Ο Moishe γεννήθηκε στο Radom από Εβραίους γονείς που μιλούσαν γίντις. Η βιομηχανική πόλη ήταν γνωστή για τα εργοστάσια όπλων στα οποία οι Εβραίοι δεν μπορούσαν να εργαστούν και για τη βιομηχανία δερμάτων στην οποία εργάζονταν πολλοί Εβραίοι. Όταν ο Moishe ήταν έφηβος, τελείωσε το σχολείο και εκπαιδεύτηκε για να γίνει ράφτης γυναικείων ρούχων. Ο Moishe απέκτησε ένα πιστοποιητικό που του επέτρεπε να έχει άδεια ράφτη και εγκαταστάθηκε στο Radom.
1933-39: Έως το 1939, είχα γίνει μεγάλος ράφτης με ειδίκευση στα γυναικεία ρούχα. Θυμάμαι τις τοπικές αντισημιτικές οργανώσεις που έδειχναν αντί-εβραϊκές αφίσες και προωθούσαν μποϊκοτάζ των εβραϊκών επιχειρήσεων. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939 η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία. Επτά ημέρες αργότερα, γερμανικά στρατεύματα μπήκαν στο Radom. Ο πολωνικός αντισημιτισμός ωχριούσε σε σχέση με τις αγριότητες που επακολούθησαν.
1940-44: Τον Απρίλιο του 1941 εξαναγκάστηκα να ζω σε ένα γκέτο μαζί με άλλους Εβραίους κατοίκους του Radom. Οι Γερμανοί ανέθεσαν σε εμένα και άλλους μεγάλους ράφτες εργασία σε ένα μαγαζί των SS το 1942. Εκείνο τον Αύγουστο, οι Γερμανοί διέλυσαν δύο γκέτο του Radom και απέλασαν χιλιάδες ανθρώπους στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα. Όπως άλλοι ικανοί τεχνίτες, επιλέχθηκα να παραμείνω στο γκέτο, δουλεύοντας ως εργάτης σε καταναγκαστικά έργα. Οι συλλήψεις όμως συνεχίστηκαν. Εμείς οι εξαναγκασμένοι εργάτες αισθανόμασταν σαν αβοήθητα κοτόπουλα σε κοτέτσι, περιμένοντας να πάμε στη σφαγή.
Δύο χρόνια αργότερα, ο Moishe απελάθηκε σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στη Γερμανία. Απελευθερώθηκε από αμερικανικά στρατεύματα στη διάρκεια μιας καταναγκαστικής πορείας κοντά στο Νταχάου. Μετά τον πόλεμο μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Προβολή Αντικειμένου
Ο Itzik, γνωστός και ως Izak, ήταν ένας από τους τρεις γιους που γεννήθηκαν από Εβραίους γονείς που μιλούσαν γίντις. Όταν ο Itzik ήταν μικρό παιδί η οικογένειά του μετακόμισε στην πόλη Radom. Ο Itzik εγκατάλειψε το σχολείο όταν ήταν 11 ετών για να γίνει μαθητευόμενος ράφτης γυναικείων ενδυμάτων. Αφού έμαθε την τέχνη μαζί με διάφορους άλλους ράφτες στο Radom και στη Βαρσοβία, επέστρεψε στο σχολείο όπου απέκτησε την άδεια ράφτη.
1933-39: Το 1938 παντρεύτηκα την Taube Fishman, κόρη του πρώτου μου εργοδότη, μετά από ένα 13χρονο ειδύλλιο στο οποίο η οικογένειά της ήταν έντονα αντίθετη. Ζήσαμε στο Radom, όπου άνοιξα το δικό μου κατάστημα στο διαμέρισμά μας στην οδό Zeromskiego 49. Τον Ιούλιο του 1939 αποκτήσαμε ένα γιο, τον Max. Η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία εκείνο τον Σεπτέμβριο και κατέλαβαν στην πόλη μας στις 8 του μήνα. Οι Γερμανοί μετέφεραν διά της βίας όλους τους Εβραίους από την οδό μας. Μείναμε μόνο με τα ρούχα που φορούσαμε.
