Adolf Hitler
Od 1921 r. Adolf Hitler był niekwestionowanym przywódcą Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP) – nazistów. W 1923 r. został aresztowany i uwięziony za próbę zamachu na niemiecki rząd. Jego proces przyniósł mu sławę i zwolenników. W więzieniu opisał swoje poglądy polityczne w książce pt. Mein Kampf – „Moja walka”. Do jego ideologicznych celów należała ekspansja terytorialna, stworzenie czystego rasowo państwa oraz eliminacja europejskich Żydów i innych domniemanych wrogów Niemiec.
Najważniejsze fakty
-
1
Kiedy w 1924 r. wypuszczono Hitlera z więzienia, zaczął on dążyć do objęcia władzy politycznej legalnymi metodami, np. poprzez wybory, zamiast za pomocą brutalnych prób obalenia rządu.
-
2
Nowoczesne techniki propagandowe – w tym uderzające obrazy i proste przekazy – pomogły pochodzącemu z Austrii Hitlerowi przeobrazić się z mało znanego ekstremisty w wiodącego kandydata w niemieckich wyborach prezydenckich w 1932 r.
-
3
Na temat dojścia Hitlera do władzy powszechne jest błędne przekonanie, że wybrano go na jego stanowisko na drodze głosowania. W styczniu 1933 r. prezydent Paul von Hindenburg mianował Hitlera kanclerzem – głową niemieckiego rządu.
Wczesne lata i I wojna światowa
Adolf Hitler (1889–1945) urodził się 20 kwietnia 1889 r. w Branau am Inn, przygranicznym mieście w Górnej Austrii. W 1898 r. rodzina Hitlerów przeniosła się do Linzu, stolicy rejonu. Ambicje artystyczne Hitlera doprowadziły do gwałtownych kłótni z jego ojcem, który chciał, aby wstąpił on do habsburskiej służby cywilnej.
Hitler mieszkał w Wiedniu między lutym 1908 a majem 1913 r., kiedy to przeprowadził się do Monachium. Tam żył bez celu, utrzymując się z tworzenia akwareli i szkiców, aż I wojna światowa nadała jego życiu nowy kierunek gdy krótce wstąpił do wojska. Podczas wojny został ranny dwukrotnie (w 1916 i 1918 r.), a także otrzymał kilka medali.
W październiku 1918 r., kiedy częściowo stracił wzrok w ataku gazem musztardowym pod Ypres w Belgii, trafił do szpitala wojskowego w Pasewalku. Kiedy dochodził tam do siebie, dotarły do niego doniesienia o zawieszeniu broni z 11 listopada 1918 r. Wypuszczony ze szpitala Hitler wrócił do Monachium jeszcze w listopadzie 1918 r.
W 1919 r. dołączył do Biura Wywiadu w bawarskich strukturach wojskowych. Biuro to prowadziło działalność wywiadowczą na temat cywilnych partii politycznych i prowadziło anty-komunistyczną „edukację polityczną” dla żołnierzy. W sierpniu 1919 r., jako instruktor takiego kursu, Hitler wygłosił swoje pierwsze zajadle antysemickie mowy. Miesiąc później po raz pierwszy przedstawił swą antysemicką, rasistowską ideologię na papierze, opowiadając się za usunięciem Żydów z Niemiec.
Przywódca NSDAP
Hitler wstąpił do przyszłego NSDAP w październiku 1919 r. W 1920 r. pomógł sformułować polityczny program partii, oparty na rasistowskim antysemityzmie, ekspansjonistycznym nacjonalizmie oraz wrogości do imigrantów. W 1921 r. był już przywódcą (Führer) nazistów. Członkostwo NSDAP wzrosło do 55,000 w ciągu dwóch lat; do tej liczby zaliczały się ponad cztery tysiące ludzi z paramilitarnej organizacji SA (Sturmabteilung; Oddziały Szturmowe).
Uwięzienie
Odrzuciwszy polityczne uczestnictwo w weimarskich wyborach, Hitler i przywódcy NSDAP podjęli próbę obalenia rządu Bawarii, kraju związkowego w Republice Weimarskiej. Tzw. pucz piwiarniany odbył się 9 listopada 1923 r. Po jego klęsce monachijski sąd wytoczył Hitlerowi i innym prowodyrom proces o zdradę stanu. Hitler wykorzystał proces jako okazję do ataków na demokrację parlamentarną i promowania ksenofobicznego nacjonalizmu. Uznano go za winnego, ale otrzymał łagodny wyrok i został wypuszczony na wolność po zaledwie roku w areszcie. W więzieniu Hitler zaczął pisać swoją autobiografię, Mein Kampf („Moja walka”), którą opublikowano w 1926 r. W książce tej opisał jawnie nacjonalistyczną, opartą na dyskryminacji rasowej i darwinizmie społecznym, antysemicką wizję historii ludzkości. Opowiedział się za dyktaturą w swoim kraju, ekspansją militarną i zajęciem „przestrzeni życiowej” (Lebensraum) na Wschodzie. Niemcy mieli oczyścić te tereny z miejscowej, „gorszej” populacji.
