Εβραίοι παρτιζάνοι
Ορισμένοι Εβραίοι που κατόρθωσαν να δραπετεύσουν από τα γκέτο και τα στρατόπεδα, σχημάτισαν τις δικές τους ένοπλες ομάδες. Αυτοί οι αντιστασιακοί, γνωστοί και ως παρτιζάνοι, ήταν συγκεντρωμένοι σε περιοχές με πυκνά δάση. Μια μεγάλη ομάδα παρτιζάνων στα κατεχόμενα σοβιετικά εδάφη βρήκε καταφύγιο σε ένα δάσος κοντά στην Βίλνα, την πρωτεύουσα της Λιθουανίας. Εκεί κατόρθωσαν να εκτροχιάσουν εκατοντάδες τρένα και να σκοτώσουν πάνω από 3000 Γερμανούς στρατιώτες.
Η ζωή του παρτιζάνου στο δάσος ήταν δύσκολη. Τα άτομα αυτά έπρεπε να μετακινούνται συνεχώς από μέρος σε μέρος για να μην εντοπιστούν, να κάνουν επιδρομές λεηλατώντας προμήθεις τροφίμων των χωρικών για να σιτίζονται και προσπαθούσαν να επιβιώνουν το χειμώνα σε ψευτοκαμωμένα καταφύγια από κορμούς και κλαδιά δέντρων. Σε ορισμένες περιοχές οι παρτιζάνοι είχαν τη συμπαράσταση των χωρικών, τις περισσότερες φορές όμως δεν μπορούσαν να περιμένουν βοήθεια από κανέναν, εν μέρει λόγω του διαδεδομένου αντισημιτισμού, εν μέρει επειδή ο λαός φοβόταν τα σκληρά αντίποινα που περίμεναν όσους τους βοηθούσαν. Οι παρτιζάνοι κινδύνευαν συνεχώς από ντόπιους πληροφοριοδότες που θα μπορούσαν να καταδώσουν τα κατατόπια τους στους Γερμανούς.
Πολλοί Εβραίοι συμμετείχαν σε ομάδες παρτιζάνων που δημιουργήθηκαν στη Γαλλία και την Ιταλία και βοηθούσαν τις τακτικές δυνάμεις των Συμμάχων εναντίον των γερμανικών δυνάμεων. Πλαστογραφούσαν έγγραφα και δελτία ταυτότητας, τύπωναν αντιναζιστικά φυλλάδια και δολοφονούσαν τους συνεργούς των Γερμανών.
Η εικοσιτριάχρονη Hannah Senesh, μια Εβραία από την Ουγγαρία η οποία μετανάστευσε στην Παλαιστίνη το 1939, ήταν μία από τις τριάντα δύο αλεξιπτωτίστριες που οι Βρετανοί έστειλαν πίσω από τις γερμανικές γραμμές για να οργανώσουν επιχειρήσεις αντίστασης και διάσωσης. Προτού περάσει τα ουγγρικά σύνορα στις 7 Ιουνίου 1944 για να ειδοποιήσει τους Εβραίους της Ουγγαρίας για τα στρατόπεδα εξόντωσης, η Senesh, που ήταν και ποιήτρια, παρέδωσε ένα ποίημα σε έναν από τους συντρόφους της. Το ποίημα τελείωνε με τους εξής στίχους: «Ευλογημένη η καρδιά που έχει τη δύναμη να σταματά να χτυπά για χάρη της τιμής. Ευλογημένο το σπίρτο που καταστρέφεται ανάβοντας μια φλόγα». Η Senesh αιχμαλωτίστηκε την επόμενη ημέρα και εκτελέστηκε ως προδότης της Ουγγαρίας.
