![Hela Los [LCID: 4713]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/af58198a-593b-432e-87b6-312c7d36950a.gif "Hela Los [LCID: 4713]")
Ailedeki 9 çocuktan biri olan Hela, Polonya'nın başkenti Varşova'da büyüdü. Babası, Marszalkowska Sokağı'nda sanat eserleri ve antika eşyalar satan bir dükkân işletiyordu. Los ailesi, her sene yaz tatilinin başlangıcından sonbahardaki Yahudi bayramlarına kadar Varşova'ya kısa bir mesafe uzaklıkta olan Miedzeszyn kasabasında tatil yapıyordu.
1933–39: 28 Eylül 1939'da Almanlar Varşova'ya girdiğinde biz hâlâ tatildeydik. İmkân bulur bulmaz yürüyerek Varşova'ya döndük ve evimizin bir bölümünün yıkılmış olduğunu gördük. Aynı yılın kış aylarında Almanlar, Yahudilerin sahibi olduğu işletmelere el koydular. Babam bu yüzden dükkânı, burada çalışmakta olan ve daha sonra dükkândaki satışlardan elde edilen geliri bize ulaştıran Hıristiyan bir piyano akortçusu adına kaydetti.
1940–45: 1941 yılında Almanlar, Varşova'daki Yahudileri bir gettoya topladılar. Gettodaki Toebbens fabrikasında Nazi üniforması dikiyordum fakat diğer yedi kardeşim benim kadar şanslı değillerdi. Onlar "vasıfsız işçi" oldukları için buradan gönderildiler. 1943 yılında bir ayaklanmanın gerçekleşeceğini duyduktan sonra annem, babam ve erkek kardeşimle beraber çatıda saklanarak bekledik. Almanlar, bodrumdaki sığınaklara el bombaları attılar. Birkaç gün sonra burada çıkan yangından dolayı aşağıya inmemiz çok zor olmuştu. Biz zamanında kaçabilmiştik fakat diğerleri uzun süre bekledikleri için çatıdan aşağıya atlamaları gerekiyordu. Atlayanların çoğunun ayakları kırıldı.
Birkaç gün sonra Hela ve ailesi, zorunlu çalışma kamplarından birine gönderildi. 1945'te Bergen-Belsen'de özgürlüğüne kavuşan Hela, 1947'de annesi ve erkek kardeşiyle birlikte Filistin'e göç etti.
Başka Okumalar![Jozef Wilk [LCID: 4902]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/13ee556e-5fc9-4e3f-946b-09232a392e20.gif "Jozef Wilk [LCID: 4902]")
Jozef, Güney Polonya'nın Rzeszow kasabasında yaşayan Roma Katoliği bir ailenin üç çocuğundan en küçüğüydü. Jozef'in babası Polonya ordusunda rehber subaydı. Jozef sporda çok başarılıydı. En sevdiği spor jimnastikti. Ayrıca piyano da çalışıyordu.
1933–39: 1 Eylül 1939'da Almanya Polonya'ya saldırdığında, Jozef 14 yaşındaydı. Kuşatma onu derinden etkiledi. Vatansever bir ailede yetişen Jozef, Polonya'yı sevmeyi ve korumayı öğrenmişti. Ancak Almanlar Polonya'nın başkenti Varşova'yı bombalarken Jozef, orduya katılmak için çok küçüktü. Pazar günü Almanlar Rzeszow'a ulaştılar. Daha sonra Jozef Varşova'ya gidip orada kendisinden yaşça büyük iki kız kardeşiyle buluştu.
1940–43: Jozef, Varşova'da Polonya direnişinin özel bir birliğinde istihkam eri oldu. Kod adı "Orlik"ti. 19 Nisan 1943'te, Varşova ayaklanması sırasında birliğine, Yahudilerin kaçabilmesi için Varşova gettosunun duvarının bir bölümünü patlatması emredilmişti. Birliği paltolarının altında patlayıcı ve silahlarla Bonifraterska Sokağı'ndaki duvara yaklaşırken arkadaşı "Mlodek"in ayağı takıldı ve tabancası yanlışlıkla kaldırıma düştü. Polis tabancayı gördü ve ateş açtı. Kaos patlak verdi. Alman birlikleri, direniş birliği duvara ulaşamadan onlara ateş açtı.
Jozef ve "Mlodek" öldürüldü. Geri çekilen birlik patlayıcıları patlattı. Jozef ve "Mlodek"in bedenleri patlama sonucu tanınmaz hâle geldi. Jozef 18 yaşındaydı.