1940-44: Το Εβραϊκό Συμβούλιο του Radom μας έδωσε μία καλύβα που αργότερα περικλείστηκε σε ένα εβραϊκό γκέτο. Έφτιαχνα ρούχα για τους Γερμανούς, που σε αντάλλαγμα μου έδιναν φαγητό. Το 1942 οι Γερμανοί ανέθεσαν σε εμένα και άλλους μεγάλους ράφτες να εργαστούμε σε ένα μαγαζί των SS. Ένα βράδυ τον Αύγουστο, Γερμανοί στρατιώτες μπήκαν στο γκέτο και άρχισαν να πυροβολούν και να απελαύνουν ανθρώπους. Προσπάθησα να κρυφτώ με την οικογένειά μου στο μαγαζί, αλλά μας συνέλαβαν και με τη βία απομάκρυναν από μένα τη γυναίκα και τον γιο μου. Επιλέχτηκα να παραμείνω στο γκέτο ως εργάτης σε καταναγκαστικά έργα.
Δύο χρόνια μετά, ο Itzik απελάθηκε μέσω Άουσβιτς στο στρατόπεδο Vaihingen από όπου απελευθερώθηκε από γαλλικά στρατεύματα στις 5 Απριλίου 1945. Το 1950 μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Προβολή Αντικειμένου
Η Ita ήταν η δεύτερη μικρότερη από εννέα παιδιά που γεννήθηκαν από θρησκευόμενους Εβραίους γονείς στο Starachowice, μία πόλη στην κέντρο-ανατολική Πολωνία. Το μικρό ισόγειο σπίτι τους λειτουργούσε ως η κατοικία της οικογένειας και το ραφείο τους. Συχνά αναλάμβαναν παραγγελίες σε αντάλλαγμα για αγαθά όπως καυσόξυλα ή ένα σακί πατάτες. Η Ita βοηθούσε συχνά τη μητέρα της με τις δουλειές του σπιτιού.
1933-39: Ο πατέρας της Ita πέθανε στο σπίτι ένα Σάββατο τον Ιούνιο του 1939, λίγο αφότου επέστρεψε σπίτι από τη συναγωγή. Είχε ξαπλώσει για να ξεκουραστεί, και ξαφνικά αίμα άρχισε να τρέχει από το στόμα του. Ο αδερφός της, Chuna, έτρεξε να φέρει τον γιατρό, αλλά όταν επέστρεψε, ο πατέρας τους είχε ήδη πεθάνει. Τον έθαψαν στο εβραϊκό νεκροταφείο έξω από την πόλη. Η μητέρα της Ita και τα μεγαλύτερα αδέλφια της συνέχισαν να λειτουργούν το ραφείο. Εκείνο τον Σεπτέμβριο, οι δυνάμεις των Γερμανών κατέλαβαν το Starachowice.
1940-45: Τον Οκτώβριο του 1942, φρουροί των SS ώθησαν τους Εβραίους της πόλης στην αγορά. Η Ita, που είχε ήδη σταλεί για καταναγκαστική εργασία σε ένα κοντινό εργοστάσιο, μπήκε στην ουρά με τους «ικανούς,» μαζί με τον Chuna. Περπάτησαν μέχρι ένα κοντινό στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας, όπου η δουλειά της Ita ήταν να μοιράζει φαγητό στους Πολωνούς εργάτες. Όταν επιδημία τύφου χτύπησε το στρατόπεδο, η Ita κόλλησε την ασθένεια. Ανήμπορη να εργαστεί, στάλθηκε στους κοιτώνες για άρρωστους κρατούμενους. Ο Chuna την επισκεπτόταν καθημερινά, φέρνοντας συχνά κουρέλια για να καλύψει τις πληγές από το κρεβάτι.
Λόγω της έλλειψης φαρμάκων και γιατρών για τους άρρωστους κρατούμενους, η Ita υπέκυψε στην ασθένειά της μετά από τρεις μήνες. Θάφτηκε σε ένα κοντινό λατομείο. Η Ita ήταν 17 ετών.
