Varşova Gettosuna ve Varşova Gettosundan Yapılan Sürgünler
Alman yetkililer, 1940 yılı sonbaharında yüz binlerce Yahudiyi Varşova gettosuna gitmeye zorlamıştır. En kalabalık olduğu dönemde gettoda 400.000’den fazla Yahudi yaşamıştır. Burada Almanlar tarafından korkunç ve giderek kötüleşen koşullara maruz bırakılmışlardır. Mayıs 1943 itibarıyla Alman yetkililer, 275.000’den fazla Yahudiyi Treblinka öldürme merkezinde ölüme göndermiştir. Ayrıca on binlerce Yahudi de toplama kamplarına sürülmüştür.
Önemli gerçekler
-
1
Alman yetkililer, 1940 yılı sonbaharında Varşova’daki Yahudileri bir gettoya taşınmaya zorlamıştır. Birkaç ay sonra Ocak 1941’de Alman yetkililer, Yahudileri Polonya’nın Alman işgali altındaki bölgelerinden Varşova gettosuna sürmeye başlamıştır.
-
2
Temmuz 1942’de Alman yetkililer, Yahudileri katletmek amacıyla Varşova gettosundan Treblinka öldürme merkezine sürmeye başlamıştır.
-
3
Nisan 1943’te Varşova gettosunda yaşamakta olan Yahudiler, bir isyan başlatmıştır. Alman yetkililer ve destekçileri, isyancılara son derece gaddarca davranmıştır. Mayıs 1943’te Varşova gettosunu yok etmişlerdir.
Varşova Gettosuna Yapılan Sürgünler
Ocak ile Mart 1941 arasında Varşova’nın doğusunda bulunan daha küçük yerleşimlerde yaşayan Yahudiler, Varşova gettosuna sürülmüştür. Nisan ile Temmuz 1942 arasında Varşova’nın doğusundaki yakın yerleşimlerden, Almanya’dan ve Doğu Polonya’nın Alman işgali altındaki bölgelerinden Yahudiler, buraya sürülmüştür. Almanlar, birkaç yüz Romanı da Varşova gettosuna sürmüştür.
En kalabalık olduğu dönemde gettonun toplam nüfusu, 400.000’den fazlaydı. Alman politikaları tarafından kasıtlı olarak kötüleştirilen gettodaki berbat koşullar, zaman içinde daha da kötüleşmiştir.
Varşova Gettosundan Yapılan Sürgünler
Temmuz ve Eylül 1942 arasında Alman olmayan destekçiler tarafından desteklenen Alman SS ve polis birlikleri, 265.000 Yahudiyi Treblinka öldürme merkezinde öldürülmek üzere Varşova gettosundan sürgün etmiştir. Alman SS ve polis personeli, şiddet uygulayarak Yahudileri evlerinden ya da iş yerlerinden Umschlagplatz’a (toplanma noktasına) yürümeye zorlamıştır. Toplanma noktasına gelen Yahudileri de Varşova-Bialystok demir yolu üzerindeki Małkinia’ya giden yük vagonlarına binmeye zorlamışlardır. Małkinia’ya varan trenler, demir yolunun Treblinka’ya giden özel bir koluna yönlendirilmiştir.
Almanlar, Yahudi konseyi (Judenrat) üyelerinin sürgünleri organize etmede yardımcı olmasını talep etmiştir. Varşova’daki Yahudi konseyinin başkanı olan Adam Czerniaków, işbirliği yapmayı reddetmiştir. Czerniaków, Almanlara direniş gösterme yönünde herhangi bir çağrıda bulunmasa da sürgün talimatını bildirmeyi reddetmiş ve 23 Temmuz 1942 tarihinde siyanür tableti yutarak intihar etmiştir.
Almanlar ve destekçileri, genellikle kentteki yapı bloklarından birini kuşatıp bu yapı bloklarının sakinlerini sistematik bir şekilde sokağa çıkmaya zorlayarak Yahudileri bir araya toplardı. Daha sonra Yahudileri sıkı bir koruma altında zorla Umschlagplatz’a yürümeye zorlarlardı. Yapı bloklarından biri tamamlandıktan sonra Alman SS ve polis birlikleri ve destekçileri, bir sonraki yapı blokuna geçerek aynı işlemleri tekrarlardı. Alman SS ve polis personeli, daha hızlı hareket etmeleri için Yahudilere acımasızca şiddet uygulamış ve işkence yapmıştır; hareket edemeyen ya da hareket etmek istemeyen Yahudileri de vurarak öldürmüştür. Alman yetkililer, Yahudileri saklandıkları yerden çıkarmak için sık sık sürgünlerin sona erdiği ve sürgün edilmeyenlere yiyecek verileceği şeklinde duyurulara başvurmuştur. Bu duyurular üzerine ölüme gönderileceklerinden habersiz bir şekilde saklandıkları yerlerden çıkan açlık içindeki Yahudiler de Treblinka’ya gönderilmiştir. Sürgünlerin sonuna yaklaşılırken Alman kuvvetleri ve işbirlikçileri, saklanan Yahudileri bulmak için boş apartman dairelerinde ve iş yerlerinde sistematik bir şekilde arama yapmıştır.
Eylül 1942’de gettoda yaklaşık 60.000 Yahudi bulunuyordu. Ocak 1943’te Alman SS ve polis birlikleri, Varşova gettosunun yaklaşık 5.000 Yahudi sakinini Treblinka’ya sürgün etmiştir. Üç gün süren bu operasyon sırasında 1.171 Yahudi getto sakini vurularak öldürülmüştür.
19 Nisan ve 16 Mayıs 1943 arasında Trawniki kampından getirilen özel eğitimli yardımcı polis taburu tarafından desteklenen Alman SS ve polis kuvvetleri, Varşova gettosunu tasfiye etmiştir. Yahudi sakinleri ilk sürgün çabalarına direniş gösterince (bu olay, daha sonra Varşova gettosu ayaklanması olarak adlandırılmıştır) SS ve polis, hazırlıksız yakalanmış ve onlarca kayıp vermiştir. Almanlar, bunun üzerine direnişi kırmak için gettoyu gruplar hâlinde yok etmiştir. Operasyon sırasında çoğu direniş savaşçısı ya da gettoda saklanan kişiler olmak üzere 7.000’den fazla Yahudi, öldürülmüştür. Öldürülenlerin çoğu, SS ve Alman polisi çatışırken vurularak öldürülmüştür. Almanlar yaklaşık 7.000 Yahudiyi daha Treblinka’ya sürgün ederken 42.000 Yahudiyi daha Genel Hükûmet’in Lublin bölgesindeki toplama ve zorunlu çalışma kamplarına göndermiştir. Bu gruptan yaklaşık 18.000 Yahudi Majdanek kampına, yaklaşık 16.000 Yahudi Poniatowa zorunlu çalışma kampına ve yaklaşık 6.000 Yahudi de Trawniki zorunlu çalışma kampına gönderilmiştir. Kalan 2.000 kişi de Budzyn ve Krasnik gibi daha küçük zorunlu çalışma kamplarına dağıtılmıştır.
Getto ortadan kaldırıldıktan sonra SS yetkilileri, Varşova gettosunun bulunduğu yerde küçük bir toplama kampı kurmuştur.