Μαζικές εκτελέσεις στο Μπάμπι Γιαρ

Στις 19 Σεπτεμβρίου 1941 οι γερμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην πόλη του Κιέβου, την πρωτεύουσα της Ουκρανίας. Μαζί με ένα μεγάλο μέρος της γερμανοκρατούμενης Ουκρανίας, η πόλη ενσωματώθηκε στο Reichskommissariat Ukraine (Κομισαριάτο του Ράιχ στην Ουκρανία), το οποίο είχε συσταθεί την 1η Σεπτεμβρίου με διοικητή τον Έριχ Κοχ (Επίτροπο του Ράιχ - Reichskommissar).

Πριν τη γερμανική εισβολή, στο Κίεβο έμεναν περίπου 160.000 Εβραίοι. Αυτό αντιστοιχούσε σχεδόν στο 20% του συνολικού πληθυσμού της πρωτεύουσας. Αμέσως μετά την έναρξη της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα τον Ιούνιο του 1941, περίπου 100.000 Εβραίοι διέφυγαν από το Κίεβο ή υπηρετούσαν ήδη στον στρατό. Έως την κατάληψη του Κιέβου από τους Γερμανούς, είχαν απομείνει περίπου 60.000 Εβραίοι στην πόλη. Οι περισσότεροι από αυτούς που παρέμειναν δεν ήθελαν ή δεν είχαν καταφέρει να διαφύγουν νωρίτερα. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι και ασθενείς.

Η σφαγή στο Μπάμπι Γιαρ (29–30 Σεπτεμβρίου 1941)

Κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας της γερμανικής κατοχής του Κιέβου, συνέβησαν δύο τεράστιου μεγέθους εκρήξεις. Αυτές οι εκρήξεις κατέστρεψαν το γερμανικό αρχηγείο και περιοχές γύρω από τον βασικό δρόμο του κέντρου της πόλης (Οδός Khreshchatyk). Ένας μεγάλος αριθμός Γερμανών στρατιωτών και αξιωματούχων σκοτώθηκαν κατά τις εκρήξεις αυτές. Παρότι οι εκρήξεις είχαν προκληθεί λόγω ναρκών που είχαν αφήσει υποχωρώντας πίσω τους Σοβιετικοί στρατιώτες και αξιωματούχοι, οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν το σαμποτάζ ως πρόσχημα για τη δολοφονία των Εβραίων που είχαν παραμείνει στο Κίεβο. 

Στις 29-30 Σεπτεμβρίου 1941 μονάδες των SS και της γερμανικής αστυνομίας και οι βοηθητικές τους δυνάμεις δολοφόνησαν, υπό την καθοδήγηση μελών του τάγματος θανάτου Einsatzgruppe C, μια μεγάλη μερίδα του εβραϊκού πληθυσμού που είχε παραμείνει στο Κίεβο. Η σφαγή έλαβε χώρα σε ένα φαράγγι με την ονομασία Μπάμπι Γιαρ. Εκείνη την εποχή, το Μπάμπι Γιαρ βρισκόταν ακριβώς έξω από την πόλη. 

Τα θύματα συγκεντρώθηκαν εκεί, υποχρεώθηκαν να αφαιρέσουν τα ρούχα τους και, στη συνέχεια, να μπουν στο φαράγγι. Η Sonderkommando 4a, μια ειδική μονάδα του τάγματος θανάτου Einsatzgruppe C με επικεφαλής τον SS-Standartenführer Πάουλ Μπλόμπελ, τους πυροβόλησε σε μικρές ομάδες. Σύμφωνα με τις αναφορές που στάλθηκαν στο αρχηγείο των ταγμάτων θανάτου στο Βερολίνο, 33.771 Εβραίοι σφαγιάστηκαν κατά τη διάρκεια αυτού του διημέρου. 

Η Σφαγή στο Μπάμπι Γιαρ ήταν μία από τις πολλές μαζικές εκτελέσεις που διέπραξαν οι Ναζί στις αρχές του 1941. Ήταν επίσης μία από τις μεγαλύτερες μαζικές δολοφονίες που διαπράχθηκαν σε μια μεμονωμένη τοποθεσία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, 

Άλλες μαζικές εκτελέσεις στο Μπάμπι Γιαρ (1941–1943)

Το φαράγγι στο Μπάμπι Γιαρ παρέμεινε κέντρο εξόντωσης για δύο χρόνια μετά τη σφαγή του Σεπτεμβρίου του 1941. Στο σημείο εκείνο, Γερμανοί, που είχαν τη βάση τους στο Κίεβο, δολοφόνησαν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, Εβραίους και μη. Άλλες ομάδες ανθρώπων που σκοτώθηκαν στο Μπάμπι Γιαρ περιελάμβαναν: ασθενείς από μια τοπική ψυχιατρική κλινική, Ρομά (Τσιγγάνους), Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου και πολίτες.  

Οι εκτελέσεις στο φαράγγι του Μπάμπι Γιαρ συνεχίστηκαν μέχρι το φθινόπωρο του 1943, μόλις λίγες μέρες πριν την ανάκτηση του Κιέβου από τους Σοβιετικούς στις 6 Νοεμβρίου.

Υπολογίζεται ότι περίπου 100.000 άνθρωποι, Εβραίοι και μη Εβραίοι, δολοφονήθηκαν στο Μπάμπι Γιαρ.

