Kurtuluş

Holokost sırasında, binlerce sıradan insan kendilerini tehlikeye atarak Alman işgali atındaki bölgelerde Yahudilere yardım etti.

Ağustos 1943'te, Danimarka hükümeti Almanya'nın taleplerine boyun eğmektense istifayı seçti. Alman polisi 1 Ekim 1943 gecesi Yahudileri tutuklamaya başladı.

Kiliseler, Danimarka kraliyet ailesi ve sosyal ve ekonomik kurumlar gibi kesimlerden halkçı protestolar geldi.

Ekim ayı boyunca birçok sivilin destek verdiği Danimarka direnişi, Yahudileri saklayarak gizlice kıyı kasabalarına taşıdı.

Balıkçılar küçük kayıklarıyla, Danimarka'nın Yahudi nüfusunu oluşturan 7.200 Yahudiyi tarafsız İsveç'te güvenliğe taşıdı.

Güney Fransa'da, Le Chambon-sur-Lignon köyü ve civar kasabalar, çok sayıda çocuğun da dahil olduğu, binlerce Yahudiye sığınak sağladı.

Yerliler evlerini Yahudilere açarak barınak sağladı ve birçoğunu tarafsız ülkelerde güvenliğe taşıdı.

Ezici çoğunluktaki Fransız Protestanlarını harekete geçiren, dinî itikatları ve zulüm görenlere karşı empatileri olmuştu.

Bu olağandışı kurtarma çabasının kapsamı, içlerindeki muhbir tehdidine karşın komşuların dayanışmasını yansıtmaktadır.

Diğer kurtarıcılar, işgal altındaki Avrupa'dan kaçış yolları sağladı.

Amerikalı gazeteci Varian Fry, çalıştığı yer olan Marsilya'dan, Alman işgalinin ardından Fransa'da sıkışıp kalmış Yahudi mültecileri kurtardı.

Fry'ın suç ortağı şebekesi, sahte belgeler hazırlayarak gizli kaçış yolları kurdu. Fry, ressam Marc Chagall, Katolik filozof
Alfredo Mendizabel ve yazar Hannah Arendt gibi sanatçı ve entelektüellerin de aralarında bulunduğu Yahudi ve Yahudi olmayan antifaşist mültecilere yardım etti.

Sürekli nezaret altında tutulan Fry, tekrar tekrar sorgulandı ve tutuklandı.

Gizli faaliyetleri hem ABD Dışişleri Bakanlığı'nı, hem de Vichy Fransa'sını kızdırmaktaydı ve Eylül 1941'de Fransa'dan sınır dışı edildi.

Fransa'da sadece 13 ay kalmasına karşın, Fry yaklaşık 2.000 kişinin kaçışına yardım etmişti.

Yahudi olmayan diğer kişiler Müttefikler’i harekete geçirmek üzere dikkatleri Nazilerin soykırım planlarına çekmeye çalıştı.

Roman Katolik Jan Karski Polonya yeraltının bir üyesiydi. Neredeyse fotoğrafik hafızaya sahip bir kurye olarak, yeraltı hareketi ile sürgündeki Polonya hükümeti arasında gizli bilgiler taşıdı.

Varşova gettosuna ve Izbica'daki geçici kampa gizlice girip çıkan Karski, Yahudilerin maruz kaldığı dehşetlere tanık oldu.

1942'de Londra'da bulunan sürgündeki Polonya hükümetini ve üst düzey İngiliz yetkililerini Nazi Almanlarının Avrupa Yahudilerini öldürme planları hakkında uyardı.

1943'te aynı mesajı Başkan Franklin D. Roosevelt'e iletti. Uyarıları her yerde inanmazlık, ilgisizlik ve kayıtsızlıkla karşılandı.

Macaristan'ın Budapeşte kentinde, İsveçli diplomat Raoul Wallenberg kapsamlı bir kurtarma çalışması yürüttü.

Wallenberg, Temmuz 1944'te koruyucu İsveç pasaportları dağıtmaya başladı ve otuzdan fazla güvenli ev oluşturdu.

Kasım 1944'te, Yahudilerin Budapeşte'den Avusturya'daki çalışma kamplarına ölüm yürüyüşü sırasında, Wallenberg koruyucu pasaportlara ya da sahte belgelere sahip olanların salıverilmesini sağladı. O ve yardımcıları on binlerce Yahudiyi kurtardı.

Ocak 1945'te Wallenberg, Sovyet yetkilileri ile buluşmaya giderken kayboldu. Sovyet cezaevlerinin birinde öldüğü ya da öldürüldüğü tahmin edilmektedir.

Bunlar ve diğer kurtarma faaliyetleri, temsil ettikleri büyük cesaret, inanç ve merhamete karşın, Nazilerin kitle cinayetleri işlemesini durdurmakta etkili olamadı.

Hedeflenen nüfusun yalnızca küçük bir yüzdesi kurtarılabildi. Avrupalıların büyük bir çoğunluğu, “Nihai Çözüm”e ne yardımcı ne de engel oldu.

Milyonların ölümüne seyirci kaldılar.