Πώς οι Ναζί και οι συνεργάτες τους υλοποίησαν το Ολοκαύτωμα;

Από την ανάληψη της εξουσίας από το ναζιστικό καθεστώς το 1933 μέχρι τη συστηματική μαζική εξολόθρευση των Εβραίων που ξεκίνησε το 1941 μεσολάβησαν οχτώ χρόνια.

Οι διώξεις των Εβραίων τη δεκαετία του 1930

Από το 1933 έως το 1939, οι ηγέτες των Ναζί επεδίωξαν να ανατρέψουν το νομικό καθεστώς της ισοπολιτείας που απολάμβαναν οι Γερμανοί Εβραίοι από το 1871 ως πολίτες. Προσπάθησαν να αποκλείσουν οικονομικά τους Εβραίους και να κάνουν τη ζωή τους τόσο δύσκολη, ώστε να εγκαταλείψουν τη Γερμανία. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (1939–1945) και ιδιαίτερα μετά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση το 1941, η ναζιστική πολιτική έγινε δολοφονική. Ακόμα περισσότεροι Εβραίοι βρέθηκαν υπό τον έλεγχο των Ναζί ως απόρροια των γερμανικών στρατιωτικών κατακτήσεων και συμμαχιών.

Η ναζιστική δίωξη των Εβραίων εκτυλίχθηκε σε διάφορα «στάδια» στη Γερμανία από το 1933 έως το 1939. Οι Ναζί χρησιμοποίησαν έναν συνδυασμό νόμων και διαταγμάτων, προπαγάνδας, εκφοβισμού και βίας για να διαχωρίσουν τους Εβραίους από τη γερμανική κοινωνία, να τους απομακρύνουν από την οικονομία και να τους εξαναγκάσουν να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Τον Απρίλιο του 1933, λίγο μετά την ανάληψη των δικτατορικών εξουσιών από τον Χίτλερ, οι Ναζί οργάνωσαν μποϊκοτάζ των εβραϊκών επιχειρήσεων. Μια εβδομάδα αργότερα ψήφισαν νόμο για την εκκαθάριση του δημοσίου από τους «μη Άριους» και τους πολιτικούς αντιπάλους του καθεστώτος. Επιπλέον, οι Εβραίοι απομονώθηκαν κοινωνικά. Επαγγελματικές οργανώσεις, αθλητικοί σύλλογοι και άλλες ομάδες πολιτών συμφώνησαν με το «πνεύμα των καιρών» εκδιώκοντας τους «μη Άριους».

Μεμονωμένοι Εβραίοι υπήρξαν επίσης θύματα επιθέσεων και απειλών άσκησης βίας από άνδρες των Ταγμάτων Εφόδου, της Χιτλερικής Νεολαίας και άλλους υποστηρικτές των Ναζί που άσκησαν την εξουσία τους χωρίς να φοβούνται την παρέμβαση της αστυνομίας ή των δικαστηρίων. Η διάχυτη προπαγάνδα που δαιμονοποιoύσε τους Εβραίους –άρθρα και εικόνες σε εφημερίδες, ομιλίες στο ραδιόφωνο και δημόσιες πινακίδες– ενίσχυσε τις προσπάθειες των ηγετών των Ναζί να διασφαλίσουν ότι πολλοί Γερμανοί, οι οποίοι δεν ήταν Ναζί, θα παρέμεναν αδιάφοροι για τα δεινά των Εβραίων γειτόνων τους.

Οι διώξεις εντατικοποιήθηκαν με τη διακήρυξη των Νόμων της Νυρεμβέργης από τη ναζιστική δικτατορία τον Σεπτέμβριο του 1935. Ο «Νόμος για τη γερμανική υπηκοότητα» έλεγε ότι μόνο άτομα με καθαρό γερμανικό αίμα θα μπορούσαν να είναι Γερμανοί πολίτες. Ο «Νόμος για την προστασία του γερμανικού αίματος και της γερμανικής τιμής» έθεσε εκτός νόμου τον γάμο και τις σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ πολιτών και απλών υπηκόων. Οι επίσημοι νομικοί σχολιαστές εφάρμοσαν αργότερα αυτούς τους νόμους στους Ρομά και τους Σίντι, τους Αφρογερμανούς και άλλους που χαρακτηρίστηκαν απειλή για την «εθνική κοινότητα» όσων είχαν «γερμανικό αίμα».

