Norbert Wollheim

İlk günümüzde Buna adı verilen çok büyük bir alana, fabrikaların bulunduğu bir alana yürütüldük. O günlerde çok büyük bir çamur deryasıydı. Mart ayıydı, yağmur acımasızca yağıp duruyordu. Sonra, tabi, bildiğimiz yollar yoktu. Yürümek çok zordu. Çok güç harcamak gerekiyordu. Sonra, özellikle yeni gelenler en zor işlere, taşıma ve kazı çalışmasına veriliyordu. Bu kaderimizdi. Bu normal bir çalışmayla değil, çoğu zaman çimento, demir gibi malzemelerle oraya buraya koşarak yapılan bir işti. Sakatlanmamak için örneğin demiri taşımanın belirli bir usulü vardı, ama çimentoda durum son derece zordu. Çünkü özellikle yağmur yağdığında çimento torbaları açıldığında, çimento bulamaç gibi olur, üstünüze başınıza bulaşırdı. Sözde varoluşumumuzun ya da hayatımızın diğer kısmında—zaten neredeyse kalmamıştı—temiz kalma olanağımız yoktu. Çünkü hiçbir şeye sahip olmamıza izin verilmiyordu. Tabi kesinlikle hiç para yoktu. Diş fırçası yoktu, bıçak yoktu, bize verdikleri tek şey sadece dağıttıkları çorba için kullanacağımız çanaktı. İnsanın kendisini temiz tutması özellikle o çalışma şartlarında çok zor, hatta imkânsızdı. Temizliği sağlayamadığımız için de hastalık gibi her türlü felaketin bizi vurabileceğinin tamamen farkındaydık. Örneğin, çok çabuk öğrendiğimiz şeylerden biri, üç kat kâğıt bulunan çimento torbaları açıldığında, orta kat kâğıdını bir nevi tuvalet kâğıdı gibi kullanmaktı ya da yaraları ve bunun gibi şeyleri bununla koruyabileceğimizdi. Yani, hiç kimsenin alışık olmadığı, çok çok ilkel bir şekilde mevcudiyet gösteriyorduk.