„Ostateczne rozwiązanie”: podsumowanie
Termin „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej” to eufemizm używany przez przywódców nazistowskich Niemiec. Kryły się za nim masowe mordy na europejskich Żydach. Położył on kres polityce mającej na celu zachęcanie lub zmuszanie Żydów do opuszczenia III Rzeszy i innych części Europy. Działania te zostały zastąpione systematycznym unicestwieniem.
Najważniejsze fakty
-
1
Nie jest jasne, kiedy dokładnie Hitler postanowił wymordować europejskich Żydów. Decyzja została prawdopodobnie podjęta w 1941 r., wraz z inwazją na Związek Radziecki.
-
2
20 stycznia 1942 r. Reinhard Heydrich, szef niemieckiej Policji Bezpieczeństwa, zorganizował tajne spotkanie znane pod nazwą „konferencja w Wannsee”. Podczas konferencji czołowi funkcjonariusze policji i urzędnicy cywilni dyskutowali o dalszym wdrażaniu „ostatecznego rozwiązania”.
-
3
W ramach „ostatecznego rozwiązania” nazistowscy przywódcy zaplanowali zabicie 11 milionów Żydów. Udało im się zamordować 6 milionów.
Czym było „ostateczne rozwiązanie”?
Nazistowskie „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej” („Endlösung der Judenfrage”) polegało na celowym i systematycznym masowym mordowaniu europejskich Żydów. Był to ostatni etap Holokaustu mający miejsce w latach 1941–1945. Chociaż wielu Żydów zginęło przed rozpoczęciem „ostatecznego rozwiązania”, zdecydowana większość żydowskich ofiar została zamordowana w tym właśnie okresie.
Nie wiadomo, kiedy przywódcy nazistowskich Niemiec podjęli ostateczną decyzję o przeprowadzeniu „ostatecznego rozwiązania”. Oczywiste jest jednak to, że stanowiło ono punkt kulminacyjny dekady, w której wdrożono surowe i dyskryminujące środki wobec Żydów. Dziś „ostateczne rozwiązanie” to synonim ludobójstwa na europejskich Żydach.
Eskalacja polityki antyżydowskiej
Pod rządami Adolfa Hitlera prześladowania i segregacja Żydów były wdrażane etapami. Po zdobyciu władzy w Niemczech przez partię nazistowską w 1933 r. jej rasizm sponsorowany przez państwo doprowadził do uchwalenia ustaw antyżydowskich, bojkotów gospodarczych i pogromów w Nocy Kryształowej (Kristallnacht), które miały na celu systematyczne izolowanie Żydów od reszty społeczeństwa i wypędzenie ich z kraju.
Po inwazji Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 r. (stanowiącej początek II wojny światowej) antyżydowska polityka eskalowała, skutkując uwięzieniem i ostatecznie wymordowaniem europejskich Żydów. Naziści najpierw tworzyli getta (zamknięte obszary utworzone w celu izolacji i kontroli Żydów) w Generalnym Gubernatorstwie (terytorium w centralnej i wschodniej Polsce nadzorowane przez niemiecki rząd cywilny) i w Kraju Warty (obszar zachodniej Polski przyłączony do Niemiec). Do takich gett deportowano Żydów z Polski i Europy Zachodniej, gdzie żyli w przeludnionych i niehigienicznych warunkach, przy niewystarczającej ilości pożywienia.
Rozpoczęcie masowych mordów
Po niemieckiej inwazji na Związek Radziecki w czerwcu 1941 r. jednostki SS i policji (działające jako mobilne jednostki zagłady) rozpoczęły masowe mordy całych społeczności żydowskich. Jesienią 1941 r. SS i policja zaczęły korzystać z mobilnych komór gazowych, utworzonych w krytych ciężarówkach. Rury wydechowe poprowadzono w nich tak, aby wtłaczały trujący tlenek węgla do zamkniętych przestrzeni i zabijały uwięzione osoby. Mordy w tych pojazdach miały być dopełnieniem akcji rozstrzeliwań.
17 lipca 1941 r., cztery tygodnie po inwazji na Związek Radziecki, Hitler powierzył szefowi SS Heinrichowi Himmlerowi odpowiedzialność za wszystkie kwestie bezpieczeństwa w okupowanym Związku Radzieckim. Hitler przekazał Himmlerowi szerokie uprawnienia do fizycznego eliminowania wszystkich zagrożeń dla trwałego panowania Niemiec. Dwa tygodnie później, 31 lipca 1941 r., nazistowski przywódca Hermann Göring upoważnił generała SS Reinharda Heydricha do podjęcia przygotowań do wdrożenia „całkowitego rozwiązania kwestii żydowskiej”.
Ośrodki zagłady
Jesienią 1941 r. szef SS Heinrich Himmler powierzył niemieckiemu generałowi Odilowi Globocnikowi (dowódcy SS i Policji w dystrykcie lubelskim) realizację planu systematycznego mordowania Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Plan ten został ostatecznie nazwany kryptonimem „operacja Reinhard” na cześć Heydricha (na którego w maju 1942 r. zamach przeprowadzili czescy partyzanci). W ramach operacji Reinhard nazistowscy przywódcy utworzyli w Polsce trzy ośrodki zagłady: Bełżec, Sobibór i Treblinka, których jedynym celem było masowe mordowanie Żydów.
Obóz na Majdanku służył okresowo jako miejsce kaźni Żydów zamieszkujących Generalne Gubernatorstwo. W komorach gazowych w tym obozie SS zabiło kilkadziesiąt tysięcy Żydów, głównie robotników przymusowych, którzy byli już niezdolni do pracy. W ośrodku zagłady w Chełmnie, położonym około 50 kilometrów na północny-zachód od Łodzi, SS i policja zagazowały w ciężarówkach co najmniej 167 000 Żydów, a także około 4300 Romów (zwanych „Cyganami”). Wiosną 1942 r. Himmler wyznaczył Auschwitz II (Auschwitz-Birkenau) jako miejsce zagłady. SS zamordowało w Auschwitz-Birkenau około miliona Żydów z różnych krajów Europy.
Niemieckie SS i policja otruły gazem lub rozstrzelały prawie 2 700 000 Żydów w ośrodkach zagłady. Ogólnie „ostateczne rozwiązanie” stanowiło wezwanie do wymordowania wszystkich europejskich Żydów poprzez gazowanie, rozstrzeliwanie i na inne sposoby. Podczas Holokaustu zginęło sześć milionów żydowskich mężczyzn, kobiet i dzieci, stanowiące dwie trzecie Żydów mieszkających w Europie przed II wojną światową.