Στα τέλη του 1937, οι ηγέτες των Ναζί προχώρησαν στη συστηματική κατάσχεση εβραϊκών περιουσιών, χρημάτων και τιμαλφών. Στόχος τους ήταν να πληρώσουν για το τεράστιο πρόγραμμα επανεξοπλισμού του κράτους και να υποκινήσουν την αποχώρηση των Εβραίων, του «εσωτερικού εχθρού».

Αρκετά γεγονότα το 1938 δεν άφησαν καμία αμφιβολία ότι οι Εβραίοι δεν είχαν πλέον μέλλον στη Γερμανία. Αυτά τα γεγονότα περιελάμβαναν την απέλαση ξένων Εβραίων, συμπεριλαμβανομένων 18.000 Πολωνών Εβραίων, και τη ναζιστική τρομοκράτηση που εξαπολύθηκε στους Εβραίους της Αυστρίας μετά την προσάρτηση της Αυστρίας από τη Γερμανία (γνωστή ως Anschluss ή Ένωση) τον Μάρτιο του 1938 και το πογκρόμ του Νοεμβρίου 1938 (Νύχτα των Κρυστάλλων). Το πανεθνικό πογκρόμ είχε ως αποτέλεσμα τη δολοφονία τουλάχιστον 91 Εβραίων και τον θάνατο εκατοντάδων άλλων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης σε συνέχεια των μαζικών συλλήψεων Εβραίων ανδρών. Έως και 30.000 Εβραίοι άνδρες συνελήφθησαν, απλώς επειδή ήταν Εβραίοι. Οι περισσότεροι από τους επιζώντες Εβραίους κρατούμενους αφέθηκαν ελεύθεροι με τον όρο ότι θα εγκατέλειπαν τη χώρα.  

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε την 1η Σεπτεμβρίου 1939, με την εισβολή της Γερμανίας στη γείτονα Πολωνία. Ο πόλεμος έδωσε την ευκαιρία και το κίνητρο για ακόμα πιο ακραίες ναζιστικές πολιτικές. Οι ναζιστικές πολιτικές «ασφάλειας» επικεντρώθηκαν στους πιθανούς ηγέτες της πολωνικής αντίστασης. Οι μονάδες των SS και της αστυνομίας συνέλαβαν ή σκότωσαν δεκάδες χιλιάδες πλούσιους γαιοκτήμονες, κληρικούς και μορφωμένους επαγγελματίες (Πολωνούς και Εβραίους). Μονάδες του γερμανικού στρατού και δυνάμεις «αυτοάμυνας» που αποτελούνταν από Γερμανούς που ζούσαν σε πολωνικές πόλεις συμμετείχαν σε εκτελέσεις αμάχων.

Στη Γερμανία κατά τον πόλεμο, οι Ναζί ξεκίνησαν ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα για την «ενδυνάμωση της γερμανικής φυλής» οργανώνοντας τη συστηματική δολοφονία Γερμανών με ειδικές ανάγκες που θεωρούνταν ότι απομυζούσαν τους εθνικούς πόρους. Σε ένα μυστικό σημείωμα που χρονολογείται από την 1η Σεπτεμβρίου 1939, ο Χίτλερ εξουσιοδότησε ορισμένους γιατρούς να προβούν στη «σπλαχνική θανάτωση» των «ανίατων» ασθενών. Οι ομιλίες των ηγετών των Ναζί για «ευθανασία» και «σπλαχνική θανάτωση» συγκάλυπταν το γεγονός ότι η κρυφή επιχείρηση ήταν ένα κυνικό πρόγραμμα μαζικής εξολόθρευσης. Τα θύματα του προγράμματος μεταφέρονταν από ψυχιατρικά και άλλα ιδρύματα περίθαλψης σε ειδικά «κέντρα ευθανασίας», εξοπλισμένα με θαλάμους αερίων που παρουσιάζονταν ως λουτρά. Η συντριπτική πλειοψηφία όσων θανατώθηκαν με αέριο και αργότερα με θανατηφόρες δόσεις φαρμάκων μεταξύ των ετών 1939 και 1945 δεν ήταν Εβραίοι.  

