Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και το Ολοκαύτωμα

Το Ολοκαύτωμα ήταν η συστηματική καταδίωξη και εξόντωση με την υποκίνηση του κράτους των Εβραίων της Ευρώπης, η οποία πραγματοποιήθηκε από τη ναζιστική Γερμανία και τους συνεργούς της, μεταξύ του 1933 και του 1945. Οι Εβραίοι ήταν τα βασικά θύματα του διωγμού – δολοφονήθηκαν συνολικά περισσότερα από έξι εκατομμύρια. Ρομά (Τσιγγάνοι), σωματικά και διανοητικά ανάπηρα άτομα και Πολωνοί υπήρξαν επίσης στόχοι εξόντωσης ή αποδεκατισμού, για φυλετικούς, εθνικούς και πολιτικούς λόγους. Εκτός από τις παραπάνω πληθυσμιακές ομάδες, εκατομμύρια άτομα υπέφεραν και θανατώθηκαν από το ναζιστικό καθεστώς, μεταξύ των οποίων ομοφυλόφιλοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου και πολιτικοί αντιφρονούντες.

Το Εθνικοσοσιαλιστικό (Ναζιστικό) κόμμα ανέλαβε την εξουσία στη Γερμανία το 1933. Οι Ναζί πίστευαν ότι οι Γερμανοί ανήκαν σε μια βιολογικά «ανώτερη» φυλή, η επιβίωση της οποίας απειλείται από τις «υποδεέστερες» φυλές. Ειδικά οι Εβραίοι θεωρούνταν η μεγαλύτερη βιολογική απειλή για τη «Γερμανική (Άρια) φυλή».

Ο Αδόλφος Χίτλερ θέλησε αμέσως να επεκτείνει την ισχύ της Γερμανίας στην κεντρική Ευρώπη, προσαρτώντας την Αυστρία και καταστρέφοντας την Τσεχοσλοβακία τη διετία 1938-1939.

Μετά από τα βίαια πογκρόμ της Kristallnacht (Νύχτας των Κρυστάλλων), οι Ναζί έθεσαν σε εφαρμογή συστηματικές επιχειρήσεις συγκέντρωσης των Εβραίων της Γερμανίας και της Αυστρίας. Αμέσως μετά την Kristallnacht, απέλασαν περίπου 30.000 άνδρες εβραϊκής καταγωγής στο Νταχάου και άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία το Σεπτέμβριο του 1939, ξεκινώντας τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο πολωνικός στρατός είχε ηττηθεί. Η Βρετανία και η Γαλλία κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία υποστηρίζοντας την Πολωνία. Έχοντας υπογράψει μυστική συμφωνία με τη Γερμανία, οι σοβιετικές δυνάμεις κατέλαβαν την ανατολική Πολωνία το 1939, αλλά η Σοβιετική Ένωση παρέμεινε επισήμως ουδέτερη μέχρι το 1941.

Στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν νέο ζωτικό χώρο για την «ανώτερη Γερμανική φυλή», οι Γερμανοί σκότωσαν και ξερίζωσαν χιλιάδες Πολωνούς. Στα νεοαποκτηθέντα εδάφη εγκαταστάθηκαν οικογένειες Γερμανών. Οι γερμανικές αρχές περιόρισαν τον εβραϊκό πληθυσμό σε γκέτο, τις περίκλειστες αστικές περιοχές, στις οποίες ζούσαν οι Εβραίοι σε φρικτές συνθήκες διαβίωσης υπό γερμανική επίβλεψη.

Στα επόμενα δύο έτη, οι δυνάμεις των Γερμανών συνέχισαν να προελαύνουν νικηφόρες, εισβάλοντας στη Δανία και στη Νορβηγία, στις Κάτω Χώρες (Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) και στη Γαλλία. Καθώς τα γερμανικά στρατεύματα πλησίαζαν στο Παρίσι τον Ιούνιο του 1940, η Ιταλία – μέλος του Άξονα και σύμμαχος της Γερμανίας – κήρυξε τον πόλεμο στη Βρετανία και τη Γαλλία.

Εν τω μεταξύ, η Σοβιετική Ένωση επιτέθηκε στη Φινλανδία, προσάρτησε δύο περιοχές στα ανατολικά σύνορα της Ρουμανίας και κατέλαβε της χώρες της Βαλτικής (Λιθουανία, Λετονία και Εσθονία). Η Σλοβακία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και, αργότερα, η Φινλανδία και η Κροατία συμμάχησαν με τη Γερμανία. Την Άνοιξη του 1941, οι σύμμαχοι του Άξονα διέλυσαν τη Γιουγκοσλαβία και κατέλαβαν την Ελλάδα.

