Deportacje do i z getta warszawskiego
Jesienią 1940 r. niemieckie władze okupacyjne wtłoczyły kilkaset tysięcy Żydów do getta warszawskiego. Na jego obszarze w szczytowych momentach mieszkało ponad 400 tysięcy osób pochodzenia żydowskiego. Niemcy zafundowali im tam straszliwe warunki życia, które z czasem jedynie się pogarszały. Do maja 1943 r. władze niemieckie deportowały ponad 275 tysięcy Żydów do ośrodka zagłady w Treblince. Kolejne kilkadziesiąt tysięcy przewieziono do obozów koncentracyjnych.
Najważniejsze fakty
-
1
Jesienią 1940 r. władze niemieckie zmusiły Żydów warszawskich do przeniesienia się na teren getta. Kilka miesięcy później, w styczniu 1941 r., rozpoczęto deportacje Żydów z okupowanych przez Niemców terenów Polski do getta warszawskiego.
-
2
W lipcu 1942 r. Niemcy rozpoczęli deportacje Żydów z getta warszawskiego na śmierć w ośrodku zagłady w Treblince.
-
3
W kwietniu 1943 r. Żydzi nadal mieszkający w getcie warszawskim wszczęli powstanie. Władze niemieckie wraz ze swoimi pomocnikami odpowiedzieli na nie ze skrajną brutalnością, niszcząc getto w maju 1943 r.
Deportacje do getta warszawskiego
Między styczniem a marcem 1941 r. do getta warszawskiego trafili Żydzi z mniejszych miejscowości położonych na zachód od miasta. Od kwietnia do lipca 1942 r. do getta deportowano Żydów z pobliskich miasteczek na wschód od Warszawy i z obszarów zachodnich Polski znajdujących się pod okupacją niemiecką. Niemcy wywieźli do getta warszawskiego również kilkuset Romów (Cyganów).
W szczytowym momencie w getcie warszawskim przebywało ponad 400 tysięcy osób. Z czasem wskutek celowej polityki niemieckiej pogorszyły się i tak już tragiczne warunki ich życia.
Deportacje z getta warszawskiego
Od lipca do września 1942 r. niemieckie jednostki SS i policji z pomocą oddziałów innych narodowości deportowały z getta warszawskiego około 265 tysięcy Żydów do ośrodka zagłady w Treblince. Siłą doprowadzano ich z domów lub miejsc pracy na Umschlagplatz (plac przeładunkowy). Tam wpychano ich do wagonów bydlęcych jadących do Małkini trasą Warszawa–Białystok. W Małkini składy przekierowywano na specjalną nitkę kolejową do Treblinki.
Niemcy żądali pomocy przy organizowaniu deportacji od członków Rady Żydowskiej (Judenratu). Jednak Adam Czerniaków, szef Rady Żydowskiej w Warszawie, odmówił współpracy. Mimo że Czerniaków nie wzywał do oporu wobec Niemców, odmówił przekazania nakazu deportacji i połykając kapsułkę z cyjankiem, popełnił samobójstwo 23 lipca 1942 r.
Oddziały niemieckie i pomocnicze miały zwyczaj organizowania łapanek Żydów. Robiły to poprzez otoczenie odcinka ulicy kordonem i systematyczne wyrzucanie ich mieszkańców na bruk. Następnie zmuszały ich do przejścia pod silną obstawą na Umschlagplatz. Po opróżnieniu jednej kamienicy z lokatorów niemieccy funkcjonariusze SS i policji przechodziły do kolejnej i powtarzały wszystko od nowa. Aby wszystko odbywało się szybciej, niemieccy funkcjonariusze SS i policji bezlitośnie bili i torturowali Żydów. Strzelali też do tych, którzy nie mogli lub nie chcieli się podporządkować. Władze niemieckie często uciekały się do podstępu, aby wywabić Żydów z kryjówek, ogłaszając zakończenie deportacji i obiecując im racje żywnościowe. Niektórzy wygłodzeni i nieświadomi deportacji Żydzi zgłaszali się wówczas do nich, trafiając w ten sposób na śmierć do Treblinki. Po zakończeniu deportacji oddziały niemieckie wraz z kolaborantami systematycznie przeszukiwały, a następnie opróżniały kamienice i miejsca pracy w poszukiwaniu ukrywających się Żydów.
We wrześniu 1942 r. w getcie pozostawało aż 60 tysięcy Żydów. W styczniu 1943 r. niemieckie oddziały SS i policji deportowały do Treblinki około 5 tysięcy mieszkańców getta warszawskiego. W trakcie tej trzydniowej operacji rozstrzelano 1171 jego mieszkańców.
Między 19 kwietnia a 16 maja 1943 r. niemieckie oddziały SS i policji wraz z batalionem policyjnych strażników więziennych, specjalnie przeszkolonych w obozie szkoleniowym w Trawnikach, zlikwidowały getto warszawskie. Opór mieszkańców po rozpoczęciu deportacji (znane jako powstanie w getcie warszawskim) zaskoczył funkcjonariuszy SS i policji, którzy stracili kilkudziesięciu ludzi. Następnie Niemcy, dom po domu, niszczyli getto, aby złamać opór jego mieszkańców. W wyniku tego zabito ponad 7 tysięcy Żydów, z których większość stanowili bojownicy i inne osoby ukrywające się w getcie. Wielu z nich poległo w walkach z SS i policją. Niemcy deportowali do Treblinki kolejne 7 tysięcy Żydów. Około 42 tysięcy osób wywieziono do obozów koncentracyjnych i obozów pracy przymusowej w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa. Z tej grupy około 18 tysięcy Żydów wysłano do obozu na Majdanku, około 16 tysięcy – do obozu pracy przymusowej w Poniatowej, a około 6 tysięcy – do obozu pracy przymusowej w Trawnikach. Pozostałe 2 tysiące wywieziono do mniejszych obozów pracy przymusowej, np. w Kraśniku-Budzyniu.
Po zniszczeniu getta warszawskiego na jego terenie SS utworzyło niewielki obóz koncentracyjny.