Καταναγκαστική εργασία
Στις κατεχόμενες από τη Γερμανία περιοχές οι Ναζί επεφύλασσαν ιδιαιτέρως σκληρή μεταχείριση στους Εβραίους εργάτες. Οι Εβραίοι εργάτες έπρεπε επίσης να υπομένουν εξευτελισμούς, π.χ. οι θρήσκοι Εβραίοι αναγκάζονταν από άνδρες των SS να δεχτούν να τους κόψουν τα γένια τους. Τα γκέτο χρησίμευαν ως βάσεις για την εκμετάλλευση του εβραϊκού εργατικού δυναμικού, όπως και τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας για Εβραίους στην κατεχόμενη Πολωνία. Στο γκέτο του Λοτζ, για παράδειγμα, οι Ναζί άνοιξαν 96 εργοστάσια. Η ικανότητα του να εργαστεί μπορούσε να σώσει τη ζωή κάποιου, αν και τις περισσότερες φορές αυτό ήταν προσωρινό. Οι Εβραίοι που κρίνονται μη παραγωγικοί από τους Ναζί ήταν οι πρώτοι που εκτελούνταν ή εκτοπίζονταν. Το εβραϊκό εργατικό δυναμικό, που συχνά εργαζόταν σε καταναγκαστικά έργα, θεωρείτο αναλώσιμο. Η εξολόθρευση των Εβραίων έγινε η κύρια προτεραιότητα των Ναζί.
Οι Ναζί εκμεταλλεύτηκαν τους «εχθρούς του κράτους» αποκομίζοντας οικονομικό όφελος από την καταναγκαστική τους εργασία. Οι ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό στη γερμανική πολεμική οικονομία οξύνθηκαν ιδιαιτέρως μετά την ήττα της Γερμανίας στη μάχη του Στάλινγκραντ το 1942-1943. Αυτό οδήγησε στην εντατικοποίηση της χρήσης κρατουμένων σε καταναγκαστικά έργα στις γερμανικές βιομηχανίες. Ιδίως το 1943 και το 1944 εκατοντάδες στρατόπεδα δημιουργήθηκαν μέσα ή κοντά σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις.
Στρατόπεδα όπως το Άουσβιτς στην Πολωνία και το Μπούχενβαλντ στην κεντρική Γερμανία έγιναν κέντρα διοίκησης τεράστιων δικτύων από στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας. Εκτός από τις επιχειρήσεις που ανήκαν στα SS (π.χ. η Deutsche Ausrustungswerke/DAW, η Γερμανική Βιομηχανία Όπλων), ιδιωτικές γερμανικές εταιρείες –όπως η Messerschmidt, η Junkers, η Siemens και η I. G. Farben- βασίζονταν ολοένα και περισσότερο στην καταναγκαστική εργασία για να αυξήσουν την παραγωγή πολεμικού υλικού. Ένα από τα πλέον διαβόητα στρατόπεδα αυτού του είδους ήταν το Άουσβιτς III, ή Μόνοβιτς, το οποίο τροφοδοτούσε με εργάτες για καταναγκαστική εργασία ένα εργοστάσιο συνθετικών ελαστικών ιδιοκτησίας της I. G. Farben. Οι κρατούμενοι σε όλα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης αναγκάζονταν να εργάζονται κυριολεκτικά μέχρι θανάτου.
Βασικές ημερομηνίες
26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1939
ΘΕΣΠΙΖΕΤΑΙ ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΑ
Μόλις οι γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν την Πολωνία το Σεπτέμβριο του 1939, οι Εβραίοι επιστρατεύτηκαν για καταναγκαστική εργασία – καθάριζαν τα χαλάσματα από τις συγκρούσεις και επισκεύαζαν δρόμους. Η πρακτική αυτή επισημοποιήθηκε τον Οκτώβριο, όταν η Γερμανοί θέσπισαν καταναγκαστική εργασία για τους Εβραίους άνδρες, ηλικίας 14 έως 60 ετών, στην κατεχόμενη Πολωνία. Αργότερα επέβαλλαν καταναγκαστική εργασία και σε γυναίκες και παιδιά εβραϊκής καταγωγής ηλικίας 12 έως 14 ετών. Στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας για Εβραίους ιδρύθηκαν σε όλη την Πολωνία και οι γερμανικές κατοχικές αρχές ανάγκαζαν τους Εβραίους στα γκέτο να παρουσιάζονται ενώπιον τους για δουλειά. Γενικά οι Εβραίοι εργάζονταν 10 με 12 ώρες καθημερινά υπό σκληρές συνθήκες, με ελάχιστη ή καθόλου πληρωμή.
21 ΜΑΙΟΥ 1942
ΕΓΚΑΙΝΙΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΗΣ I.G. FARBEN ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ
Το εργοστάσιο συνθετικών ελαστικών και πετρελαιοειδών της I.G. Farben άνοιξε στο Μόνοβιτς, κοντά στο Άουσβιτς. Εκεί δούλευαν ως καταναγκαστικοί εργάτες, Εβραίοι κρατούμενοι από το στρατόπεδο. Η γερμανική κοινοπραξία I.G. Farben έχτισε εκεί εργοστάσιο προκειμένου να εκμεταλλευτεί τα φθηνά εργατικά χέρια από το στρατόπεδο συγκέντρωσης και τα γειτονικά ανθρακωρυχεία της Σιλεσίας. Η σχετική επένδυση ξεπέρασε τα 700 εκατομμύρια μάρκα του Ράιχ (Reichsmark, περίπου 1,4 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε τιμές του 1942). Το Άουσβιτς III, επίσης γνωστό ως Μπούνα ή Μόνοβιτς, βρισκόταν κοντά για να παρέχει εργάτες που δούλευαν καταναγκαστικά στο εργοστάσιο. Το προσδόκιμο ζωής για τους εργάτες στο γιγαντιαίο εργοστάσιο ήταν εξαιρετικά χαμηλό. Το 1945 στο εργοστάσιο Μόνοβιτς είχαν πλέον πεθάνει περίπου 25.000 καταναγκασμένοι εργάτες.
21 Ιουλίου 1942
Η ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Οι Γερμανοί ανάγκασαν όλους τους Εβραίους άνδρες ηλικίας 18 έως 45 ετών που ζούσαν στη Θεσσαλονίκη, να παρουσιαστούν στην Πλατεία Ελευθερίας όπου τους ανατέθηκαν καταναγκαστικές εργασίες. Παρουσιάστηκαν 9.000 Εβραίοι. Περίπου 2.000 διατάχθηκαν να εργαστούν σε καταναγκαστικά έργα για το γερμανικό στρατό. Οι υπόλοιποι τέθηκαν υπό κράτηση ώσπου οι εβραϊκές κοινότητες της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας να καταβάλουν στις γερμανικές κατοχικές αρχές ένα υπέρογκο ποσό ως λύτρα για την απελευθέρωσή τους. Στο πλαίσιο της πληρωμής αυτής, το εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης μεταβιβάστηκε στο δήμο της πόλης. Ο δήμος το διέλυσε και χρησιμοποίησε το οικοδομικό υλικό από το νεκροταφείο για την ανέγερση ενός πανεπιστημίου στον ίδιο χώρο.