Group portrait of German girls posing outside their school in front of a Nazi flag.

Gamalı Haçın Tarihi

German spectators at a Nazi rally stand alongside a monument decorated with Nazi flags and a swastika emblem in Berlin.

Berlin’de Nazi bayrakları ve gamalı haçla süslenmiş anıtın yanında bulunan Nazi toplanma yerindeki Alman izleyicileri. Almanya, 1937.

Katkıda bulunanlar:
  • US Holocaust Memorial Museum, courtesy of Julien Bryan

Gamalı haçın tarihi eskiye dayanır. Adolf Hitler’in Nazi bayrağını tasarladığı tarihten en az 5.000 yıl önce kullanılmaktaydı. Swastika (gamalı haç), Sanskritçe “iyi talih” ya da “iyilik” anlamına gelen svastika sözcüğünden türemiştir. İlk olarak Neolitik Avrasya’da görülen bu motifin (kancalı haç), güneşin gökyüzündeki hareketini temsil ettiği düşünülmektedir. Günümüze kadar Hinduizm, Budizm, Jainizm ve Odinizm gibi inanç sistemlerinde kutsal bir simge olarak kullanılmıştır. Hindistan ya da Endonezya’daki tapınaklarda ya da evlerde sıkça görülür. Gamalı haçların Avrupa’da da Hıristiyanlık öncesi Avrupa kültürlerinde görüldüğü gibi, eski bir tarihi vardır.

Sembol, ünlü arkeolog Heinrich Schliemann’ın kapsamlı arkeolojik incelemeleri gibi çalışmalar sayesinde on dokuzuncu yüzyılın sonlarında gün ışığına çıkarıldı. Tarihi Truva kazı alanında kancalı haçı bulan Schliemann, Almanya’da bulunan çömleklerin üzerindeki benzer şekiller arasında bağlantı kurarak bu simgenin “uzak geçmişteki atalarımızın dinî sembolü” olduğunu tahmin etmiştir.

Gamalı haç, yirminci yüzyılın başlarında Avrupa’da yaygın bir şekilde kullanılıyordu. Çoğunlukla şans ve uğur sembolü olarak bilinmesinin yanında pek çok başka anlamı da vardı. Ancak Schliemann’ın çalışmaları çok geçmeden gamalı haçı “Aryan kimliğinin” ve Alman milliyetçiliğinin simgesi olarak gören völkisch hareketler tarafından sahiplenildi.

At a rally, members of the Hitler Youth parade in the formation of a swastika to honor the Unknown Soldier.

Bir toplantıda Hitler Gençliği üyeleri, Meçhul Asker anısına gamalı haç şeklinde diziliyor. Almanya, 27 Ağustos 1933.

Katkıda bulunanlar:
  • Wide World Photo

Alman halkının Aryan kültür mirası olduğu düşüncesi nedeniyle Nazi partisi, gamalı haçı ya da Hakenkreuz’u (Alm., kancalı haç) 1920’de resmî simgesi olarak kabul etmiştir.

Bununla birlikte, Almanya’da gamalı haçı kullanan tek parti Nazi partisi değildir. I. Dünya Savaşı’nın ardından birtakım aşırı sağcı, milliyetçi hareketler de gamalı haçı kullanmıştır. Bir simge olarak ırksal “saflık” durumu ile ilişkilendirilmişti. Nazilerin Almanya’da iktidara gelmesiyle beraber gamalı haçın çağrıştırdığı anlam sonsuza dek değişti.

Adolf Hitler, Kavgam’da şunları yazmıştır: “Şahsen gerçekleştirdiğim sayısız denemeden sonra şu şekilde karar aldım. Kırmızı bir zemin üstüne beyaz bir yuvarlak ve bu beyaz yuvarlağın içinde siyah bir gamalı haç. Yine uzun denemelerden sonra bayrağın ve beyaz yuvarlağın büyüklüğü ile gamalı haçın şekli ve kalınlığı arasında belirli bir oran saptadım.”

Hitler’in Kavgam’da belirttiği gibi bayrağın, seçim posterlerinin, pazubantların, madalyaların ve ordu ve diğer kurumlar için üretilen rozetleri üzerinde yer alan gamalı haç, Nazi propagandasının en çok tanınan simgesi olmuştur. Aryanlar arasında gurur kaynağı olan gamalı haç, Yahudiler ve Nazi Almayasının düşmanları için korku uyandıran güçlü bir simgeydi.

This poster from 1945 shows an embattled German family proclaiming, "Frontline City Frankfurt will be held!"

1945’e ait bu afiş, savaşa girmiş bir Alman ailesinin “Frontline City Frankfurt savunulacaktır!” duyurusunu gösteriyor.

Katkıda bulunanlar:
  • Institut fuer Stadtgeschichte Frankfurt am Main

Gamalı haç—kökenine karşın—Nazi Almanyası ile o kadar sıkı bir şekilde ilişkilendirilmiştir ki bu sembolün günümüzde kullanılması, çoğunlukla tartışmalara yol açmaktadır.

Daha fazla bilgi için:

Heidtmann, Horst. “Swastika.” Encyclopedia of the Third Reich, 937–939. New York: Macmillan, 1991.

Heller, Steven. The Swastika: Symbol Beyond Redemption? New York: Allworth Press, 2000.

Quinn, Malcolm. The Swastika: Constructing the Symbol. London: Routledge, 1994.

Thank you for supporting our work

We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia. View the list of all donors.

Sözlükçe