Διάσωση

Κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, χιλιάδες καθημερινοί άνθρωποι έθεσαν τις ζωές τους σε κίνδυνο για να βοηθήσουν τους Εβραίους στα εδάφη που τελούσαν υπό γερμανική κατοχή.

Τον Αύγουστο του 1943, η κυβέρνηση της Δανίας προτίμησε να παραιτηθεί από το να υποκύψει στις απαιτήσεις των Γερμανών. Η γερμανική αστυνομία άρχισε να συλλαμβάνει Εβραίους τη νύχτα της 1ης Οκτωβρίου 1943.

Υπήρξαν έντονες διαμαρτυρίες από επίσημους φορείς της χώρας, όπως εκκλησίες, κοινωνικούς και οικονομικούς οργανισμούς, ακόμα και από τη βασιλική οικογένεια της Δανίας.

Όλο τον Οκτώβριο, η δανική αντίσταση, με τη συμπαράσταση πολλών πολιτών, έκρυβε τους Εβραίους και τους μετέφερε κρυφά σε παραλιακές πόλεις.

Στη συνέχεια, οι ψαράδες των περιοχών αυτών μετέφεραν 7.200 Εβραίους, δηλαδή ολόκληρο σχεδόν τον εβραϊκό πληθυσμό της Δανίας, στα ασφαλή εδάφη της ουδέτερης Σουηδίας.

Στη νότια Γαλλία, το χωριό Le Chambon-sur-Lignon και άλλες γειτονικές πόλεις παρείχαν καταφύγιο σε πολλές χιλιάδες Εβραίους, πολλοί από τους οποίους ήταν παιδιά.

Οι κάτοικοι άνοιξαν τα σπίτια τους, πρόσφεραν καταφύγιο στους Εβραίους και βοήθησαν πολλούς από αυτούς να διαφύγουν σε ουδέτερες χώρες.

Οι κάτοικοι της περιοχής, οι οποίοι ήταν στην πλειοψηφία τους Προτεστάντες Ουγενότοι, έδρασαν σύμφωνα με τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, αλλά και από συμπάθεια για τους κυνηγημένους συνανθρώπους τους.

Αυτή η μαζική προσπάθεια διάσωσης είναι ένα φωτεινό παράδειγμα αλληλεγγύης μεταξύ γειτόνων, ακόμα και υπό την απειλή πληροφοριοδοτών που θα μπορούσαν να καταδώσουν την όλη προσπάθεια στους κατακτητές.

Επιπλέον, υπήρξαν πολλοί επιφανείς ιδιώτες που βοήθησαν Εβραίους να διαφύγουν από την κατεχόμενη Ευρώπη.

Από τη βάση του στη Μασσαλία, ο Αμερικανός δημοσιογράφος Βάριαν Φράι διέσωσε πολλούς Εβραίους πρόσφυγες που είχαν αποκλειστεί στη Γαλλία μετά την εισβολή των γερμανικών δυνάμεων.

Το δίκτυο συνεργατών του Φράι πλαστογραφούσε επίσημα έγγραφα και εξασφάλιζε μυστικές οδούς διαφυγής για τους πρόσφυγες. Το δίκτυο βοήθησε επίσης πρόσφυγες εβραϊκής ή μη καταγωγής που τάχθηκαν κατά του φασιστικού καθεστώτος, όπως διάφορους καλλιτέχνες και διανοούμενους, μεταξύ των οποίων το ζωγράφο Μαρκ Σαγκάλ,
τον Καθολικό φιλόσοφο Alfredo Mendizabe και τη συγγραφέα Hannah Arendt.

Ο Φράι βρισκόταν συνεχώς υπό επιτήρηση και συνελήφθη και ανακρίθηκε πολλές φορές.

Οι μυστικές του δραστηριότητες προκάλεσαν την οργή αξιωματούχων στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, αλλά και στο Βισύ της Γαλλίας, με αποτέλεσμα να απελαθεί το Σεπτέμβριο του 1941 από τη Γαλλία.

Αν και παρέμεινε στη Γαλλία μόλις 13 μήνες, ο Φράι συνέβαλε στη διάσωση περίπου 2.000 ατόμων.

Υπήρξαν επίσης αρκετά άτομα μη εβραϊκής καταγωγής που προσπάθησαν να δημοσιοποιήσουν τα σχέδια των Ναζί για τη γενοκτονία των Εβραίων με σκοπό να παρακινήσουν τους Συμμάχους σε δράση.

Ο Καθολικός Jan Karski ήταν μέλος της πολωνικής αντίστασης.

Ως αγγελιοφόρος προικισμένος με φωτογραφική μνήμη, μετέφερε μυστικές πληροφορίες μεταξύ της αντίστασης και της εξόριστης κυβέρνησης της Πολωνίας.

Έχοντας διεισδύσει κρυφά στο γκέτο της Βαρσοβίας και στο προσωρινό στρατόπεδο της Izbica, είδε από πρώτο χέρι τη φρίκη που ζούσαν οι Εβραίοι.

Το 1942, ειδοποίησε την εξόριστη κυβέρνηση της Πολωνίας, αλλά και τις βρετανικές αρχές ότι η Ναζιστική Γερμανία σκόπευε να εξοντώσει τους Εβραίους της Ευρώπης.

Το 1943 μετέφερε το ίδιο μήνυμα στον Πρόεδρο Φραγκλίνο Ρούσβελτ. Δυστυχώς, οι προειδοποιήσεις του αντιμετωπίστηκαν με δυσπιστία, απάθεια και αδιαφορία.

Στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας, ο Σουηδός διπλωμάτης Ραούλ Βάλενμπεργκ ηγήθηκε μιας μεγάλης πρωτοβουλίας διάσωσης.

Ο Βάλενμπεργκ άρχισε να διανέμει σουηδικά διαβατήρια τον Ιούλιο του 1944 και δημιούργησε περισσότερα από 30 ασφαλή κρησφύγετα.

Το Νοέμβριο του 1944, και ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη μια πορεία θανάτου Εβραίων από τη Βουδαπέστη στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας της Αυστρίας, ο Βάλενμπεργκ πέτυχε την απελευθέρωση των κρατουμένων που είχαν διαβατήρια ουδέτερων κρατών ή πλαστά έγγραφα.

Ο ίδιος και οι συνεργάτες του διέσωσαν δεκάδες χιλιάδες Εβραίους.

Τον Ιανουάριο του 1945, ο Βάλενμπεργκ εξαφανίστηκε ενώ βρισκόταν καθ’οδόν σε μια συνάντηση με Σοβιετικούς αξιωματούχους. Πιστεύεται ότι πέθανε ή δολοφονήθηκε σε μια σοβιετική φυλακή.

Τόσο αυτή, όσο και άλλες ενέργειες διάσωσης αποτελούν φωτεινά παραδείγματα θάρρους, αξιοπρέπειας και φιλανθρωπίας. Ωστόσο, δεν ήταν αρκετές για να αποτρέψουν τις μαζικές δολοφονίες των Ναζί.

Μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό των πληθυσμών που στοχοποιήθηκαν διασώθηκε τελικά. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι, ούτε συνέβαλαν, αλλά ούτε και αντιστάθηκαν στην «Τελική Λύση».

Παρέμειναν θεατές στο φόνο εκατομμυρίων.