Başka Okumalar![Mendel Rozenblit [LCID: 5934]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/2cf0fa09-6b81-474c-82c3-0fc8f2280d2b.gif "Mendel Rozenblit [LCID: 5934]")
Mendel dindar bir Yahudi ailenin altı çocuğundan biriydi. Yirmili yaşlarının başında evlendi ve karısıyla birlikte, onun büyüdüğü kasaba olan, Varşova yakınlarındaki Wolomin’a taşındı. Rozenblit’lerin oğlu Avraham doğduktan bir hafta sonra Mendel'in karısı öldü. Genç karısının ölümü ve bakılması gereken bir çocukla perişan olan Mendel baldızı Perele ile evlendi.
1933–39: Mendel Wolomin’de bir kereste deposu işletiyordu. 1935’te Rozenblit’lerin bir de Tovah adlı bir kızı oldu. Avraham ve Tovah okul çağına geldiğinde bir Yahudi okuluna gitmeye başladılar. Burada genel dersleri Lehçe, Yahudilere özgü dersleri de İbranice olarak alıyorlardı. Almanlar 1 Eylül 1939’da Polonya’yı işgal ettiğinde Avraham sekiz, Tovah da dört yaşındaydı.
1940–44: 1940 sonbaharında Rozenblit ailesi Varşova gettosuna gönderildi. Nisan 1943’teki getto ayaklanması sırasında Mendel ve ailesi, Varşova’nın eteklerine kaçmayı başardı. Karışıklıkta aralarından biri kaybolursa, belirledikleri bir çiftlik evinde buluşma kararı aldılar. Avraham aniden kayboldu. Perele onu bulmaya çıktı ve ondan da bir daha haber alınmadı. Mendel sonunda Avraham’ı çıplak ayaklı hâlde çiftlik evinde buldu. Mendel, Avraham ve Tovah kısa süre sonra tutuklandı ve Auschwitz’e gönderildi.
Auschwitz’te Mendel ağır işgücüne seçildi. Çocukları gaz verilerek öldürüldü. 1947’de Mendel Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etti ve yeni bir aile kurdu.
Başka OkumalarVladka, Bund'un (Yahudi Sosyalist Partisi) Zukunft gençlik hareketindendi. Varşova gettosunda Yahudi Direniş Örgütü'nün (ZOB) üyesi olarak aktif görev aldı. Aralık 1942'de silah almak ve çocuklarla yetişkinler için kalacak yer ayarlamak üzere Varşova'nın Polonya tarafı Aryan'a kaçak giriş yaptı. Yahudi yeraltı örgütünde, kamplarda, ormanlarda ve gettolarda yaşayan Yahudiler için aktif kurye olarak çalıştı.
Başka OkumalarBen, dindar bir Yahudi bir ailenin dört çocuğundan biriydi. Almanya 1 Eylül 1939'da Polonya'yı işgal etti. Almanların Varşova'yı işgal etmesinin ardından, Ben Sovyet işgali altındaki Polonya'ya kaçmaya karar verdi. Ancak kısa sonra Varşova gettosundaki ailesinin yanına dönmeye karar verdi. Ben gettonun dışındaki bir işte çalıştırıldı. Yahudi Mücadele Örgütü'nün üyesi olan ve daha sonradan evleneceği (ZOD) Vladka (Fagele) de dahil olmak üzere, esirlerin gettodan kaçmasına yardım etti. Sonra gettonun dışında saklanarak, Yahudi olmayan bir Polonyalı kılığına büründü. 1943'teki Varşova gettosu ayaklanmasında Ben, getto mücadelecilerini kanalizasyonlardan geçirerek kurtarmak için yeraltı örgütüyle çalıştı ve onları Varşova'nın "Ari" kısmında sakladı. Ben Varşova'nın “Ari” kısmından, ayaklanma esnasında Varşova gettosunun yanmasını izledi. Ayaklanmadan sonra Ben, Varşova'dan Yahudi değilmiş numarası yaparak davranarak kaçtı. Serbest kalmasının ardından babası, annesi ve kız kardeşiyle yeniden bir araya geldi.
Başka Okumalar
We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia. View the list of donor acknowledgement.
![German soldiers direct artillery against a pocket of resistance during the Warsaw ghetto uprising. [LCID: 34083b]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/thumb/8ffe37b4-0b4f-4966-9e03-838766fb9e89.jpg)