Jakie były podobieństwa między rasizmem w nazistowskich Niemczech i w Stanach Zjednoczonych od lat 20. do lat 40. XX wieku?

Tło historyczne

Rasizm w Niemczech i Stanach Zjednoczonych rozwijał się w tych dwóch różnych kontekstach w sposób charakterystyczny dla historii, systemu politycznego i kultury danego kraju.

Niektóre praktyki dyskryminacyjne i dotyczące segregacji w Niemczech i Stanach Zjednoczonych były podobne. Jednak cele rasistowskiej polityki i charakter systemów politycznych, w ramach których istniała, były różne. Celem rasizmu w Stanach Zjednoczonych była trwała segregacja i wykorzystywanie Afroamerykanów w praktycznie każdym aspekcie społeczeństwa, często przy użyciu środków przemocy (niewielka mniejszość w Stanach Zjednoczonych chciała deportować osoby czarnoskóre do Afryki). W nazistowskich Niemczech początkowym celem były czyste rasowo Niemcy wolne od Żydów. By zmusić Żydów do wyjazdu, stosowano wobec nich praktyki polegające na izolacji, zubożaniu i terrorze. Jednak u szczytu niemieckiej dominacji w Europie podczas II wojny światowej celem stało się ludobójstwo wszystkich europejskich Żydów.

Jakie aspekty rasizmu i eugeniki w Stanach Zjednoczonych najbardziej wpłynęły na rasizm w nazistowskich Niemczech?

Niektóre amerykańskie prawa oraz praktyki rasowe i eugeniczne były inspiracją dla Adolfa Hitlera i nazistów. 

Jeszcze przed przejęciem władzy przywódca partii nazistowskiej cytował politykę Stanów Zjednoczonych w swoim manifeście politycznym Mein Kampf (Moja walka) z 1925 r. Hitler z pogardą odnosił się do amerykańskiej demokracji. Imponowało mu jednak amerykańskie pojęcie „Manifest Destiny” („Objawione Przeznaczenie”). Stany Zjednoczone używały tej koncepcji do usprawiedliwienia brutalnego przymusowego wysiedlenia rdzennych Amerykanów. Amerykanie rozszerzali swoją obecność na zachód i niszczyli rdzennych Amerykanów, aby zrobić miejsce dla białych osadników. Według Hitlera historia ta posłużyła jako precedens dla Niemiec. Uważał, że Niemcy również powinny spełnić nacjonalistyczne pragnienie rozszerzenia swojego terytorium na wschód. Pragnienie to było częściowo zakorzenione w rozczarowaniu Niemiec, które spóźniły się na europejski wyścig po kolonie. Co więcej, nieliczne kolonie zdobyte przez Niemcy zostały im odebrane po klęsce w I wojnie światowej.

Rasistowskie i eugeniczne praktyki i prawa w Stanach Zjednoczonych stanowiły niekiedy wzór dla niemieckich ekspertów prawnych. Niemieccy prawnicy i nazistowscy propagandziści powoływali się na precedensy w Stanach Zjednoczonych i innych krajach, argumentując, że nazistowskie praktyki rasowe były uzasadnione i normalne. Wykorzystywali te precedensy również do wskazywania hipokryzji amerykańskich krytyków nazistowskiego rasizmu. 

Niemieccy eksperci prawni powoływali się na przykład kalifornijskiej ustawy eugenicznej z 1909 r. Ustawa ta zezwalała na sterylizację pacjentów w stanowych szpitalach psychiatrycznych, zakładach dla osób upośledzonych umysłowo (w tym „osoby niedorozwinięte” i epileptyków) oraz w więzieniach. Tymczasem amerykańscy eugenicy byli dumni z tego, że opracowali taki model. Na przykład jeden z nich zwrócił uwagę na nazistowskie prawo rozszerzające dozwoloną sterylizację na osoby spoza instytucji. Stwierdził on nawet: „Naziści pokonują nas w naszej własnej grze!”.

Reżim nazistowski uchwalił ustawy norymberskie w 1935 r. Następnie 45 niemieckich ekspertów prawnych pojechało do Stanów Zjednoczonych, aby zbadać amerykańskie przykłady sposobów wdrażania podobnych ustaw. Jedną z ustaw, którą uznali za przydatną, była ustawa imigracyjna Johnsona-Reeda z 1924 r. Ustawa ta określała kwoty krajowe, czyli określoną liczbę wiz dostępnych każdego roku dla poszczególnych krajów, ograniczające imigrację z Europy Wschodniej i Południowej. Emigranci z tych krajów byli przede wszystkim katolikami i Żydami. 

Starając się określić, jak zdefiniować, kto jest Żydem, niemieccy eksperci studiowali również amerykańskie prawa dotyczące „domieszki krwi”. Przyjrzeli się stanom, które stosowały zasady „domieszki krwi”, aby zakazać małżeństw międzyrasowych. Żadne z amerykańskich praw dotyczących domieszki krwi nie odnosiło się do Żydów (którzy byli uważani za „białych”). Niemieccy eksperci zwrócili jednak uwagę na szersze zasady rasistowskie. Jednym z takich przykładów była Ustawa o nienaruszalności rasowej z 1924 r. obowiązująca w stanie Wirginia. Ustawa ta definiowała „białych” jako tych, którzy nie mieli żadnych śladów „krwi” innej niż krew rasy białej lub mieli jedną szesnastą lub mniej krwi Indian amerykańskich i żadnej krwi innej niż krew rasy białej. 

