Hacı Emin el-Hüseynî: Tarih Cetveli
189?
Emin Muhammed el-Hüseynî, Kudüs’te dünyaya gelir.
2 Kasım 1917
İngiliz Dışişleri Sekreteri, Balfour Deklarasyonu’nu yayınlayarak İngilizlerin Filistin’de bir Yahudi ulusal yuvası kurulmasına izin verme niyetini ilan eder.
1918
İngiliz birlikleri Filistin’i işgal eder.
Şubat-Nisan 1920
El-Hüseynî ve diğerleri, Kudüs’te gösteriler düzenleyerek Arap bağımsızlığı ve Suriye ile birlik çağrısında bulunur. Gösteriler şiddete dönüştükten sonra el-Hüseynî Suriye’ye kaçar. Nisan ayında bir İngiliz mahkemesi, el-Hüseynî’yi isyana kışkırtmaktan gıyabında suçlu bulur.
Sonbahar 1920
İngiliz Yüksek Komiseri Lord Herbert Samuel tarafından affedilen el-Hüseynî Kudüs’e geri döner.
8 Mayıs 1921
Yüksek Komiser Samuel, el-Hüseynî’yi Kudüs Müftüsü olarak atar. 1922 yılında el-Hüseynî Yüksek Müslüman Şurası’nın başkanı ve vakfın (dinî yerlerin ve kurumların onarımı ve iyileştirilmesi için fonlar) yöneticisi olur.
1922
Büyük Britanya, Filistin’de İngiliz Mandası’nı resmî olarak kurar.
Ağustos 1929
Kalabalık Arap grupları, Kudüs’ün Yahudi mahallelerine girer ve Yahudilerin ibadet amacıyla Batı Duvarı’nı kullanma hakkı üzerine bir şiddet dalgası başlatır. El-Hüseynî, bu hadiseyi Filistin’deki olaylar karşısında Arap dünyasında genel ilgi uyandırmak ve İslam’ın kutsal mekanlarını Yahudi akınına karşı savunan ruhanî bir lider olarak kendi pozisyonunu yükseltmek için kullanır. Şiddet olaylarından geriye ölü 133 Yahudi ile 116 Arap ve yaralı 339 Yahudi ile 232 Arap kalır.
26 Eylül 1937
Arap isyancılar, Celile’nin İngiliz Bölge Komiseri’ni öldürür. İngiliz makamları El-Hüseynî’nin Kudüs Müftüsü, Yüksek Müslüman Şurası Başkanı ve Vakıf Yöneticisi unvanlarını elinden alır. El-Hüseynî Ekim ayında Lübnan’a kaçar.
1 Eylül 1939
Almanya Polonya’yı işgal ederek II. Dünya Savaşı’nı başlatır. Artan Fransız nezareti, el-Hüseynî’yi Ekim ayında Lübnan’dan ayrılarak Irak’ın Bağdat şehrine gitmeye zorlar.
Ocak 1941
El-Hüseynî, Hitler’den şu hususları tanıyan bir beyanda bulunmasını ister: 1) Arap devletlerinin İngilizler ve Fransızlar’ın sömürgeci yönetiminden bağımsızlığı, 2) Bağımsız Arap devletlerinin birlik oluşturma hakkı ve 3) Filistin’deki bağımsız Arap makamlarının burada kurulması önerilen Yahudi anavatanını ortadan kaldırma hakkı.
1 Nisan 1941
El-Hüseynî, Irak’ta Mihver yanlısı bir darbeye katılır. Reşit Ali Geylani yönetimindeki yeni hükümet, el-Hüseynî’yi Mihver kuvvetleri ile önemli irtibat kişisi olarak kullanır.
Mayıs 1941
Almanya, artık Bağdat’ta bulunan el-Hüseynî’ye Filistin’de bir ayaklanmayı kışkırtması için ödeme yapmaya başlar.
9 Mayıs 1941
El-Hüseynî, Bağdat’tan yaptığı radyo konuşmasında bir fetva vererek Müslümanları Büyük Britanya’ya karşı yapılan kutsal savaşa katılmaya çağırır.