Στην κατεχόμενη Πολωνία, οι ναζί αξιωματούχοι είχαν υπό τον έλεγχό τους έναν μεγάλο εβραϊκό πληθυσμό. Περίπου δύο εκατομμύρια από τους 3,3 εκατομμύρια Εβραίους που ζούσαν προπολεμικά στην Πολωνία βρίσκονταν στα εδάφη που κατέκτησε η Γερμανία. (Η Σοβιετική Ένωση είχε καταλάβει την ανατολική Πολωνία σύμφωνα με τους όρους του μυστικού γερμανοσοβιετικού συμφώνου μη επίθεσης του Αυγούστου 1939). Οι Εβραίοι ήταν θύματα σποραδικών επιθέσεων το 1939 και το 1940. Ωστόσο, η ναζιστική πολιτική αυτή την εποχή επικεντρώθηκε στον διαχωρισμό των Εβραίων από τον πολωνικό πληθυσμό που ήταν η πλειοψηφία και στη λεηλασία των εβραϊκών περιουσιών. Αυτό επιτεύχθηκε εξαναγκάζοντας τους Εβραίους να φορούν υφασμάτινα διακριτικά ή περιβραχιόνια με το αστέρι του Δαβίδ και να μετακινούνται σε περιχαρακωμένες περιοχές που ονομάζονταν «γκέτο». Τα «γκέτο» βρίσκονταν υπό τον έλεγχο γερμανικών δυνάμεων κατοχής και Γερμανών αξιωματούχων, με τη συνδρομή της τοπικής αστυνομίας. Τα γκέτο αποτέλεσαν επίσης δεξαμενές καταναγκαστικής εργασίας. Εκατοντάδες χιλιάδες γκετοποιημένοι Εβραίοι πέθαναν από ασιτία, ασθένειες και άλλες σκληρές συνθήκες.  

Η μοίρα των Πολωνών Εβραίων και των Εβραίων που ζούσαν ακόμα στη Μεγάλη Γερμανία έβαινε προς την τελική κρίση της. Οι Ναζί αξιωματούχοι εξέτασαν διάφορα σχέδια για τη μετακίνηση αυτών των «ανεπιθύμητων» σε κάποιο είδος «καταυλισμού». Για παράδειγμα, αξιωματούχοι των Ναζί άρχισαν να καταρτίζουν σχέδια για τη μεταφορά Εβραίων στη γαλλική νησιωτική αποικία της Μαδαγασκάρης, στα ανοιχτά της νοτιοανατολικής ακτής της Αφρικής. Το σχέδιο εγκαταλείφθηκε αργότερα.    

Η συστηματική μαζική δολοφονία των Εβραίων         

Στις 22 Ιουνίου 1941, η Γερμανία εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση σε έναν σχεδιασμένο «πόλεμο εξόντωσης» ενάντια στον κομμουνισμό και την υποτιθέμενη «ιουδαιομπολσεβίκικη» απειλή. Περίπου τέσσερα εκατομμύρια Εβραίοι ζούσαν σε εδάφη υπό τον σοβιετικό έλεγχο. Οι μονάδες των SS και της αστυνομίας πίσω από τις πρώτες γραμμές ξεκίνησαν να συλλαμβάνουν και να πυροβολούν όσους θεωρούνταν απειλή για την «ασφάλεια». Στην αρχή, στόχοι ήταν κυρίως Εβραίοι άνδρες σε ηλικία στράτευσης. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ωστόσο, οι σκοτωμοί μετατράπηκαν σε γενοκτονία με τη δολοφονία Εβραίων γυναικόπαιδων και την εξόντωση ολόκληρων εβραϊκών κοινοτήτων. Αυτή η κλιμάκωση εκτυλίχθηκε με διαφορετικούς ρυθμούς σε διαφορετικές περιοχές, ανάλογα με τις αποφάσεις των εκάστοτε αξιωματικών στο πεδίο, καθώς ανταποκρίνονταν σε ιδεολογικά καθοδηγούμενες πιέσεις και ανταμοιβές από τη ναζιστική ηγεσία στο Βερολίνο. Οι ναζιστικές μονάδες που διεξήγαγαν τις επιχειρήσεις των μαζικών εκτελέσεων βοηθήθηκαν από ντόπιους και πολιτοφυλακές που αποτελούνταν από Ανατολικοευρωπαίους.