Προβολή ΑντικειμένουΟ Norbert σπούδαζε νομική και ήταν κοινωνικός λειτουργός στο Βερολίνο. Εργαζόταν στο πρόγραμμα Kindertransport (Μεταφορά των παιδιών) και κανόνιζε τη μεταφορά Εβραιόπουλων από την Ευρώπη στη Μεγάλη Βρετανία. Οι γονείς του, που ζούσαν και αυτοί στο Βερολίνο, μεταφέρθηκαν αλλού τον Δεκέμβριο του 1942. Ο Norbert, η σύζυγός του και το παιδί τους μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς το Μάρτιο του 1943. Χωρίστηκε από τη γυναίκα του και το παιδί του και εστάλη στα έργα Buna, κοντά στο Άουσβιτς III (Μόνοβιτς) για καταναγκαστική εργασία. Ο Norbert επέζησε το στρατόπεδο Άουσβιτς και απελευθερώθηκε από τις δυνάμεις των ΗΠΑ στη Γερμανία, τον Μάιο του 1945.
Προβολή ΑντικειμένουΜετά την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939, ο Siegfried το έσκασε με ένα φίλο. Αποπειράθηκαν να βγάλουν χαρτιά που θα τους επέτρεπαν να πάνε στη Γαλλία, αλλά τους παρέδωσαν στους Γερμανούς. Ο Siegfried φυλακίστηκε, μεταφέρθηκε στο Βερολίνο και, κατόπιν, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Σαξενχάουζεν κοντά στο Βερολίνο τον Οκτώβριο του 1939. Ήταν από τους πρώτους Εβραίους της Πολωνίας που φυλακίστηκαν στο Σαξενχάουζεν. Οι κρατούμενοι βίωναν κακομεταχείριση και εξαναγκάζονταν σε καταναγκαστική εργασία. Μετά από δύο χρόνια, ο Siegfried απελάθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γκρος-Ρόζεν, όπου εξαναγκάστηκε σε εργασία στο λατομείο. Τον Οκτώβριο του 1942, ο Siegfried απελάθηκε από το Γκρος-Ρόζεν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς στην κατεχόμενη Πολωνία. Όσο ήταν εκεί, ο Siegfried προσπάθησε να αξιοποιήσει την εμπειρία του ως φαρμακοποιός για να σώσει άρρωστους κρατούμενους. Καθώς οι σοβιετικές δυνάμεις πλησίαζαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς τον Ιανουάριο του 1945, ο Siegfried υποχρεώθηκε σε πορεία θανάτου από το στρατόπεδο. Όσοι κρατούμενοι δεν μπορούσαν να συνεχίσουν ή να ακολουθήσουν το ρυθμό εκτελούνταν. Ο Siegfried επέζησε.
Προβολή ΑντικειμένουΣτην Φρανκφούρτη, η οικογένεια της Ruth αντιμετώπιζε όλο και αυστηρότερα αντι-εβραϊκά μέτρα. Η επιχείρηση του πατέρα της κατασχέθηκε και το εβραϊκό σχολείο στο οποίο πήγαινε η Ruth έκλεισε. Τον Απρίλιο του 1943, η Ruth και η οικογένειά της εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς. Η Ruth επιλέχθηκε για καταναγκαστική εργασία και της επεβλήθη εργασία στις επισκευές δρόμων. Εργάστηκε, επίσης, στη μονάδα «Καναδάς», ξεδιαλέγοντας τα υπάρχοντα που έφταναν στο στρατόπεδο. Τον Νοέμβριο του 1944, η Ruth μεταφέρθηκε στο σύστημα στρατοπέδων του Ράβενσμπρουκ, στη Γερμανία. Απελευθερώθηκε τον Μάιο του 1945, κατά τη διάρκεια μιας πορείας θανάτου από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Malchow.
Προβολή ΑντικειμένουWe would like to thank The Crown and Goodman Family and the Abe and Ida Cooper Foundation for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia. View the list of all donors.