Varşova (Özetlenmiş Makale)
Varşova, modern Polonya devletinin başkentidir. II. Dünya Savaşı’ndan önce şehir, Yahudi yaşamı ve kültürünün önemli bir merkeziydi. Savaş öncesinde Varşova’daki Yahudi nüfusu 350.000 olup, kentin toplam nüfusunun yüzde 30’unu oluşturuyordu. Varşova’daki Yahudi topluluğu, Avrupa’nın en büyük ve New York’un ardından dünyanın ikinci büyük Yahudi topluluğuydu. Almanya’nın 1 Eylül 1939’da Polonya’yı işgalinin ardından Varşova ağır saldırılara maruz kaldı. Alman birlikleri, teslim olmasından kısa bir süre sonra, 29 Eylül’de Varşova’ya girdiler. 23 Kasım 1939’da, Alman sivil işgal yetkilileri Varşovalı Yahudilerden, Mavi Davut Yıldızının bulunduğu beyaz kolluklar takarak kendilerini tanıtmalarını istediler. Almanlar, Yahudilerin okullarını kapattı, mülklerine el koydu ve Yahudi erkeklerini angarya işlerde çalıştırmak üzere askere aldı.
Almanlar, 12 Ekim 1940’da Varşova’da bir getto kurma kararı aldı. Kasım 1940’da tüm Yahudilerin, şehrin geri kalanından tecrit edilmiş bir bölgeye taşınmalarını istediler. Getto üç metre yüksekliğinde, üzeri dikenli tellerle kaplı bir duvarla çevrelenmişti ve sıkı bir şekilde korunuyordu. Gettonun nüfusu, civar kasabalardan gelen Yahudilerle birlikte, 400.000’i geçmişti. Alman yetkililer, getto sakinlerini yalnızca 3.4 kilometrekarelik bir alanda yaşamaya zorlamıştı. Oda başına ortalama 7.2 kişi düşüyordu. Getto içindeki Yahudi yardımlaşma kuruluşları, yaşam mücadelesi veren yerleşimcilerin ihtiyaçlarını karşılamaya çalıştı. Almanların dağıttığı gıda istihkakı hayatta kalmaya yetmiyordu. 1940 yılından 1942 yılının ortasına kadar gettoda açlık ve hastalıktan 83.000 Yahudi öldü.
22 Temmuz’dan, 12 Eylül 1942’ye kadar, Alman SS ve polis birlikleri, destekçilerinin yardımıyla, Varşova’daki gettodan Treblinka ölüm merkezine kitlesel sürgünleri gerçekleştirdiler. Bu dönemde Almanlar, yaklaşık 265.000 Yahudiyi Varşova’dan Treblinka’ya sürdü, operasyon sırasında gettonun içinde yaklaşık 35.000 Yahudiyi öldürdüler. Ocak 1943’te SS ve polis birimleri, gettoda kalan Yahudileri zorunlu çalışma kamplarına sürmek üzere geri döndü. Ancak bu sefer Yahudilerin çoğu, bir kısmı kaçak silah kullanarak, sürülmeye direndi. Yaklaşık 5.000 Yahudiyi tutukladıktan sonra, SS ve polis birlikleri operasyonu durdurdu ve geri çekildi. 19 Nisan 1943’te, kalan Yahudileri sürmek için duvarların dışında yeni bir SS ve polis gücü göründü. Getto sakinleri, tam teçhizatlı Alman birliklerine ağır kayıplar verdirerek şiddetli bir şekilde direndi. Almanların 16 Mayıs’taki galibiyetine kadar dört hafta boyunca direnmeye devam ettiler. Almanlar, ayaklanma sırasında ele geçirdikleri yaklaşık 42.000 Yahudiyi zorunlu çalışma kamplarına ve Majdanek toplama kampına sürdü. Getto ayaklanması sırasında en az 7.000 Yahudi öldü. SS ve polis, 7.000 Yahudiyi de öldürülmek üzere Treblinka’ya gönderdi.
Sovyet birliklerinin yaklaşmasından cesaretle, ulusal bir yeraltı direniş kuvveti olan Polonya Anavatan Ordusu, 1 Ağustos 1944’te Varşova’yı kurtarma amacıyla Alman işgalcilerine başkaldırdı. Sovyetler müdahalede başarısız oldu. Ekim 1944’te Almanlar ayaklanmayı bastırdı ve şehir merkezini yerle bir etti. Almanlar, ele geçirilen Anayurt Ordusu savaşçısına savaş esiri muamelesi yapmış olsa da, yakalanan binlerce Polonyalı sivili toplama kamplarına gönderdi. Varşova ayaklanması sırasında 166.000 kişi hayatını kaybetti. Aralarında 17.000 kadar Polonyalı Yahudi bulunmaktaydı. Sovyet birlikleri, 17 Ocak 1945’te saldırılarını sürdürdüler ve harabeye dönen Varşova’yı özgürlüğüne kavuşturdular. Şehirde yalnızca 174.000 kişi kalmıştı. Bu sayı, savaş öncesi nüfusun yüzde altısından azına karşılık gelmekteydi. Hayatta kalanların yaklaşık 11.500’ü Yahudiydi.