Τον Ιούνιο του 1941, η Γερμανία επιτέθηκε στη Σοβιετική Ένωση. Οι γερμανικές δυνάμεις εισχώρησαν βαθιά στα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτή η μάχη είχε και ιδεολογικό υπόβαθρο. Οι Κινητές Ομάδες Εξόντωσης (Einsatzgruppen), τάγματα της ναζιστικής αστυνομίας και άλλες μονάδες των SS, με την υποστήριξη μονάδων του γερμανικού στρατού, κατέσφαξαν τον εβραϊκό πληθυσμό και άλλα θύματα με μαζικές εκτελέσεις. Στις μαζικές εκτελέσεις σκοτώθηκαν περισσότεροι από 1,5 εκατομμύρια Εβραίοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Η γερμανική αστυνομία, αλλά και οι στρατιωτικές οργανώσεις εκτέλεσαν μαζικά Εβραίους και στην κατεχόμενη Γιουγκοσλαβία και στην ανατολική Πολωνία.

Η ολοένα αυξανόμενη αντίσταση των Σοβιετικών ανέκοψε την προέλαση των γερμανικών δυνάμεων, αποτρέποντας την κατάληψη σημαντικών πόλεων, όπως το Λένινγκραντ και η Μόσχα. Με τη δεύτερη γερμανική επέλαση το καλοκαίρι του 1942, οι γερμανικές δυνάμεις εισχώρησαν βαθύτερα στα νοτιοανατολικά εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης και έφτασαν μέχρι τον ποταμό Βόλγα και την περιοχή του βόρειου Καυκάσου.

Με τις δυνάμεις των Γερμανών να βρίσκονται σε αδιέξοδο στην Ανατολή, η Γερμανία φρόντισε να ενισχύσει την κυριαρχία της στην Ευρώπη. Επίσης, το 1942 η συστηματική εξόντωση των Εβραίων επεκτάθηκε και σε άλλες ελεγχόμενες ή κατεχόμενες περιοχές. Οι επικεφαλής των SS και της αστυνομίας δημιούργησαν κέντρα εξόντωσης στην κατεχόμενη Πολωνία, όπου ο εβραϊκός πληθυσμός ήταν πολυάριθμος και με υψηλό βαθμό συγκέντρωσης. Άρχισαν να μεταφέρουν εκεί Εβραίους από όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, χρησιμοποιώντας κυρίως το σιδηρόδρομο. Η πιο συνηθισμένη μέθοδος εκτέλεσης ήταν η χορήγηση αερίου μονοξειδίου του άνθρακα ή του αερίου Zyklon B (υδροκυάνιο).

Στα τέλη του 1942 και τις αρχές του 1943, οι Σοβιετικές δυνάμεις ξεκίνησαν την αντεπίθεσή τους και άρχισαν να απελευθερώνουν εδάφη που τελούσαν υπό γερμανική κατοχή. Στη Δύση, οι Συμμαχικές δυνάμεις εισέβαλαν στη Σικελία και την Ιταλική ενδοχώρα το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς. Τον Ιούνιο του 1944, οι συμμαχικές δυνάμεις πραγματοποίησαν απόβαση στη βόρεια Γαλλία. Ήταν η αρχή της απελευθέρωσης της Δυτικής Ευρώπης. Εν τω μεταξύ, στα ανατολικά, οι σοβιετικές δυνάμεις είχαν φτάσει στα ανατολικά σύνορα της Γερμανίας.

Καθώς οι Σύμμαχοι ανάγκαζαν τις γερμανικές δυνάμεις σε υποχώρηση, τα συμμαχικά στρατεύματα άρχισαν να πλησιάζουν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου υπήρχαν δεκάδες χιλιάδες αιχμαλώτων. Στην προσπάθειά τους να αποτρέψουν τη μαζική απελευθέρωση των αιχμαλώτων, οι Γερμανοί άρχισαν να εκκενώνουν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οδηγώντας με οδοιπορίες τους αιχμαλώτους στο εσωτερικό της Γερμανίας. Οι αιχμάλωτοι ονόμασαν αυτές τις πορείες «πορείες θανάτου».

Μέχρι την άνοιξη του 1945, οι συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχαν απομείνει προκάλεσαν την απώλεια πολλών ανθρώπινων ζωών. Οι κρατούμενοι ήταν αναγκασμένοι να ζουν σε συνθήκες συνωστισμού, στερούμενοι ακόμα και τη βασική καθαριότητα, με ελάχιστες προμήθειες. Το αποτέλεσμα ήταν να μετατραπούν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σε στρατόπεδα θανάτου. Από τους κρατούμενους που ζούσαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης τον Ιανουάριο του 1945, περίπου οι μισοί πέθαναν πριν από το τέλος του πολέμου.

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε επισήμως στην Ευρώπη με την άνευ όρων παράδοση των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων το Μάιο του 1945. Πέρα από τα εκατομμύρια θύματα που άφησαν πίσω τους η ναζιστική Γερμανία και οι συνεργοί της, κατά τη διάρκεια του πολέμου δολοφονήθηκαν περίπου τα δύο τρίτα των εβραίων της Ευρώπης. Εκατοντάδες εβραϊκές κοινότητες στην Ευρώπη, ορισμένες από τις οποίες είχαν ιστορία αιώνων, εξαφανίστηκαν για πάντα στο μαζικό έγκλημα που σήμερα αποκαλούμε το Ολοκαύτωμα.