ورشو (خلاصه مقاله)

شهر ورشو پایتخت لهستان نوین است. پیش از جنگ جهانی دوم، این شهر مرکز اصلی حیات و فرهنگ یهود به شمار می رفت. جمعیت یهودیان پیش از جنگ در ورشو بیش از 350000 نفر بود که حدود 30 درصد از كل جمعیت شهر را تشکیل می داد. جامعه یهودیان ورشو بزرگترین جماعت یهودی در اروپا و - پس از نیویورک- در سرتاسر جهان به شمار می رفت. پس از حمله آلمان به لهستان در 1 سپتامبر 1939، ورشو مورد حملات سنگين قرار گرفت. سربازان آلمانی اندکی پس از تسلیم ورشو، در 29 سپتامبر وارد اين شهر شدند. مقامات اشغالگر غیر نظامی آلمان در 23 نوامبر 1939 یهودیان ورشو را وادار کردند تا با پوشیدن بازوبند سفید با ستاره آبی رنگ داوود هویت خود را مشخص کنند. مقامات آلمانی مدارس یهودی را تعطیل و اموال یهودیان را مصادره کردند؛ آنها همچنین مردان یهودی را به بیگاری واداشتند.

در 12 اکتبر 1940، آلمانی ها فرمان ایجاد یک گتو در ورشو را صادر کردند. طبق این فرمان، تمام ساکنان یهودی ورشو وادار شدند در نوامبر 1940 به مناطقی که مسدود و از بقیه شهر جدا شده بود نقل مکان کنند. این محله با دیواری به ارتفاع بیش از ده فوت که بر فرازش سیم خاردار قرار داشت محصور شده بود و تحت مراقبت شدید نگهبانان قرار داشت. جمعیت این گتو که به دليل نقل مکان اجباری یهودیان از شهرهای نزدیک به این مکان افزایش یافته بود بیش از 400000 يهودی بود. مقامات آلمانی ساکنان گتوها را وادار کردند تا در محوطه ای به مساحت 1.3 مایل مربع- با میانگین 7.2 نفر در هر اتاق- زندگی کنند. سازمان های مددکاری یهودی درون گتو می کوشیدند تا نیازهای ساکنان گتو را که برای زنده ماندن تقلا می كردند برآورده کنند. سهمیه غذایی که آلمانی ها برای ساکنان گتو تعیین کرده بودند برای زنده نگهداشتن آنها کافی نبود. بین 1940 و اواسط 1942، 83000 یهودی بر اثر گرسنگی و بیماری در این گتو جان سپردند.

از 22 ژوئیه تا 12 سپتامبر 1942، واحدهای پلیس و نیروهای اس اس آلمان با کمک همدستانشان افراد را به صورت دسته جمعی از گتوی ورشو به مرکز کشتار تربلینکا تبعید می کردند. طی این دوره، آلمانی ها 265000 یهودی را از ورشو به تربلینکا تبعید کردند؛ در طول این عملیات آنها حدود 35000 یهودی را در درون گتو به قتل رساندند. در ژانویه 1943، واحدهای پلیس و نیروهای اس اس به ورشو بازگشتند تا یهودیان باقیمانده در گتو را به اردوگاه های بیگاری تبعید کنند. اما این بار بسیاری از یهودیان- و برخی از آنها با استفاده از اسلحه های قاچاقی- در برابر تبعید مقاومت کردند. پس از دستگیری حدود 5000 یهودی، واحدهای پلیس و نیروهای اس اس عملیات را متوقف و آنگاه عقب نشینی کردند. در 19 آوریل 1943، نیروهای جدید اس اس و پلیس بیرون از دیوارهای گتو حضور یافتند تا یهودیان باقیمانده را نیز تبعید کنند. ساکنان گتو به شدت مقاومت کردند و خساراتی بر واحدهای کاملاً مسلح آلمان وارد آوردند. آنها به مدت چهار هفته به مقاومت خود ادامه دادند تا اینکه آلمانی ها در 16 ماه مه پیروز شدند. آلمانی ها حدود 42000 یهودی دستگیر شده طی این شورش را به اردوگاه های بیگاری و اردوگاه کار اجباری مایدانک تبعید کردند. حداقل 7000 یهودی طی شورش در این گتو کشته شدند. نیروهای پلیس و اس اس همچنین 7000 نفر دیگر را به مرکز کشتار تربلینکا فرستادند.

در 1 اوت 1944، "ارتش وطنی لهستان" که یک نیروی ملی مقاومت مخفی بود با نزدیک شدن سربازان روس ترغیب شد تا برای آزادسازی ورشو علیه اشغالگران آلمانی قیام کند. روس ها مداخله نکردند و آلمانی ها این شورش را سرکوب و در اکتبر 1944 مرکز شهر را با خاک یکسان کردند. اگرچه آلمانی ها با مبارزان ارتش وطنی که دستگیر شده بودند به عنوان اسیر جنگی رفتار کردند، اما هزاران شهروند لهستانی دستگیر شده را به اردوگاه های کار اجباری فرستادند. در قیام ورشو 166000 نفر جان خود را از دست دادند که از این تعداد حدود 17000 نفر یهودی لهستانی بودند. سربازان روس با از سرگرفتن حمله خود در 17 ژانویه 1945، ورشو ویران شده را آزاد کردند. فقط حدود 174000 نفر در شهر باقی مانده بودند که این تعداد کمتر از شش درصد از جمعیت پیش از جنگ بود. حدود 11500 نفر از این بازماندگان یهودی بودند.