Soykırım Nedir?
“Soykırım,” uluslararası kabul görmüş bir suçtur. Bu terimin çok belirli bir yasal tanımı vardır. Soykırım terimi ulusal, etnik, ırksal ya da dinî bir grubu tamamen ya da kısmen yok etmek amacıyla işlenen eylemleri ifade eder.
Önemli gerçekler
-
1
“Soykırım” terimi, Polonyalı-Yahudi avukat Raphael Lemkin tarafından türetildi. Bu terimi— Holokost da dâhil olmak üzere—20. yüzyılın başlarında tüm ulusları ve etnik grupları yok etme girişimlerini tanımlamak için türetti.
-
2
Uluslararası Askerî Mahkeme’nin (1945–1946) başsavcıları, Nazi liderlerine yönelik iddianamelerinde “soykırım” terimini kullandılar. Ancak “soykırım,” 1948’e kadar uluslararası bir suç olarak tanınmadı.
-
3
1948’den beri “soykırım” terimi, sıklıkla kullanılmıştır. Ancak hedeflenen bir grubu yok etme niyetini içeren yasal tanıma göre “soykırım,” insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları gibi diğer ciddi suçlarla karşılaştırıldığında nadiren uygulanmaktadır.
Hukukî bir terim olan “soykırım” ulusal, etnik, ırksal ya da dinî bir grubu bütünüyle ya da kısmen yok etme niyetiyle işlenen eylemleri ifade eder. Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme’nin (1948) imzalanmasıyla birlikte soykırım, uluslararası bir suç olarak kabul edilmiştir. Soykırım teşkil eden eylemler, beş kategoriye ayrılır:
- Gruba mensup olanların öldürülmesi;
- Grubun mensuplarına ciddi surette bedensel ya da zihinsel zarar verilmesi;
- Grubun fiziksel varlığını tamamen ya da kısmen ortadan kaldırmak amacıyla yaşam şartlarının kasten değiştirilmesi;
- Grup içinde doğumları engellemek amacıyla tedbirler alınması;
- Gruba mensup çocukların zorla bir başka gruba nakledilmesi.
“Soykırım” terimi sıklıkla kullanılsa da insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları gibi hedef alınan bir grubu yok etme kastı içermeyen diğer ciddi suçlarla karşılaştırıldığında gerçekleştirilmesi, nadirdir (İngilizce, dış bağlantı).
“Soykırım” Teriminin Kökeni
“Soykırım” sözcüğü, II. Dünya Savaşı öncesinde yoktu. 1942’de Polonyalı-Yahudi avukat Raphael Lemkin (1900–1959) tarafından türetilen ve ilk kez 1944 tarihli Axis Rule in Occupied Europe (İşgal Altındaki Avrupa’da Mihver Yönetimi) adlı kitabında basılı olarak kullanılan spesifik bir terimdir. Lemkin, kitabında II. Dünya Savaşı sırasında Nazilerin sistematik zulüm ve toplu cinayet politikalarını analiz etti. Analizi, bugün Holokost olarak adlandırılan Avrupa Yahudilerinin yok edilmesinin betimlemelerini içeriyordu. Irk ya da kabile anlamında Yunanca geno kelimesini, öldürmek anlamındaki Latince cide kelimesiyle birleştirerek “genocide” (soykırım) sözcüğünü oluşturmuştur. Lemkin, soykırımı “toplulukları ortadan kaldırmak hedefiyle ulusal toplulukların yaşamının esas temellerini imha etmeyi amaçlayan çeşitli eylemlerden oluşan koordineli bir plan” olarak tanımlamıştır.
“Soykırım” Teriminin Uluslararası Askerî Mahkeme’de Erken Dönem Kullanımı
1945 yılında Almanya’nın Nürnberg kentinde Uluslararası Askerî Mahkeme kurulmuştur. Duruşma sırasında 24 üst düzey Nazi yetkilisi, Nürnberg Sözleşmesi’nde tanımlanan diğer suçların yanı sıra, insanlığa karşı suçlar ve savaş suçlarıyla suçlanmıştır (dış bağlantı, İngilizce).
“İddianamede ‘soykırım’ kelimesi, Nazilerin Holokost suçlarını tanımlamak için kullanıldı.” Ancak o dönemde yasal bir terim değildi.
Uluslararası Bir Suç Olarak Soykırım
Holokost’tan sonra “soykırım” sözcüğü, özel olarak tanımlanmış uluslararası bir suç için yasal bir terim olarak yerleşmiştir.
9 Aralık 1948’de Birleşmiş Milletler, Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi olarak bilinen yazılı bir antlaşmayı onaylamıştır. Bu sözleşmenin kabul edilmesinde Raphael Lemkin’in yorulmaksızın verdiği çabaların payı büyüktür. 1950’lerin sonunda gelindiğinde 65’ten fazla BM üyesi devlet, bu sözleşmeyi imzalamıştır. Nisan 2022 itibariyle 153 devlet, sözleşmeyi onaylamıştır (yani sözleşme şartlarına uymayı kabul etmişlerdir).
Bu sözleşme, soykırımı uluslararası bir suç olarak belirlemiştir. Önleme ve cezalandırma yükümlülüğü—sözleşmeyi onaylamamış olanlar da dahil olmak üzere—bütün ülkeler için bağlayıcıdır. Soykırımı önlemek ve cezalandırmak ülkelerin, kurumların ve bireylerin yüzleşmeye devam ettiği zorluklardandır.