Jakie organizacje i jednostki pomagały Żydom i chroniły ich przed prześladowaniami w latach 1933–1945?

Jednostki: pobudki i konsekwencje 

W nazistowskich Niemczech zastraszanie i kontrola przestrzeni publicznej utrudniały nawet drobne gesty pomocy wobec Żydów. Niektórym Niemcom udało się, dzięki rozmowom telefonicznym lub osobistym wiadomościom, ostrzec starych żydowskich przyjaciół przed niebezpieczeństwem, na przykład podczas gwałtownych ataków na Żydów w nocy z 9 na 10 listopada 1938 r. znanych jako Noc Kryształowa (Kristallnacht). Inni okazywali życzliwość Żydom zmuszonym do noszenia oznakowania z gwiazdą Dawida lub potajemnie dostarczali żywność Żydom walczącym o przetrwanie. Takie działania nie były pozbawione ryzyka. Dekret wojenny przewidywał, że za „życzliwość” wobec Żydów grozi kara więzienia w obozie koncentracyjnym. Ukrywanie Żydów w Rzeszy było ryzykowne i trudne. W nazistowskich Niemczech przeżyło tylko kilka tysięcy Żydów ukrywając się i żyjąc w „podziemiu”.

W krajach europejskich okupowanych przez nazistowskie Niemcy lub ich wojennych sojuszników jedynie niewielka mniejszość miejscowej ludności pomagała Żydom. Niektóre osoby udzielały doraźnej pomocy poprzez dostarczanie żywności i wody potrzebującym. Na prośbę niektórych Żydów sąsiedzi i przyjaciele zabezpieczali ich dobytek, podczas gdy byli oni zamknięci w nazistowskich gettach lub ukrywali się. Rzeczy te mogły być też stopniowo odsprzedawane w zamian za żywność, co pomagało pierwotnym właścicielom przetrwać. 

Dawanie schronienia Żydom, którzy starali się uniknąć getta lub deportacji, było najtrudniejsze i najbardziej niebezpieczne. Często karane było osadzeniem w obozie koncentracyjnym w ciężkich warunkach lub śmiercią.  Największe ryzyko ponosiły osoby pomagające w okupowanej Polsce i innych częściach Europy Wschodniej znajdujących się pod bezpośrednią kontrolą nazistów. Władze niejednokrotnie zabijały tam całe rodziny przyłapane na ukrywaniu Żydów w formie kary i ostrzeżenia dla innych. W miejscach, gdzie fizyczne konsekwencje niesienia pomocy nie były tak poważne, pomagający częściej podejmowali ryzyko społeczne i zawodowe. 

Największe szanse na otrzymanie pomocy mieli ci Żydzi, którzy byli bardziej zintegrowani z większością społeczeństwa, zazwyczaj w Europie Zachodniej. Wiele osób pomagających Żydom znało ich jako sąsiadów, dawnych współpracowników, służbę domową lub członków dalszej rodziny, do której należeli również nie-Żydzi. Podczas gdy niektóre osoby niosące pomoc były motywowane religią lub pobudkami altruistycznymi, inni podejmowali ryzyko pomagania, ponieważ potrzebowali pieniędzy oferowanych przez Żydów na jedzenie i schronienie, aby przetrwać ciężkie czasy. Niektórym pomagającym obiecano po wojnie rekompensatę.

Organizacje

Największa liczba Żydów przetrwała w ukryciu dzięki pracy zorganizowanych wspólnot i sieci religijnych oraz antyhitlerowskich organizacji ruchu oporu. Wiele uratowanych przez nie osób to dzieci. W niektórych krajach, np. w Holandii i Francji, część żydowskich nastolatków umieszczano w gospodarstwach rolnych, które potrzebowały pomocy z powodu braku siły roboczej. W zamian za pracę zapewniano im zakwaterowanie i wyżywienie. We Francji, również organizacje żydowskie, takie jak Oeuvre de Secours aux Enfants (Towarzystwo Pomocy Dzieciom), Éclaireurs Israélites de France (Żydowscy Skauci we Francji) i Mouvement des Jeunesses Sionistes (Młodzieżowy Ruch Syjonistyczny), zazwyczaj z pomocą nie-Żydów, uratowały tysiące osób.

Wyzwania

W miarę jak wojna przeciągała się dłużej niż przewidywano, udzielanie pomocy finansowej stawało się coraz trudniejsze. Trzeba było zabezpieczać dodatkową żywność bez zwracania na siebie uwagi, wymieniać żydowskie rzeczy na gotówkę i  coraz częściej przenosić ukrywających się Żydów z jednego domu do drugiego. W rezultacie wielu Żydów musiało zapewnić sobie sieć pomocników, co było trudnym zadaniem, które zmniejszyło ogólny wskaźnik ich przeżywalności. Badania pokazują, że na przykład w Berlinie potrzeba było około 30 000 osób, by uratować 5000–7000 Żydów.