Προσπάθειες συγκάλυψης του εγκλήματος (Αύγουστος 1943)

Με τον Κόκκινο Στρατό να πλησιάζει το Κίεβο τον Αύγουστο του 1943, οι Γερμανοί ξεκίνησαν μια επιχείρηση συγκάλυψης για να κρύψουν τα όσα είχαν συμβεί στο Μπάμπι Γιαρ. Για να το πετύχουν αυτό, χρησιμοποίησαν κρατούμενους από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Syrets, το οποίο βρισκόταν κοντά στο φαράγγι του Μπάμπι Γιαρ. Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Syrets ιδρύθηκε από τους Γερμανούς το 1942. Λειτουργούσε ως κέντρο κράτησης Σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου, παρτιζάνων και Εβραίων που είχαν επιβιώσει από τις μαζικές ενέργειες στα τέλη Σεπτεμβρίου 1941.

Για να συγκαλύψουν τις μαζικές εκτελέσεις στο Μπάμπι Γιαρ, οι Γερμανοί διέταξαν 321 κρατούμενους από το Syrets να ξεθάψουν τις σωρούς των θυμάτων από τους ομαδικούς τάφους και να τις κάψουν. Δεκαοχτώ κρατούμενοι που είχαν διαφύγει και ζούσαν κρυμμένοι κατέθεσαν σχετικά με αυτά τα εγκλήματα στις σοβιετικές αρχές τον Νοέμβριο του 1943.

Μεταπολεμική δικαιοσύνη

Τον Ιανουάριο του 1946 15 μέλη της γερμανικής αστυνομίας δικάστηκαν στο Κίεβο για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο Μπάμπι Γιαρ. Η Ντίνα Προνίτσεβα, μια Εβραία επιζήσασα της σφαγής του Σεπτεμβρίου, κατέθεσε ενώπιον ενός σοβιετικού δικαστηρίου. Σε μία από τις έγγραφες μαρτυρίες της, η Pronicheva περιέγραψε όσα είχε δει στο Μπάμπι Γιαρ:

Κάθε φορά έβλεπα μια νέα ομάδα ανδρών και γυναικών, ηλικιωμένων και παιδιών να εξαναγκάζονται να αφαιρέσουν τα ρούχα τους. Όλοι [από αυτούς] οδηγούνταν σε έναν ανοιχτό λάκκο όπου πυροβολούνταν από άνδρες με οπλοπολυβόλα. Μετά έφερναν μια άλλη ομάδα... Είδα αυτή τη φρίκη με τα ίδια μου τα μάτια. Αν και δεν στεκόμουν κοντά στον λάκκο, έφταναν στα αυτιά μου τρομερές κραυγές πανικόβλητων ανθρώπων και σιγανές φωνές παιδιών που φώναζαν «Μητέρα, μητέρα...».¹

Το 1947 ο Πάουλ Μπλόμπελ δικάστηκε ενώπιον του αμερικανικού στρατοδικείου στη Νυρεμβέργη. Ήταν ο διοικητής του Sonderkommando 4a, του Einsatzgruppe (τάγματος θανάτου) που ευθυνόταν για τη σφαγή των Εβραίων τον Σεπτέμβριο του 1941 στο Μπάμπι Γιαρ. Ο Μπλόμπελ ήταν ένας από τους 24 κατηγορούμενους στη Δίκη των Einsatzgruppen (Δίκη των Ταγμάτων Θανάτου) και δήλωσε αθώος. Η υπεράσπισή του υποστήριξε ότι απλώς ακολουθούσε εντολές. Ωστόσο, ο Μπλόμπελ καταδικάστηκε σε θάνατο. Κρεμάστηκε στη φυλακή του Λάντσμπεργκ στις 8 Ιουνίου 1951.

Το 1959 ο Έριχ Κοχ, που είχε διατελέσει Reichskommissar (Επίτροπος του Ράιχ) στην Ουκρανία, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο από ένα πολωνικό δικαστήριο για τα εγκλήματα που είχαν διαπραχθεί στην κατεχόμενη Πολωνία κατά τη διάρκεια του Β' ΠΠ. Δε δικάστηκε ούτε καταδικάστηκε ποτέ για τα εγκλήματα πολέμου στην κατεχόμενη Ουκρανία. Λόγω προβλημάτων υγείας, η ποινή του Κοχ μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Πέθανε από φυσικά αίτια στο κελί του στη φυλακή Barczewo της Πολωνίας στις 12 Νοεμβρίου 1986. 

Μνημόνευση των θυμάτων μετά τον πόλεμο

Κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά τον πόλεμο, το Μπάμπι Γιαρ έγινε σύμβολο του αγώνα για τη μνήμη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος στη Σοβιετική Ένωση. Παρά τις πολλές προσπάθειες, δεν είχε φτιαχτεί κανένα μνημείο στην τοποθεσία, μέχρι που οι Σοβιετικοί εγκατέστησαν ένα το 1976. Το κείμενο που αναγραφόταν στο μνημείο δε μνημόνευε καθόλου την εβραϊκή τραγωδία που συνέβη στο Μπάμπι Γιαρ. Η επιγραφή δήλωνε ότι υπήρξαν χιλιάδες θύματα πολιτών, χωρίς να αναφέρει ότι η συντριπτική πλειοψηφία αυτών ήταν Εβραίοι.

Καθώς η Σοβιετική Ένωση διαλυόταν στον απόηχο της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας τον Αύγουστο του 1991, ανεγέρθηκε στη μνήμη των Εβραίων θυμάτων του Μπάμπι Γιαρ ένα μνημείο σε σχήμα μενορά στις 29 Σεπτεμβρίου, την 50ή επέτειο των μαζικών εκτελέσεων.