Gamalı Haçın Tarihi
Gamalı haçın tarihi eskiye dayanır. Adolf Hitler’in Nazi bayrağını tasarladığı tarihten en az 5.000 yıl önce kullanılmaktaydı. Swastika (gamalı haç), Sanskritçe “iyi talih” ya da “iyilik” anlamına gelen svastika sözcüğünden türemiştir. İlk olarak Neolitik Avrasya’da görülen bu motifin (kancalı haç), güneşin gökyüzündeki hareketini temsil ettiği düşünülmektedir. Günümüze kadar Hinduizm, Budizm, Jainizm ve Odinizm gibi inanç sistemlerinde kutsal bir simge olarak kullanılmıştır. Hindistan ya da Endonezya’daki tapınaklarda ya da evlerde sıkça görülür. Gamalı haçların Avrupa’da da Hıristiyanlık öncesi Avrupa kültürlerinde görüldüğü gibi, eski bir tarihi vardır.
Sembol, ünlü arkeolog Heinrich Schliemann’ın kapsamlı arkeolojik incelemeleri gibi çalışmalar sayesinde on dokuzuncu yüzyılın sonlarında gün ışığına çıkarıldı. Tarihi Truva kazı alanında kancalı haçı bulan Schliemann, Almanya’da bulunan çömleklerin üzerindeki benzer şekiller arasında bağlantı kurarak bu simgenin “uzak geçmişteki atalarımızın dinî sembolü” olduğunu tahmin etmiştir.
Gamalı haç, yirminci yüzyılın başlarında Avrupa’da yaygın bir şekilde kullanılıyordu. Çoğunlukla şans ve uğur sembolü olarak bilinmesinin yanında pek çok başka anlamı da vardı. Ancak Schliemann’ın çalışmaları çok geçmeden gamalı haçı “Aryan kimliğinin” ve Alman milliyetçiliğinin simgesi olarak gören völkisch hareketler tarafından sahiplenildi.
Alman halkının Aryan kültür mirası olduğu düşüncesi nedeniyle Nazi partisi, gamalı haçı ya da Hakenkreuz’u (Alm., kancalı haç) 1920’de resmî simgesi olarak kabul etmiştir.
Bununla birlikte, Almanya’da gamalı haçı kullanan tek parti Nazi partisi değildir. I. Dünya Savaşı’nın ardından birtakım aşırı sağcı, milliyetçi hareketler de gamalı haçı kullanmıştır. Bir simge olarak ırksal “saflık” durumu ile ilişkilendirilmişti. Nazilerin Almanya’da iktidara gelmesiyle beraber gamalı haçın çağrıştırdığı anlam sonsuza dek değişti.
Adolf Hitler, Kavgam’da şunları yazmıştır: “Şahsen gerçekleştirdiğim sayısız denemeden sonra şu şekilde karar aldım. Kırmızı bir zemin üstüne beyaz bir yuvarlak ve bu beyaz yuvarlağın içinde siyah bir gamalı haç. Yine uzun denemelerden sonra bayrağın ve beyaz yuvarlağın büyüklüğü ile gamalı haçın şekli ve kalınlığı arasında belirli bir oran saptadım.”
Hitler’in Kavgam’da belirttiği gibi bayrağın, seçim posterlerinin, pazubantların, madalyaların ve ordu ve diğer kurumlar için üretilen rozetleri üzerinde yer alan gamalı haç, Nazi propagandasının en çok tanınan simgesi olmuştur. Aryanlar arasında gurur kaynağı olan gamalı haç, Yahudiler ve Nazi Almayasının düşmanları için korku uyandıran güçlü bir simgeydi.
Gamalı haç—kökenine karşın—Nazi Almanyası ile o kadar sıkı bir şekilde ilişkilendirilmiştir ki bu sembolün günümüzde kullanılması, çoğunlukla tartışmalara yol açmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
Heidtmann, Horst. “Swastika.” Encyclopedia of the Third Reich, 937–939. New York: Macmillan, 1991.
Heller, Steven. The Swastika: Symbol Beyond Redemption? New York: Allworth Press, 2000.
Quinn, Malcolm. The Swastika: Constructing the Symbol. London: Routledge, 1994.