Esther Lurie

Wczesne lata

Zdjęcie

Esther Lurie w Brukseli (Zdjęcie)

Zdjęcie Esther Lurie i jej przyjaciela, Jose, z którym studiowała w Instytucie Sztuki w Brukseli. Na zdjęciu tym, wykonanym na początku lat 30. XX wieku, siedzą razem na tarasie pijąc napoje. Kilka lat później Lurie ucieknie z Europy, gdy wojna stanie się nieunikniona. Bruksela, Belgia, lata 1931–1933.

Źródło:

• US Holocaust Memorial Museum, courtesy of Esther Lurie

• Wyświetl szczegóły archiwalne

Esther Lurie urodziła się w 1913 r. w mieście Lipawa (Liepaja) na Łotwie. Jako młoda uczennica w Rydze, stolicy Łotwy, interesowała się rysunkiem i wzornictwem. Po ukończeniu gimnazjum hebrajskiego Lurie dołączyła do swojego brata w Brukseli. Zapisała się do szkoły sztuk plastycznych, aby studiować scenografię. Aby uzyskać bardziej formalne wykształcenie, Lurie przeniosła się na akademię sztuk pięknych w Antwerpii (Academie Royale des Beaux Arts).

W 1934 r. Lurie dołączyła do części swojej rodziny w Tel Awiwie, która osiedliła się tam kilka lat wcześniej. Lurie zaczęła projektować scenografie dla teatrów. Do 1938 r. zdążyła też wystawić swoje obrazy w Jerozolimie i Hajfie. Otrzymała również prestiżową Nagrodę Dizengoffa przyznawaną przez miasto Tel Awiw.

Pod koniec 1938 r. Lurie wróciła do Antwerpii, aby pobierać dalszą naukę. Gdy Europie Zachodniej groziła wojna, jesienią 1939 r. wyjechała na wschód i dołączyła do swojej siostry w Kownie na Litwie.

W getcie

Gdy siły niemieckie zajęły Litwę, Lurie ostatecznie wpadła w rozszerzającą się sieć nazistowskiego terroru. Wszyscy Żydzi w Kownie zostali zamknięci w getcie. 

Rysowanie stanowiło dla Lurie pierwszą reakcję na chaos początków getta. Artystka przedstawiała przesiedlone rodziny desperacko próbujące zapewnić sobie dach nad głową. Niektóre z nich próbowały nawet znaleźć miejsce między maszynami ciężkimi i sprzętem przemysłowym w dawnej szkole rzemiosł. Inne prace Lurie przedstawiają niedolę i desperację w tamtym okresie. Na jednym z obrazów uwieczniona jest dziewczyna, a na drugim grupa ludzi — wszyscy noszą naszyte żółte Gwiazdy Dawida.

Przedmiot

Kopia „Portretu młodej dziewczyny z dwoma żółtymi naszywkami” autorstwa Esther Lurie (Przedmiot)

Obraz ten przedstawia kopię portretu autorstwa Esther Lurie. Artystka dokumentowała sceny z życia w getcie w Kownie i miała swój wkład w tworzenie tamtejszych tajnych archiwów.

Portret przedstawia młodą kobietę w sukience w kratę, z dwoma naszywki z Gwiazdą Dawida. Kopia ta jest jedną z wersji rysunku „Portret młodej dziewczyny z dwoma żółtymi naszywkami”, który Lurie wykonała w getcie w Kownie i za który otrzymała Nagrodę Dizengoffa w Palestynie w 1946 r.

W związku z tym, że po wojnie większości prac z getta autorstwa Lurie nie udało się odzyskać, artystka poświęciła mnóstwo czasu na ich odtworzenie.

Źródło:

• US Holocaust Memorial Museum, courtesy of Judith Shapiro

• Wyświetl szczegóły archiwalne

Lurie przedstawiła głodujących mieszkańców getta gorączkowo szukających pożywienia na polu ziemniaków, wzbudzając tym zainteresowanie swoimi pracami w Radzie Żydowskiej. Przewodniczący Rady Żydowskiej Elkhanan Elkes w końcu dał Lurie tymczasowe zwolnienie z pracy. Zlecono jej również dokumentowanie życia w getcie na potrzeby tajnego archiwum. Jesienią 1942 r. Lurie pracowała już regularnie z innymi artystami, m.in. z kilkoma osobami z Pracowni Malarstwa i Znakowania w getcie.

Lurie często przedstawiała sytuacje kryzysowe w zwykłym, a nawet spokojnym otoczeniu. Przedstawiła scenę masowej, morderczej „selekcji” na tle spokojnego placu Demokratu. W serii akwareli i rysunków wykonanych piórkiem i tuszem pokazała niewyraźne postacie mijające spokojne domy na przedmieściach w drodze do Fortu Dziewiątego będącego miejscem kaźni. 

Artysta Jacob Lifschitz współpracował z Lurie w ramach tajnego projektu archiwalnego, stając się jej najważniejszym współpracownikiem. W getcie aktywnie działał również Josef Schlesinger, który był bliskim znajomym Lurie. W pracowni graficznej getta pracował również Ben Zion (Nolik) Schmidt, chociaż nie wiadomo o nim wiele. Jego praca z 1942 r. przedstawiająca wygnanie Żydów z placu Demokratu jest jedynym ocalałym rysunkiem jego autorstwa.

Sama Lurie została deportowana do obozu koncentracyjnego Stutthof w lipcu 1944 r. Przetrwała kilka obozów pracy przymusowej do wyzwolenia w styczniu 1945 r.

Po wojnie

Większość prac artystów z getta w Kownie zaginęło. Większości z ponad 200 akwareli i szkiców Lurie nigdy nie odnaleziono. Zostały prawdopodobnie zniszczone, chociaż artystka zakopała je w ceramicznych słojach podczas deportacji do obozów pracy w Estonii w październiku 1943 r. Niewielka część prac, które przetrwały, obejmuje kilkanaście szkiców i portretów, które zakopał w tajnych skrzyniach Avraham Tory. W archiwum Pracowni Malarstwa i Znakowania znaleziono osiem akwareli i szkice portretowe.

Po wyzwoleniu Lurie zatrzymała się na krótko we Włoszech. Przed powrotem do Palestyny wystawiła swoje rysunki przedstawiające obóz pracy przymusowej. Po wojnie spędziła wiele czasu na rekonstrukcję swoich prac z getta. Wykorzystała fotografie swoich rysunków wykonane przez Tory’ego podczas tajnej wystawy. W latach 70. XX wieku pewna litewska rodzina znalazła pięć rysunków wykonanych piórkiem i tuszem przedstawiających sceny deportacji. Zostały one zwrócone artystce.

Lurie mieszkała w Tel Awiwie do swojej śmierci w 1998 r.