Strategia polityczna
Po opuszczeniu więzienia Hitler przeorganizował i zrewitalizował NSDAP. Włączył do politycznej strategii partii udział w wyborach, programy nacelowane na nowych i wyobcowanych społecznie wyborców, a także wzmacnianie więzi społecznych i pokonywanie zastanych konfliktów w niemieckim społeczeństwie.
Kampania nazistów, która używała języka odzwierciedlającego obawy i nadzieje potencjalnych wyborców, miała na celu:
- Wzmocnienie obrony narodowej,
- Odzyskanie suwerenności narodowej,
- Wykorzenienie komunizmu,
- Obalenie postanowień traktatu wersalskiego,
- Eliminację zagranicznych i żydowskich wpływów na niemiecką politykę i kulturę oraz neutralizację moralnego zepsucia, które rzekomo wywołały,
- Zapewnienie ekonomicznego dobrobytu i tworzenie miejsc pracy.
Wypróbowując tę strategię w krajowych wyborach parlamentarnych w 1928 r. naziści otrzymali jedynie 2,6% głosów.
Wraz z początkiem wielkiego kryzysu w 1930 r. agitacja nazistów zaczęła mieć coraz większy wpływ na ludność Niemiec. Kiedy w marcu upadł większościowy rząd koalicyjny, trzy partie środka powołały się na konstytucyjne zapisy stworzone z myślą o stanie wyjątkowym, aby ogłosić nadzwyczajne wybory parlamentarne. Tym samym miały nadzieję na stworzenie większości rządzącej, która na stałe odsunęłaby od władzy socjaldemokratów i lewicę. Kiedy manewr ten się nie powiódł, niemieckie władze w latach 1930-1932 uciekły się do rządzenia poprzez dekret prezydencki, a nie na drodze parlamentarnej.
Przełomy wyborcze
Przełom wyborczy nazistów nastąpił w 1930 r., dzięki nowoczesnej technologii, nowatorskim politycznym badaniom rynku oraz zastraszeniu poprzez przemoc, za którą przywódcy partii zrzekali się odpowiedzialności. W przełamaniu barier wyborczych pomogła nazistom również ich młodzieńcza energia, nieskażona wcześniejszymi kontaktami z demokratycznymi rządami. Zdobyli wówczas prawie jedną piątą głosów, przyciągając nowych, bezrobotnych i wyobcowanych wyborców.
Hitler był wpływowym i charyzmatycznym mówcą, który porwał za sobą rzesze Niemców głodnych zmian. Popularność nazistów rosła w latach 1931 i 1932, przez co wydawało się nieuniknione, że Hitler dojdzie do władzy i uratuje kraj przed politycznym paraliżem, ekonomicznym kryzysem, uwiądem kultury oraz komunizmem. Wiosną 1932 r. Hitler wystartował w wyborach prezydenckich, a w głosowaniu w lipcu 1932 r. naziści zdobyli 37,3% elektoratu i zostali największą partią polityczną Niemiec. Nieustanna agitacja po 1930 r. w połączeniu z umotywowanymi politycznie zamieszkami ulicznymi zwiększyły członkostwo w NSDAP do 450,000, SA do ponad 400,000, a SS do ponad 50,000 w 1932 r.
Kanclerz Niemiec
Elektorat nazistów spadł do 33,1% w wyborach parlamentarnych w listopadzie 1932 r. W rezultacie tego spadku Hitler stracił na popularności, a w NSDAP nastąpił polityczny i finansowy kryzys. Hitlera uratował Franz von Papen, były kanclerz (lipiec-listopad 1932 r.). Von Papen sądził, że z powodu strat wyborczych nazistów będzie ich łatwiej kontrolować bardziej doświadczonym, lecz mniej popularnym konserwatywnym elitom. Gotów zaryzykować nacjonalistyczną koalicję nazistowsko-niemiecką z Hitlerem w roli kanclerza, von Papen doszedł do porozumienia z nim i niemieckimi nacjonalistami na początku stycznia 1933 r. Przekonał prezydenta Paula von Hindenburga, że Niemcy nie mają innego wyboru. Von Hindenburg niechętnie mianował Hitlera kanclerzem 30 stycznia 1933 r.
Po zajęciu stanowiska kanclerza Adolf Hitler zaczął budować nazistowskie państwo. Korzystał z każdej okazji, aby przeobrazić Niemcy w jednopartyjną dyktaturę.
Prezydent Niemiec Paul von Hindenburg zmarł w sierpniu 1934 r. Hitler zapewnił sobie poparcie armii za pomocą „nocy długich noży” 30 czerwca 1934 r. Zniósł urząd prezydenta i ogłosił się wodzem niemieckiego ludu (Volk). Wszyscy wojskowi i urzędnicy służby cywilnej złożyli nową przysięgę osobistej lojalności względem Hitlera jako Führera. Ponadto Hitler nadal zajmował stanowisko kanclerza Rzeszy (głowy rządu).