29 Mayıs 1941
İngiliz birlikleri Bağdat’a yaklaşırken el-Hüseynî, sınırı geçerek İran’a kaçar.
1-2 Haziran 1941
İngiliz yanlısı Irak birlikleri Bağdat’a girerken Iraklı siviller, Bağdat’ın Yahudi vatandaşlarına Farhud olarak bilinen bir pogrom (kıyım) uygular. 128 Yahudi öldürüldükten ve 210’u yaralandıktan sonra İngiliz birlikleri düzeni yeniden sağlar.
Temmuz 1941
Alman Abwehr teşkilatı, Arap gönüllüleri Alman Wehrmacht’ta destek birliği olarak hizmet vermek üzere eğitmek için Yunanistan’ın Atina şehri yakınlarındaki bir üste Alman-Arap Eğitim Departmanı kurar.
Ağustos 1941
Büyük Britanya ve Sovyetler Birliği İran’ı işgal eder.
Ekim 1941
İtalyan diplomatlar, el-Hüseynî’yi İran’dan çıkarıp İtalya’ya kaçırır.
27 Ekim 1941
El-Hüseynî, Faşist İtalya’nın lideri Duce Benito Mussolini ile görüşür. Mussolini, el-Hüseynî’nin Hitler’e yaptığı teklife benzer bir ortak Mihver beyanını kabul eder.
28 Kasım 1941
Adolf Hitler, Berlin’de el-Hüseynî’yi kabul eder ve bu toplantı Alman basınında yer alır. Führer, herhangi bir genel beyanat yayınlamayı ya da Ocak 1941 talepleri ile ilgili olarak el-Hüseynî ile bir antlaşma yapmayı reddeder.
1942’nin başları
Mihver kuvvetleriyle birlikte El-Hüseynî, esasen Arap ve Müslüman dünyasına yönelik radyo ve yazılı basın propagandası için tema oluşturmaya başlar.
Temmuz 1942
El-Hüseynî, yeni işgal edilen Mısır’da propaganda yapıp yaymak, İngiliz hatlarının gerisinde sabotaj operasyonları gerçekleştirmek ve isyanları kışkırtmak ve muvazzaf Arap askerlerini el-Hüseynî’nin kontrolündeki bir özgürleştirici Arap ordusunun çekirdeği olarak eğitmek üzere bir pan Arap merkezi oluşturulmasını teklif eder. Almanlar ve İtalyanlar bu konsepti reddeder.
1942 Eylül ayının sonları
El-Hüseynî Tunus, Cezayir ve Fas’ta propaganda yapmak üzere bu kez Tunus’ta bir pan Arap merkezi oluşturulmasını tekrar teklif eder. Mihver kuvvetleri planı reddeder.
8 Kasım 1942
Meşale Harekâtı’nda Anglo-Amerikan birlikleri, Fas’ın Kazablanka şehrine ve Cezayir’in Oran ile Cezayir şehirlerine çıkarma yapar. Vichy Fransız kuvvetleri teslim olur.
18 Aralık 1942
Berlin’deki Merkezî İslam Enstitüsü’nün açılışında el-Hüseynî, Yahudileri İslam’ın en amansız düşmanları olarak ifşa eder. Yahudileri ulusları birbirine kışkırtmak ve II. Dünya Savaşı’nın fitilini ateşlemekle suçlar. Müslamanlara düşman zulmünden kurtularak kendilerini özgürleştirme çağrısından bulunur. Nazi propagandacıları açılışa ve el-Hüseynî’nin yorumlarına önemli ölçüde yer verir. Yaptığı konuşma 23 Aralık 1942’de Almanya’dan Ortadoğu’ya yayınlanır.
13 Şubat 1943
Hitler, daha sonraları “Handschar” adıyla bilenen 13. Waffen-SS Dağ Tümeni’ni oluşturmayı kabul eder. Reichsführer-SS (SS amiri) Heinrich Himmler, Bosnalı Müslümanların tümene asker olarak alınması için yetki verir. Mart ve Nisan aylarında SS Baş Dairesi, asker toplama gayretlerini desteklemesi için el-Hüseynî’yi gönderir.