Το φθινόπωρο του 1941, καθώς οι μαζικές δολοφονίες Εβραίων στα κατεχόμενα από τη Γερμανία εδάφη στην Ανατολική Ευρώπη συνεχίζονταν με γοργούς ρυθμούς, οι ηγέτες των Ναζί άρχισαν να σχεδιάζουν τη συστηματική γενοκτονία όλων των Εβραίων της Ευρώπης. Ενδεικτικό της αλλαγής πολιτικής ήταν η απαγόρευση μετανάστευσης των Εβραίων από την ευρωπαϊκή ήπειρο, αρχής γενομένης από τις 23 Οκτωβρίου 1941. Εκείνο τον μήνα, οι γερμανικές αρχές άρχισαν να απελαύνουν χιλιάδες Γερμανούς Εβραίους «προς τα ανατολικά», κυρίως σε γκέτο. Μετά από μια διάσκεψη ανώτερων Γερμανών κυβερνητικών αξιωματούχων που συγκλήθηκε στο Βάνζεε του Βερολίνου στα τέλη Ιανουαρίου του 1942, «η τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος» έγινε επίσημη κρατική πολιτική. Τα πρακτικά της διάσκεψης του Βάνζεε απαριθμούσαν ως «εμπλεκόμενους» στην «τελική λύση» συνολικά 11 εκατομμύρια Εβραίους που ζούσαν σε 34 χώρες και εδάφη. Μέχρι τη στιγμή της διάσκεψης, είχαν ήδη εκτελεστεί 1,5 εκατομμύρια Εβραίοι.

Το 1942, υιοθετήθηκε μια νέα μέθοδος θανάτωσης των Εβραίων με δηλητηριώδη αέρια, δάνειο από το πρότερο πρόγραμμα «ευθανασίας». Οι Ναζί και η τοπική αστυνομία άρχισαν να αδειάζουν τα γκέτο διεξάγοντας βίαιες επιχειρήσεις εκκαθάρισης. Μετέφεραν περισσότερους από ένα εκατομμύριο Πολωνούς Εβραίους άνδρες, γυναίκες και παιδιά σε κέντρα εξόντωσης (Κέλμνο, Μπέλζεκ, Τρεμπλίνκα και Σόμπιμπορ), όπου, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δολοφονήθηκαν σε θαλάμους αερίων κατά την άφιξή τους.

Αλλού στην Ευρώπη, ναζί ηγέτες και Γερμανοί διπλωμάτες απαίτησαν από αξιωματούχους σε χώρες που κατακτήθηκαν από τη Γερμανία ή σε συμμαχικές χώρες να παραδώσουν όλους τους Εβραίους άνδρες, γυναίκες και παιδιά για απέλαση «στην Ανατολή». Πολλές χώρες συνεργάστηκαν, ειδικά τον καιρό που η Γερμανία φαινόταν ανίκητη, πριν από την ήττα των γερμανικών δυνάμεων στο Στάλινγκραντ της ΕΣΣΔ, τον Φεβρουάριο του 1943. Οι περισσότεροι από τους Εβραίους που απελάθηκαν από χώρες της δυτικής και νότιας Ευρώπης μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου και θανατώθηκαν σε θαλάμους αερίων αμέσως μετά την άφιξή τους. Ορισμένοι αρτιμελείς ενήλικες επιλέχθηκαν για καταναγκαστική εργασία, η οποία συχνά ήταν μια προσωρινή αναστολή από τον θάνατο. Σχεδόν σε κάθε περίπτωση, οι τοπικοί αξιωματούχοι και τοπικές αστυνομικές δυνάμεις συνέδραμαν στις απελάσεις.

Ακόμη και την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1944, με τις σοβιετικές δυνάμεις να πλησιάζουν, οι Γερμανοί συνέχισαν να σκοτώνουν. Περίπου 425.000 Ούγγροι Εβραίοι απελάθηκαν στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου από τους Γερμανούς και 14.000 από την ουγγρική αστυνομία. Τα τρία τέταρτα εξ αυτών βρήκαν τον θάνατο στους θαλάμους αερίων κατά την άφιξή τους.

Τις τελευταίες ημέρες του πολέμου, οι Ναζί εκκένωσαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας και μετέφεραν αιχμαλώτους με μέσα μεταφοράς και με τα πόδια προς στρατόπεδα στο εσωτερικό της Γερμανίας. Χιλιάδες πέθαναν από τις σκληρές συνθήκες ή πυροβολήθηκαν καθ' οδόν, δείχνοντας τον ζήλο των Ναζί μέχρι τέλους.