Alman-Sovyet Paktı

Alman-Sovyet Paktı, Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında 23 Ağustos 1939 tarihinde imzalanan bir antlaşmadır. Antlaşma müzakereleri, Alman Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop ile Sovyet Dışişleri Bakanı Vyacheslav Molotov tarafından yürütülmüştür. Genellikle Alman-Sovyet Paktı ya da Molotov-Ribbentrop Paktı olarak adlandırılan antlaşma, Nazi-Sovyet Paktı ya da Hitler-Stalin Paktı olarak da bilinir.

Alman-Sovyet Paktı biri halka açık, diğeri gizli olmak üzere iki kısımdan oluşuyordu. Paktın halka açık olan kısmı, imza atanların birbirlerine saldırmayacağına söz verdiği on yıllık bir saldırmazlık paktıdır. Taraflar, paktı imzalayan taraflardan birinin üçüncü bir ülkenin saldırısına uğraması durumunda diğer imzacının saldırı düzenleyen üçüncü ülkeye hiçbir destek sunmayacağını da taahhüt etmiştir. Ayrıca her iki ülke, başka güçlerle paktın imzacısı olan iki tarafı doğrudan ya da dolaylı olarak hedef alan hiçbir antlaşmaya girmeme konusunda da antlaşmaya varmıştır. Saldırmazlık antlaşmasının on yıl sürmesi ve taraflardan herhangi biri tarafından sonlandırılmadığı sürece otomatik olarak beş yıllığına daha yenilenmesi öngörülmüştür.

Paktın gizli kısmı ise Doğu Avrupa’da Sovyet ve Alman etki alanları oluşturan bir protokoldür. Estonya, Letonya ve Besarabya’nın Sovyet etki alanında olduğu kararlaştırılmıştır. İmzacı taraflar Polonya’yı Narev, Vistula ve San nehirleri boyunca bölmek konusunda anlaşmıştır.

Alman-Sovyet Paktı’nın Uygulanması

Almanya, Molotov-Ribbentrop Paktı’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte Sovyetler’in müdahale edeceği endişesini yaşamadan 1 Eylül 1939 tarihinde Polonya’ya saldırdı. 3 Eylül 1939 tarihinde beş ay öncesinde Polonya’nın sınırlarını korumayı garanti eden İngiltere ve Fransa, Almanya’ya savaş ilan etti. İki hafta sonra 17 Eylül’de Sovyetler Birliği, Polonya’yı doğudan işgal etti. Bu gelişmeler, II. Dünya Savaşı’nın başlangıcını belirledi.

Almanya ve Sovyetler Birliği, daha sonra saldırmazlık paktı kapsamındaki gizli protokolde belirlenen etki alanı sınırlarının kontrolünü ele geçirmek üzere harekete geçti. Protokolde değişiklik yapılarak Litvanya ve Vilnius kentinin (o sıradaki adıyla Wilno, Polonya) Sovyet etki alanına ait olduğu belirlenmiş ve Polonya’da belirlenen sınır düzeltilmişti. 29 Eylül 1939 tarihinde paktın iki tarafı, Polonya’yı aralarında paylaştı. Almanya, Orta Polonya’nın batı tarafını ve orta kısmının büyük bir bölümünü işgal ederek batıdaki bölgeleri Reich topraklarına katmak üzere harekete geçti. Sovyetler Birliği ise Polonya’nın geri kalanını işgal edip topraklarına kattı.

Sovyetler Birliği, antlaşmaya göre kendi etki alanına giren diğer bölgeleri de topraklarına kattı. Sovyetler Birliği, 30 Kasım 1939’da Finlandiya’ya saldırdı. Dört aylık bir savaşın ardından başta Leningrad (günümüzde St. Petersburg) yakınındaki bölge olmak üzere Finlandiya’nın Sovyet sınırı boyunca uzanan bölgeleri, Sovyet topraklarına katıldı. Sovyetler, 1940 yılının yaz aylarında Baltık ülkeleri Estonya, Letonya ve Litvanya’yı işgal edip topraklarına kattı. Romanya’daki Kuzey Bukovina ve Besarabya bölgeleri de Sovyet topraklarına katıldı.

Alman-Sovyet Paktı’nın Sona Ermesi

Hitler, Alman-Sovyet saldırmazlık antlaşmasını taktiksel ve geçici bir hareket olarak görüyordu. Hitler’in niyeti, asla antlaşmanın şartlarına on yıl boyunca uymak olmamıştı. Uzun vadeli planı, Alman birliklerinin Sovyetler Birliği’ne saldırması ve elde ettikleri topraklarda Almanlar için Lebensraum (yaşam alanı) oluşturmaktı. Ancak bu adımı atmadan önce Hitler’in Polonya’yı bastırması ve Fransa ve İngiltere’yi yenmesi gerekiyordu. Saldırmazlık antlaşması, Almanya’nın kısa sürede verilmesi gereken bu savaşları Sovyet saldırısından korkmadan hallederek aynı anda iki cephede birden savaşmaktan kurtulmasını sağlamıştı.

Almanya Fransa’yı yendikten bir ay sonra Temmuz 1940’ta Hitler, Sovyetler Birliği’ne karşı savaş hazırlıklarının başlatılmasını emretti. Alman diplomatlar, Almanya’nın Güneydoğu Avrupa’daki taraftarlarını güvence altına almak üzere çalıştı. Kasım 1940’ta Macaristan, Romanya ve Slovakya da Mihver ittifakına katıldı. Hitler, 1941 baharı boyunca Avrupa’daki müttefiklerini Sovyetler Birliği’ni işgal etme planlarına dâhil etti.

Hitler, 18 Aralık 1940 tarihinde Sovyetler Birliği’nin işgaline yönelik ilk harekât talimatı olan 21 No’lu Talimatı (“Barbarossa Harekâtı” kod adıyla) imzaladı. Harekâtın planlanmaya başlanmasından itibaren Alman ordusu ve polis yetkilileri, hem Sovyetler Birliği’nin “Yahudi-Bolşevik” olarak niteledikleri Komünist hükûmetini hem de—başta Yahudiler olmak üzere—Sovyet vatandaşlarını ortadan kaldırmaya yönelik bir savaş açma niyetindeydi.

22 Haziran 1941’de Alman-Sovyet Paktı’nın imzalanmasının üzerinden henüz iki yıl bile geçmemişken Alman birlikleri, Sovyetler Birliği’ni işgal etti.