George Kadish
Ο George Kadish (1910-1997) κατέγραψε κρυφά τη ζωή στο γκέτο του Kovno στη Λιθουανία. Η καταγραφή αυτή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα φωτογραφικά αρχεία της ζωής στο γκέτο την εποχή του Ολοκαυτώματος.
Σημαντικά γεγονότα
-
1
Ο Kadish δίδασκε φυσικές επιστήμες σε εβραϊκό λύκειο στο Kovno πριν από τον πόλεμο.
-
2
Οι πρώτες βίαιες επιθέσεις εναντίον των Εβραίων του Kovno το 1941 ώθησαν τον Kadish, έναν δραστήριο ερασιτέχνη φωτογράφο, να καταγράψει τις δοκιμασίες τους.
-
3
Με μεγάλο κίνδυνο, φωτογράφιζε κρυφά τη ζωή στο γκέτο. Μερικές φορές μάλιστα, τραβούσε φωτογραφίες με μια κρυφή κάμερα μέσα από μια κουμπότρυπα στο παλτό του.
Πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Ο George Kadish γεννήθηκε στο Raseiniai της Λιθουανίας το 1910 και βαφτίστηκε Zvi (Hirsh) Kadushin. Αφού φοίτησε στο τοπικό εβραϊκό σχολείο, μετακόμισε με την οικογένειά του στο Kovno. Στο Πανεπιστήμιο Aleksotas, που βρισκόταν σε ένα από τα προάστια του Kovno, σπούδασε μηχανολογία με σκοπό να ακουλήσει καριέρα καθηγητή και εντάχθηκε στο δεξιό σιωνιστικό κίνημα που ονομαζόταν Betar. Στα χρόνια πριν από τον πόλεμο, δίδασκε μαθηματικά, φυσικές επιστήμες και ηλεκτρονικά συστήματα σε ένα τοπικό εβραϊκό λύκειο.
Τα ερασιτεχνικά του ενδιαφέροντα, ωστόσο, θα είχαν τον σημαντικότερο αντίκτυπο στη ζωή του και στις ζωές των άλλων. Άρχισε να εξελίσσει το ενδιαφέρον του για τη φωτογραφία και να κατασκευάζει τις δικές του φωτογραφικές μηχανές, συμπεριλαμβανομένης μιας που σχεδιάστηκε για χρήση στη ζώνη του παντελονιού του.
Στο γκέτο του Kovno
Το γκέτο του Kovno είχε δύο τμήματα, το «μικρό» και το «μεγάλο» γκέτο, που χωρίζονταν από την οδό Paneriu. Κάθε γκέτο περιβαλλόταν από συρματοπλέγματα και φυλασσόταν στενά. Και στα δύο επικρατούσε συνωστισμός, αφού κάθε άτομο είχε λιγότερα από δέκα τετραγωνικά μέτρα ζωτικού χώρου. Οι Γερμανοί μείωναν συνεχώς το μέγεθος του γκέτο, αναγκάζοντας τους Εβραίους να μετακομίσουν αρκετές φορές. Οι Γερμανοί κατέστρεψαν το μικρό γκέτο στις 4 Οκτωβρίου του 1941 και σκότωσαν σχεδόν όλους τους κατοίκους του στο Ένατο Φρούριο. Αργότερα τον ίδιο μήνα, στις 29 Οκτωβρίου του 1941, οι Γερμανοί οργάνωσαν αυτό που έγινε γνωστό ως «Μεγάλη Δράση». Μέσα σε μία μόνο ημέρα, εκτέλεσαν 9.200 Εβραίους στο Ένατο Φρούριο.
Ο Kadish εκμεταλλεύτηκε κάθε ευκαιρία για να καταγράψει την καθημερινή ζωή στο γκέτο του Kovno και, μετά τη διαφυγή του το 1944, τις τελευταίες ημέρες του γκέτο. Η καταγραφή αυτή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα φωτογραφικά αρχεία της ζωής στο γκέτο την εποχή του Ολοκαυτώματος. Η φωτογράφιση της ζωής στο γκέτο του Kovno ήταν ένα εξαιρετικά ριψοκίνδυνο εγχείρημα. Οι Γερμανοί την απαγόρευαν αυστηρά και, όπως σε όλες τις δράσεις αντίστασης, δεν δίσταζαν να δολοφονήσουν τους παραβάτες.
