German police guard a group of Roma (Gypsies) who have been rounded up for deportation to Poland.

Rola niemieckiej policji

Prześladowanie Żydów i innych grup nie było wyłącznie wynikiem działań Hitlera i pozostałych gorliwych zwolenników nazizmu. Nazistowscy przywódcy wymagali aktywnej pomocy lub współpracy ze strony specjalistów pracujących w różnych dziedzinach, którzy w wielu przypadkach nie byli zadeklarowanymi nazistami. Niemieccy policjanci odgrywali kluczową rolę w umacnianiu władzy nazistów oraz prześladowaniu i masowym mordowaniu Żydów i innych grup społecznych.

Najważniejsze fakty

  • 1

    Zanim Adolf Hitler doszedł do władzy w 1933 r., każdy niemiecki kraj związkowy miał własne siły policyjne.

  • 2

    W 1936 r. siły policyjne w całych Niemczech zostały scentralizowane pod dowództwem przywódcy SS Heinricha Himmlera. Stały się one narzędziem wdrażanych przez państwo prześladowań rasowych, politycznych, społecznych i kryminalnych.

  • 3

    Podczas II wojny światowej niemieckie siły policyjne dopuściły się licznych przestępstw w kraju i za granicą w ramach niemieckich sił okupacyjnych.

Zanim naziści doszli do władzy w Niemczech w 1933 r., nie istniała tam żadna policja narodowa. W okresie Republiki Weimarskiej (1918–1933) każdy niemiecki kraj związkowy miał własne siły policyjne. Zazwyczaj byli to umundurowani policjanci, policjanci polityczni i detektywi. Pomimo tego, że policjanci mieli podobne obowiązki i cele w różnych częściach i regionach weimarskich Niemiec, wykonywali również zadania specyficzne dla ich lokalnych społeczności i zakresów obowiązków. Bycie umundurowanym policjantem w Berlinie bardzo różniło się od bycia umundurowanym policjantem na wsi. 

Stosunek policjantów do nazizmu został ukształtowany przez wydarzenia z lat 20. i wczesnych lat 30. XX w. W tym okresie naziści mieli nadzieję na podważenie stabilności rządu poprzez przemoc polityczną. Ich celem byli ci, których uważali za wrogów, zwłaszcza komuniści i Żydzi. Często hałaśliwi i brutalni naziści celowo zakłócali porządek publiczny. Wdawali się w bójki z równie niepokornymi komunistami i innymi przeciwnikami politycznymi, atakowali żydowskich przechodniów, dewastowali firmy, które uważali za żydowskie, a czasem również walczyli z policją. Niemieckie siły policyjne z trudem reagowały na ten polityczny chaos. Musiały one dokonywać wyboru między własnymi skłonnościami politycznymi, wolnością Republiki Weimarskiej (w tym wolnością słowa i zgromadzeń) oraz swoją rolą jako gwaranta porządku publicznego. 

Niektóre nazistowskie obietnice przemawiały do niemieckich policjantów. Wielu Niemcom, w tym niektórym policjantom, nie podobała się demokracja parlamentarna ani Republika Weimarska. Niektórzy chcieli powrotu do autorytaryzmu, który przyniósłby rozszerzenie władzy policyjnej, silne i scentralizowane państwo oraz koniec frakcyjnej polityki partyjnej. Partia nazistowska obiecywała to wszystko, a nawet więcej. Nawet gdy naziści z premedytacją inicjowali przemoc i chaos, obiecywali zaprowadzić porządek i dyscyplinę na niemieckich ulicach. 

Gdy Adolf Hitler został mianowany kanclerzem 30 stycznia 1933 r., wówczas naziści starali się przejąć kontrolę nad różnymi niemieckimi siłami policyjnymi. W końcu im się udało. W 1936 r. Hitler mianował przywódcę SS Heinricha Himmlera szefem niemieckiej policji (Chef der deutschen Polizei), który scentralizował policję pod swoją kontrolą. Himmler dążył do połączenia SS i policji w jedną instytucję, składającą się z różnych oddziałów. Nowe prawa i dekrety pozwoliły policji na bezkarne aresztowanie, więzienie i torturowanie osób określanych jako wrogowie. W 1933 r. policja wykorzystywała te nowe uprawnienia głównie do atakowania przeciwników politycznych, zwłaszcza socjaldemokratów i komunistów. Z czasem policja przyjęła nowe, nazistowskie podejście do przestępczości i opozycji politycznej. Mogła prewencyjnie aresztować i więzić potencjalnych wrogów i przestępców w obozach koncentracyjnych bez nadzoru sądowego.  

Poza utrzymywaniem porządku, aresztowaniem przeciwników politycznych i zwalczaniem przestępczości, policja stała się narzędziem prześladowań rasowych. Gestapo badało przypadki „zbezczeszczenia rasy” i naruszenia praw antyżydowskich. W latach 30. umundurowani policjanci porządkowi (Ordnungspolizei) często ignorowali nazistowską przemoc i wandalizm, zwłaszcza gdy były to działania sponsorowane przez rząd lub partię. Tak było na przykład w przypadku nocy kryształowej. 

Podczas II wojny światowej rola niemieckiej policji uległa radykalizacji. Niemieckie jednostki policyjne były rozlokowane u boku wojska i zazwyczaj miały za zadanie utrzymanie bezpieczeństwa za linią frontu na okupowanych terytoriach. Niemieckie siły policyjne dopuściły się licznych przestępstw w kraju i za granicą. Poszczególni policjanci nadzorowali Żydów i Romów podczas deportacji, aresztowali i torturowali politycznych i rasowych „wrogów” oraz stanowczo karali wszelki antynazistowski opór. Jednostki policyjne, w skład których wchodziły Einsatzgruppen i Bataliony Policji Porządkowej, strzegły gett, ułatwiały deportacje, ścigały wrogów Niemiec, miażdżyły ruchy oporu oraz dokonywały masowych rozstrzelań Żydów i innych osób.

Thank you for supporting our work

We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia. View the list of all donors.

Słownik terminów