13 Mayıs 1943
Alman ve İtalyan kuvvetleri, Tunus yakınlarında teslim olur ve böylece Kuzey Afrika’daki savaş sona erer.
Mayıs-Haziran 1943
El-Hüseynî Bulgaristan, Alman, İtalyan, Macaristan ve Rumen hükümetlerine mektup yazarak İngilizlerin Yahudi çocuklarını Macaristan, Romanya ve Bulgaristan’dan Filistin’e nakletme çabalarına iştirak etmemelerini ister. Çocukların Polonya’ya gönderilmesini önerir. Almanlar, 1943’ün Mart ve Nisan aylarında bu nakilleri durdurmak için zaten girişimde bulunmuştur.
Temmuz 1943
SS, 13. Waffen-SS Dağ Tümeni için papazları hazır etmek amacıyla bir İmam eğitim okulu kurar. El-Hüseynî, eğitim alan papazlara “Müslümanların Büyük Alman İmparatorluğu’ndan daha iyi ya da daha sadık bir müttefike hiçbir zaman sahip olamayacağını” söyler.
Şubat 1944
Almanlar, artık “Handschar” Tümeni olarak da bilinen 13. Waffen-SS Dağ Tümeni’ni Batı Hırvatistan ve Kuzeydoğu Bosna’da konuşlandırır.
6 Haziran 1944
Müttefik kuvvetler, Fransa’nın Normandiya sahiline çıkarma yapar (D-Day).
Eylül-Ekim 1944
13. Waffen-SS Dağ Tümeni’nden yaklaşık 3.000 asker firar eder. Geriye kalanların çoğu, Ekim ayının ortalarında kazan kaldırarak Sovyet birlikleri ile savaşmak üzere Macaristan’a nakledilmeyi reddeder. Himmler tümeni lağveder.
2 Kasım 1944
El-Hüseynî’nin önerisi üzerine Alman Dışişleri Bakanlığı, İngiliz ordusundaki Yahudi Tugayı Grubu’na karşı koymak üzere bir Arap-Müslüman ordusu (Arap ve Müslüman gönüllülerden ve Mihver kuvvetlerinde görev yapan Müslüman ve Arap askerlerden oluşacaktır) kuruluşunu ilan eder.
7 Mayıs 1945
El-Hüseynî uçakla İsviçre’nin Bern şehrine kaçar. İsviçre makamları, el-Hüseynî’ye iltica hakkı tanımaz ve onu Fransız makamlarına teslim eder.
8 Mayıs 1945
Avrupa’da II. Dünya Savaşı’nın sona erdiği gün (V-E Day).
29 Mayıs 1946
El-Hüseynî, Paris yakınlarındaki evde göz hapsinden kaçar ve Mısır’ın Kahire şehrine uçar.
29 Kasım 1947
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, İngiliz Mandası’nı sonlandıran ve biri Yahudi biri de Arap olmak üzere iki devlet kurulmasını kolaylaştıran Filistin paylaşım planını kabul eder. El-Hüseynî bu planı reddeder.
14 Mayıs 1948
El-Hüseynî’nin tüm hayatı boyunca aleyhinde çalıştığı bir amaç olan İsrail Devleti kurulur.
Ağustos 1959
El-Hüseynî Mısır’dan ayrılarak Lübnan’ın Beyrut şehrine gider.
Kasım 1959
El-Hüseynî, tüm Arap devletlerinin liderlerine “Yahudi saldırganlığına ve emperyalizmine” karşı Arap birlikteliğini savunan ve Filistin’in bölünmesini kınayan gizli bir muhtıra gönderir.
4 Temmuz 1974
El-Hüseynî Lübnan’ın Beyrut şehrinde ölür.
Daha fazla bilgi için bkz.:
1. Hacı Emin el-Hüseynî: Kudüs Müftüsü
2. 1. Hacı Emin el-Hüseynî: Arap Milliyetçisi ve Müslüman Lider
3. Hacı Emin el-Hüseynî: Savaş Döneminde Propagandacı