Η απόκτηση και η εμφάνιση φιλμ κρυφά έξω από το γκέτο ήταν εξίσου επικίνδυνη με τη χρήση κρυφών φωτογραφικών μηχανών μέσα στο γκέτο. Ο Kadish έλαβε εντολή να εργαστεί ως μηχανικός επισκευάζοντας ακτινογραφικά μηχανήματα για τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής στο Kovno. Μόλις έφτασε στην πόλη, ανακάλυψε ευκαιρίες να αποκτήσει φιλμ και άλλες απαραίτητες προμήθειες, μέσω ανταλλαγών. Εμφάνισε τα αρνητικά του στο γερμανικό στρατιωτικό νοσοκομείο, χρησιμοποιώντας τις ίδιες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούσε για την εμφάνιση ακτινογραφιών, και κατάφερε να τα βγάλει λαθραία έξω, κρύβοντάς τα σε πατερίτσες.
Τα θέματα των φωτογραφικών πορτρέτων του Kadish ήταν ποικίλα, όμως τον ενδιέφερε ιδιαίτερα να αποτυπώσει την πραγματικότητα της καθημερινής ζωής του γκέτο. Τον Ιούνιο του 1941, όντας αυτόπτης μάρτυρας της βιαιότητας των αρχικών πογκρόμ, φωτογράφισε τη γίντις λέξη Nekoma («Εκδίκηση»), η οποία βρέθηκε γραμμένη με αίμα στην πόρτα του διαμερίσματος ενός δολοφονημένου Εβραίου.
Με τη φωτογραφική μηχανή ανά χείρας ή, όποτε χρειαζόταν, κρυμμένη για να καταγράψει τα θέματά του μέσα από μια κουμπότρυπα στο παλτό του, φωτογράφιζε Εβραίους που ταπεινώνονταν και βασανίζονταν από Λιθουανούς και Γερμανούς φρουρούς, σε αναζήτηση λαθραίων τροφίμων, Εβραίους που έσερναν τα υπάρχοντά τους από το ένα μέρος στο άλλο πάνω σε έλκηθρα ή κάρα, Εβραίους συγκεντρωμένους σε ταξιαρχίες καταναγκαστικής εργασίας και ούτω καθεξής. Ο Kadish κατέγραψε επίσης το νέο καθεστώς των καθορισμένων καθημερινών δραστηριοτήτων στα χωράφια του Ältestenrat (όπως ήταν γνωστό το εβραϊκό συμβούλιο στο Kovno) και στα σχολεία, τα ορφανοτροφεία και τα εργαστήρια. Εκτός από την απεικόνιση των σκληρών συνθηκών της ζωής στο γκέτο, είχε μια εσωτερική ματιά για την προσωπογραφία, την ερημιά των εγκαταλελειμμένων δρόμων και την οικειότητα των ανεπίσημων, αυθόρμητων συγκεντρώσεων.
Μεταξύ των τελευταίων φωτογραφιών του Kadish από το εσωτερικό του γκέτο είναι και αυτές που καταγράφουν την απέλαση των κρατουμένων του γκέτο σε στρατόπεδα εργασίας στην Εσθονία. Τον Ιούλιο του 1944, αφού δραπέτευσε από το γκέτο, περνώντας το ποτάμι, φωτογράφισε την καταστροφή του. Μόλις οι Γερμανοί έφυγαν, επέστρεψε για να φωτογραφίσει το γκέτο, ερειπωμένο πλέον, αλλά και τις μικρές ομάδες που είχαν επιβιώσει τις τελευταίες μέρες παραμένοντας κρυμμένες.
Διάσωση της συλλογής
Ο Kadish αναγνώρισε από νωρίς τον κίνδυνο να χάσει την πολύτιμη συλλογή του. Επιστράτευσε τη βοήθεια του Yehuda Zupowitz, ενός υψηλόβαθμου αξιωματικού της εβραϊκής αστυνομίας του γκέτο, για να τον βοηθήσει να κρύψει τα αρνητικά και τις φωτογραφίες του. Ο Zupowitz δεν αποκάλυψε ποτέ ότι γνώριζε για το έργο του Kadish ή το πού ήταν κρυμμένη η συλλογή του, ακόμη και κατά τη διάρκεια της «Αστυνομικής Δράσης» της 27ης Μαρτίου του 1944, όταν ο Zupowitz βασανίστηκε και σκοτώθηκε στη φυλακή του Ένατου Φρουρίου. Ο Kadish ανέκτησε τη συλλογή του με τα φωτογραφικά αρνητικά κατά την επιστροφή του στο κατεστραμμένο γκέτο.
Μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας στις 8 Μαΐου του 1945, ο Kadish έφυγε από τη Λιθουανία για τη Γερμανία με τον εξαιρετικό θησαυρό ντοκουμέντων του. Στην αμερικανική ζώνη της κατεχόμενης Γερμανίας διοργάνωσε εκθέσεις των φωτογραφιών του για τους επιζώντες που διέμεναν σε στρατόπεδα εκτοπισμένων. Έκτοτε, πολλά μουσεία, συμπεριλαμβανομένου του Εβραϊκού Μουσείου της Νέας Υόρκης, έχουν εκθέσει επίσημα το έργο του.