.
Αρχειοφύλακας στο γκέτο
Όπως και άλλοι, ο Tory άρχισε να κρατά ημερολόγιο γράφοντας τη νύχτα (με τη βοήθεια της βοηθού Pnina Sheinzon) βάσει σημειώσεων που κρατούσε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ως γραμματέας του Εβραϊκού συμβουλίου (Ältestenrat) κατείχε μια θέση με σημαντική πρόσβαση σε πληροφορίες. Μπορούσε να καταγράψει συζητήσεις μεταξύ του προέδρου Elchanan Elkes και των αρχών της Γκεστάπο. Αυτός έδωσε το κείμενο, το οποίο, στα χέρια σχεδιαστών του Εργαστηρίου Ζωγραφικής και Σήμανσης, μετατράπηκε σε δύο από τις κεντρικές ιστορικές καταγραφές του γκέτο: τη συλλογή «Και αυτοί είναι οι Νόμοι – Γερμανική έκδοση» και το ημερολόγιο «Γκέτο της Σλομπόντκα 1942»
Ο Tory είχε εμπλακεί σημαντικά στη διαχείριση των καθημερινών ζητημάτων του γκέτο και των μυστικών αρχείων του. Πίστευε πως ήταν ζωτικής σημασίας να καταγράψει την εμπειρία του γκέτο και χρησιμοποίησε τη θέση του για να συνεργαστεί με καλλιτέχνες και να πάρει στην κατοχή του εικόνες (περιλαμβανομένων 150 φωτογραφιών) για το αρχείο. Επίσης, συνέλεξε αντίγραφα εγγράφων από διάφορα γραφεία του συμβουλίου.
Απόδραση
Όταν το γκέτο έγινε στρατόπεδο συγκέντρωσης τον Σεπτέμβριο του 1943, η επιρροή του συμβουλίου στους Γερμανούς εξασθένησε. Ο Tory αναζήτησε πιθανούς τρόπους απόδρασης. Λόγω των διασυνδέσεών του με ομάδες εκτός του γκέτο, κατάφερε να φυγαδεύσει την Pnina και την κόρη της Shulamit.
Ο Tory προετοίμασε και έκρυψε πέντε μικρά ξύλινα κιβώτια που περιείχαν το ημερολόγιό του, τη συλλογή εντολών, το ημερολόγιο του 1942, τις αναφορές του Ältestenrat , έργα τέχνης και φωτογραφίες, σε ένα καταφύγιο κάτω από το Μπλοκ Γ, το μισοτελειωμένο σοβιετικό κτίριο που είχε χρησιμοποιηθεί για πολλές δραστηριότητες του γκέτο, μυστικές και μη. Ο ίδιος δραπέτευσε στις 23 Μαρτίου του 1944 και πέρασε τους τελευταίους μήνες του πολέμου κρυμμένος σε μια φάρμα έξω από το Kovno.
Ανάκτηση του αρχείου
Αμέσως μετά την απελευθέρωση του Kovno, τον Αύγουστο του 1944, ο Tory επέστρεψε στο γκέτο ψάχνοντας το Μπλοκ Γ, το οποίο είχε γίνει πλέον συντρίμμια. Κατάφερε να βρει τρία μόνο από τα κιβώτια που είχε κρύψει. Πήρε τα περιεχόμενά τους στην Πολωνία. Εκεί παρέδωσε το ημερολόγιό του και άλλα έγγραφα σε ένα μέλος της Brihah, της οργάνωσης που βοηθούσε τους Εβραίους να φτάσουν στην Παλαιστίνη, ο οποίος εγγυήθηκε την ασφαλή μεταφορά τους στο Βουκουρέστι.
Ο Tory ταξίδεψε μέσα από την Τσεχοσλοβακία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, την Αυστρία και την Ιταλία, όπου και παρέμεινε για δύο χρόνια. Τον Οκτώβριο του 1947, έφτασε οριστικά στο Τελ Αβίβ. Με τη βοήθεια του Ισραηλινού πρέσβη στη Ρουμανία, ο Tory ανέκτησε το ημερολόγιό του καθώς και τα περισσότερα έγγραφα από το γκέτο του Kovno.
Μετά το Ολοκαύτωμα
Μέσα στα χρόνια, ο Tory διακρίθηκε ασκώντας τη νομική του ιδιότητα στο Ισραήλ, επιτυγχάνοντας αναγνώριση το 1969, όταν ανέλαβε καθήκοντα ως γενικός γραμματέας της Διεθνούς Ένωσης Εβραίων Δικηγόρων.
Παρ’ όλα αυτά, η έκδοση του ημερολογίου του και η διατήρηση άλλων μυστικών αρχειακών εγγράφων ήταν αυτή που είχε τον πιο ισχυρό αντίκτυπο. Το ημερολόγιο χρησιμοποιήθηκε από ερευνητές ως αποδεικτικό στοιχείο εναντίον Λιθουανών και Γερμανών εγκληματιών από τη δεκαετία του 1960 και αποτελεί μια εξαιρετική μαρτυρία. Εκδόθηκε στα εβραϊκά το 1988 και στα αγγλικά δύο χρόνια αργότερα το 1990 ως Surviving the Holocaust: The Kovno Ghetto Diary. (Επιβιώνοντας στο Ολοκαύτωμα: το ημερολόγιο του γκέτο του Κόβνο)
Το ημερολόγιο και άλλα έγγραφα που διέσωσε ο Τόρι έσωσαν από τη λήθη ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας του γκέτο του Kovno.