Majlech, Varşova’nın 60 km kadar doğusunda, yoğun şekilde Yahudilerin yaşadığı küçük Kaluszyn kasabasında yaşayan Yahudi bir ailenin üç çocuğundan ikincisiydi. Majlech'in babasının, hepsi de yoğun trafiğe sahip ana yol üzerinde bulunan bir restoranı, toptancı bakkalı ve benzin istasyonu vardı. Majlech devlet ilkokuluna gidiyor, ayrıca dinî eğitim de alıyordu.
1933–39: Arkadaşlarım Mindele, Sara, Adam ile ben, siyaset tartışmaları yapmayı çok severdik. Polonyalıların Alman tanklarının mukavvadan yapıldığına dair propaganda yaptığını duyuyorduk. On dokuz yaşına geldiğimde savaş başladı. Babam, erkek kardeşim ve ben doğuya, SSCB’ye doğru kaçtık. Çünkü Almanların bizi zorunlu işgücü olarak göndermesinden korkuyorduk. Ancak savaşın Kaluszyn’de yapıldığını duyunca eve geri döndük. Anneme bir şey olmamıştı.
1940–44: Almanların zorunlu çalışma kampına göndermek üzere Yahudi erkekleri topladığını duyunca 1942’nin sonlarında bir gün Kaluszyn gettosundan kaçtım. Kuzenlerimden bazılarıyla kalmak için Varşova gettosuna sızmayı başardım. Ancak 18 Ocak 1943’te bir toplama sırasında yakalandım ve bir sığır vagonuna konarak Treblinka ölüm kampına gönderildim. Tren oldukça hızlı gidiyordu ve kaçanları makineli tüfekle vurmak üzere vagonun tepesine muhafızlar yerleştirilmişti. Yine de tehlikeyi göze almak zorundaydım. Önümdeki birinin atladığını gördüm. Sonra sıra bana geldi.
Majlech atladı, yaralanmadı ve yürüyerek Varşova’ya döndü. Daha sonra Majdanek ve Auschwitz kamplarına sürüldü. Savaştan sonra Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etti.
Başka OkumalarKato, Budapeşte’nin 8 km. kadar uzağındaki Ujpest’te iyi iş yapan bir mobilya mağazası ve kereste deposunun sahibi olan Yahudi bir ailenin beş çocuğundan dördüncüsüydü. Kato genç bir kızken, geniş evlerinde aile "orkestrasında" şarkı söylemeyi ve keman çalmayı seviyordu. Atletikti. Yüzmeyi, bisiklete binmeyi ve tenis oynamayı da seviyordu. Ama hepsinden çok, Tuna nehrinde arkadaşlarıyla kürek çekmekten hoşlanıyordu.
1933–39: Yeni evlenmiş ve Budapeşte’nin kuzey doğusunda sadece beş ya da altı Yahudi ailenin yaşadığı Zagyvapalfalva’ya taşınmıştım. Eşimin burada büyük bir mağazası vardı ve ben de burada kasiyer olarak çalışıyordum. Noter, posta müdürü ve diğer arkadaşlarla piknik ve gezinti yapmayı seviyorduk—ta ki 1939’a kadar... Nazi gençleri Yahudi karşıtı sloganlar atarak ve geceleri pencerelerimize taş atarak bizi dehşete düşürmeye başlamıştı. Bunlardan biri de noterin genç oğluydu.
1940–44: 19 Mart 1944’te Almanlar Macaristan’ı işgal etti. Birkaç ay sonra bebeğimle birlikte sürüldüm. Üç korkunç gün boyunca boğucu bir sığır vagonuna tıkıştırılmış bir hâlde yolculuk ettik. Sandor’u ve ayrıca sütü çekilen bir arkadaşın bebeğini emziriyordum. Auschwitz’te trenden inmemize yardım eden bir adam bana fısıldayarak, "Bebeğini sen çalışırken ona bakabilecek daha yaşlı bir kadına ver. Akşamları tekrar görürsün" dedi. Bu beni biraz rahatlattı ve Sanyika’mı yaşlı bir kadına vererek, ona bakması için yalvardım.