Βασικές ημερομηνίες
20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1941
Η ΔΙΑΤΑΓΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΓΚΕΤΟ ΣΤΟ ΜΙΝΣΚ ΔΙΝΕΙ ΤΟ ΕΝΑΥΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
Στις 20 Ιουλίου 1941, οι Γερμανοί διέταξαν την ίδρυση ενός γκέτο στο Μινσκ. Μέσα σε μερικές ημέρες από τη δημιουργία του γκέτο δολοφονήθηκαν χιλιάδες Εβραίοι. Οι Εβραίοι στο γκέτο δημιούργησαν ένα αντιστασιακό δίκτυο τον Αύγουστο του 1941. Τα μέλη της αντίστασης έστησαν τυπογραφείο και εφημερίδα για την πληροφόρηση του πληθυσμού του γκέτο. Οι αντιστασιακοί επικοινωνούσαν επίσης με ομάδες παρτιζάνων εκτός του γκέτο για να βρίσκουν κρυψώνες για τους Εβραίους του γκέτο. Το Μάρτιο του 1942, οι Γερμανοί πραγματοποίησαν μια επιχείρηση στο γκέτο του Μινσκ στην οποία σκοτώνονται χιλιάδες. Λίγο αργότερα, μέλη της αντίστασης άρχισαν να εγκαταλείπουν το γκέτο για τα δάση όπου σχημάτισαν ομάδες παρτιζάνων και μάχονταν κατά των Γερμανών. Οι παρτιζάνοι στα δάση εργάστηκαν για τη σωτηρία των Εβραίων στο γκέτο και τους έφεραν στα δάση, όπου δημιούργησαν βάσεις παρτιζάνων. Περίπου 10.000 Εβραίοι εγκατέλειψαν το γκέτο βρίσκοντας καταφύγιο στα δάση έως το 1944. Πολλοί έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθεια.
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1942
Ο ΕΒΡΑΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ
Στην Τουλούζη της Γαλλίας ομάδες της σιωνιστική νεολαίας ιδρύουν τον Εβραϊκό Στρατό (Armee Juive/AJ). Ο Εβραϊκός Στρατός ανέπτυξε δράση σε όλη τη Γαλλία, οι περισσότερες επιχειρήσεις του όμως εκδηλώθηκαν στις νότιες περιοχές. Τα μέλη του προέρχονταν από την εβραϊκή και τη μη-εβραϊκή νεολαία και από αντιστασιακές ομάδες, εκπαιδεύονταν δε για στρατιωτικές επιχειρήσεις και επιθέσεις δολιοφθοράς. Τα μέλη του Εβραϊκού Στρατού μετέφεραν λαθραία χρήματα από την Ελβετία στη Γαλλία όπου τα μοίραζαν σε εβραϊκές υπηρεσίες αρωγής. Τα χρήματα αυτά βοήθησαν χιλιάδες Εβραίους που κρύβονταν. Ο Εβραϊκός Στρατός δολοφόνησε επίσης αρκετούς από τους συνεργούς των Γερμανών και μετέφερε κρυφά περί τους 500 Εβραίους και μη-Εβραίους πέρα από τα σύνορα στην ουδέτερη Ισπανία. Το 1943 και το 1944, ο Εβραϊκός Στρατός άρχισε να συνεργάζεται στενά με τις δυνάμεις των Συμμάχων - μεταξύ άλλων και με τους Ελεύθερους Γάλλους του Εσωτερικού του στρατηγού Σαρλ Ντε Γκωλ. Το 1944, κατά την απελευθέρωση της Γαλλίας, ο Εβραϊκός Στρατός συμμετείχε στις εξεγέρσεις κατά της γερμανικής κατοχής στο Παρίσι, τη Λυών και τη Τουλούζη.
21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1942
Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΩΜΕΝΩΝ ΠΑΡΤΙΖΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΒΙΛΝΑ
Έχοντας πληροφορηθεί τις μαζικές εκτελέσεις Εβραίων στο Ponary, έξω από τη Βίλνα, μέλη κινημάτων σιωνιστικής νεολαίας δημιουργούν την Οργάνωση Ενωμένων Παρτιζάνων (Fareynegte Partizaner Organizatsye/FPO) στο γκέτο της Βίλνα. Η οργάνωση προετοιμάστηκε για να προβάλει αντίσταση στους Γερμανούς σε περίπτωση που το γκέτο απειλούταν με καταστροφή και δημιούργησε διαύλους επικοινωνίας με άλλα γκέτο για την προμήθεια όπλων και για να ενθαρρύνει κι άλλους να προβάλλουν αντίσταση. Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1943 οι Γερμανοί που εκτόπιζαν Εβραίους από το γκέτο, ήρθαν αντιμέτωποι με τα μέλη της Οργάνωσης Ενωμένων Παρτιζάνων. Η Οργάνωση Ενωμένων Παρτιζάνων αποφάσισε να εγκαταλείψει το γκέτο και να καταφύγει στα γύρω δάση για να πολεμήσει τους Γερμανούς από έξω. Η τελευταία ομάδα μαχητών της αντίστασης γλίτωσε από την οριστική καταστροφή του γκέτο στις 23 Σεπτεμβρίου 1943. Εγκατέλειψαν το γκέτο μέσα από τους υπονόμους και ένωσαν τις δυνάμεις τους με άλλους παρτιζάνους στα δάση Rudninkai και Naroch.