Reżim nazistowski przyjął standard „krwi” dla określenia tożsamości „rasowej”. Był on jednak mniej rygorystyczny niż prawo z Wirginii, gdyż „dziedzictwo krwi” Żydów sięgało tylko trzech pokoleń wstecz. Niemieccy urzędnicy musieli radzić sobie z innymi politycznymi i praktycznymi aspektami w społeczeństwie, w którym większość Żydów uległa asymilacji. Należały do nich wyzwania związane z identyfikacją osób mających jakiekolwiek żydowskie pochodzenie.

Pod jakimi względami rasizm w nazistowskich Niemczech i w Stanach Zjednoczonych w tym samym okresie wyglądał podobnie? 

Życie codzienne

Fizyczna segregacja „ras” charakteryzowała codzienne życie w nazistowskich Niemczech i południowych stanach Ameryki, gdzie obowiązywały prawa Jima Crowa, a lokalne i stanowe przepisy systematycznie ograniczały prawa osób czarnoskórych, również w innych częściach kraju. Żydzi w nazistowskich Niemczech oraz osoby czarnoskóre i Amerykanie o innych kolorach skóry w Stanach Zjednoczonych byli postrzegani jako „rasowo gorsi” i napiętnowani jako „inni”. Znosili nienawiść i niezliczone upokorzenia oraz doświadczyli niedostatku w wyniku dyskryminujących praw i działań. Ograniczały one swobodę poruszania się, dostęp do zatrudnienia, edukacji, mieszkania, transportu i usług publicznych, swobodę spędzania wolnego czasu, zawierania małżeństwa oraz wiele innych podstawowych potrzeb i praw. Społeczności w obudwu krajach umieszczały znaki ograniczające dostęp do przestrzeni publicznej. W całych nazistowskich Niemczech na ławkach w parkach widniały napisy „Tylko dla Żydów” lub „Tylko dla Aryjczyków”, a na publicznych basenach i w miastach – „Żydom wstęp wzbroniony”. W południowych stanach Ameryki, gdzie obowiązywały prawa Jima Crowa, kina, restauracje, wodotryski, toalety i inne miejsca publiczne były oznaczone napisami „Tylko dla białych” lub „Dla kolorowych”. 

Wojsko 

Zarówno w niemieckim, jak i amerykańskim wojsku obowiązywała segregacja, choć w wyraźnie odmienny sposób. W nazistowskich Niemczech Żydzi zostali wykluczeni ze służby wojskowej w 1935 r., kiedy to ponownie wprowadzono pobór do wojska. W Stanach Zjednoczonych czarni Amerykanie służyli w wydzielonych jednostkach do 1948 r. (w 1948 r. prezydent Truman wydał rozporządzenie wykonawcze, które zakazywało dyskryminacji i rozpoczęło długi proces integracji).

Sukces polityki rasowej i segregacji zarówno w nazistowskich Niemczech, jak i w Stanach Zjednoczonych zależał od przyzwolenia lub aktywnego wsparcia zwykłych ludzi. Wielu zwykłych obywateli czerpało korzyści finansowe, polityczne i psychologiczne z tych dyskryminacyjnych praktyk. Naziści promowali członkostwo w rasowej „wspólnocie ludowej” (Volksgemeinschaft). „Wspólnota” ta wykluczała Żydów i innych, ale lojalnym „Aryjczykom” oferowała jedność i dumę narodową. Wielu Niemców, zwłaszcza młodych, miało poczucie przynależności. W Stanach Zjednoczonych biali obywatele cieszyli się uprzywilejowanym statusem i lepszymi możliwościami. W obu krajach wielu obywateli wierzyło w wyższość białych lub „Aryjczyków”. Te przekonania w różnym stopniu przetrwały do dziś.

Rasizm i antysemityzm wciąż istnieją

Rasizm i antysemityzm wciąż istnieją w Stanach Zjednoczonych, Europie i innych miejscach na świecie, pomimo tego, że współczesna nauka całkowicie odrzuciła dwudziestowieczne koncepcje biologicznie uwarunkowanych, odrębnych „ras”.

Po II wojnie światowej i Holokauście eugenika została zdyskredytowana z kilku powodów. Po części było to spowodowane ludobójstwem i innymi zbrodniami popełnionymi w imię nazistowskiej ideologii rasowej. Innym powodem, dla którego eugenika została zdyskredytowana, był coraz bardziej zaawansowany poziom wiedzy naukowej na temat ludzkiej genetyki. Badania wykazały, że odrębne pule genetyczne jako wyznaczniki „rasy” nie istnieją. DNA wszystkich ludzi jest w około 99,9% takie samo. Ponadto badania wykazały, że korzenie genetyczne wszystkich populacji ludzkich sięgają wspólnych początków w Afryce Wschodniej.

Obecnie naukowcy zgadzają się, że „rasa” nie jest pojęciem genetycznym ani biologicznym. Jest natomiast pojęciem kulturowym i społecznym, którego znaczenie zmieniało się w zależności od czasu, miejsca i okoliczności, uznanym za ludzki wymysł.

Na przestrzeni dziejów nienawiść do określonych grup przetrwała, nawet jeśli czasem zmieniało się jej uzasadnienie. Bez względu na powody, atakowanie jednostek na podstawie koloru skóry, religii, pochodzenia etnicznego lub narodowości nadal skutkuje dyskryminacją, prześladowaniami i przemocą, w tym masowymi aktami okrucieństwa i ludobójstwem.