Otuz dört yaşındaki Kato zorunlu işçi olarak seçildi. Daha sonra bebeklerin ve yaşlıların kampa gelir gelmez gaz verilerek öldürüldüğünü öğrendi. Kato 1945’te Mauthausen kampında özgürlüğe kavuşturuldu.
Başka OkumalarZuzana, Kosice şehrinde yaşayan ve Macarca konuşan bir Yahudi ailenin üç çocuğundan en küçüğüydü. Ailenin bebeğiydi ve ona Zuzi diyorlardı. Babası, atölyesi kendi dairesinde bulunan bir terziydi.
1933–39: Kasım 1938’de Zuzana beş yaşındayken Macar birlikleri Kosice’ye girdi ve bölgeyi Macaristan’a dâhil etti. Macarlar şehrin adını Kassa olarak değiştirdi. Macar hükümeti Nazi Almanyası ile dostane ilişkiler içindeydi ve Kosice’de Yahudi karşıtı yasaları uygulamaya koydu.
1940–44: 1941’de Zuzana okula başladıktan bir yıl sonra Macarlar Gruenberger ailesi ile birlikte diğer Yahudi aileleri Macaristan’ın başka bölgelerindeki kamplara taşıdı. Gruenberger ailesi sonraki baharda serbest bırakıldı ve Kosice’ye döndü. Ancak hemen ardından Zuzana'nın erkek kardeşi ve babası köle işçi olarak alındı. 1944’te Zuzana, annesi ve kız kardeşi dâhil, Kosice'de yaşayan 12.000 Yahudi, Almanlarla işbirliği yapan Macarlar tarafından toplandı. Şehrin sınırlarındaki bir tuğla fabrikasına gönderildiler ve Auschwitz’e giden trenlere bindirildiler.
Zuzana ve annesi, Mayıs 1944’te Auschwitz’e varır varmaz gaz verilerek öldürüldü. Zuzana on bir yaşındaydı.
Başka OkumalarVladka, Bund'un (Yahudi Sosyalist Partisi) Zukunft gençlik hareketindendi. Varşova gettosunda Yahudi Direniş Örgütü'nün (ZOB) üyesi olarak aktif görev aldı. Aralık 1942'de silah almak ve çocuklarla yetişkinler için kalacak yer ayarlamak üzere Varşova'nın Polonya tarafı Aryan'a kaçak giriş yaptı. Yahudi yeraltı örgütünde, kamplarda, ormanlarda ve gettolarda yaşayan Yahudiler için aktif kurye olarak çalıştı.
Başka OkumalarRuth, 1938’deki Kristallnacht’tan (“Kristal Gece”) sonra Hollanda’ya taşındı. Babasıyla birlikte deniz yoluyla Amerika Birleşik Devletleri’ne gitme izinleri vardı. Ancak Almanya, Mayıs 1940’ta Hollanda’yı işgal edince ülkeden ayrılamadılar. Ruth 1943’te Westerbork kampına, 1944’te Almanya'daki Bergen–Belsen kampına gönderildi. Müttefiklerle yapılan mübadele anlaşması bozulduktan sonra Ruth, 1945’te Fransız güçleri tarafından özgürlüğüne kavuşturulana kadar İsviçre sınırı yakınında tutuldu.
Başka OkumalarAlmanya’nın Mart 1944’te Macaristan’ı işgal etmesinin ardından Bart, kendi şehrinde kurulan gettoda yaşamaya zorlandı. 1944 Mayıs ayından Temmuz'a kadar Almanlar, Yahudileri Macaristan’dan işgal edilmiş Polonya'daki Auschwitz imha kampına sürgüne gönderdi. Bart sığır vagonunda Auschwitz’e götürüldü. Auschwitz’de kömür madeninde sondaj ve kazı işlerinde zorunlu işçi olarak çalıştırıldı. Sovyet birlikleri Ocak 1945’te Auschwitz kampına doğru ilerlerken Almanlar, esirlerin çoğunu kamptan dışarı zorla ölüm yürüyüşüne çıkardı. Kampın azat edilmesi sırasında kamp revirindeki birçok hasta mahkûmla birlikte kampta kalan az sayıdaki mahkûmdan biri de Bart’tı.
Başka Okumalar
We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia. View the list of donor acknowledgement.