Kurtarma (Özetlenmiş Makale)

Holokost sırasında birçok Avrupalının kayıtsızlığına ve birçoğunun da Yahudilerin öldürülmesine yardım etmesine karşın tüm Avrupa ülkelerinde ve farklı dinî kökenlerden gelen kişiler, Yahudileri kurtarmak için kendi hayatlarını riske attı. Kurtarma çabaları kişilerin bireysel eylemlerinden, küçük büyük organize ağlara kadar değişiyordu. 1943 yılının sonbaharında Alman işgali altındaki Danimarka’daki direniş hareketi, balıkçıların yaklaşık 7.200 Yahudiyi (ülkenin toplam Yahudi nüfusu 7.800 idi) kaçak olarak küçük balıkçı tekneleriyle güvenlikte olmaları için tarafsız İsveç’e götürdükleri bir kurtarma operasyonu örgütledi. İşgal altındaki Polonya’da 1942 Temmuz sonlarında Yahudilerin Varşova gettosundan Treblinka ölüm merkezine sürgün edilmesinden, Alman işgalcilerin 1944 sonbaharında şehri yerle bir etmesine kadar Varşova ve çevresinde 20.000 kadar Yahudi Polonyalı sivillerin yardımı sayesinde saklanarak hayatlarını sürdürdü. Avrupa’daki bazı kiliseler, yetimhaneler ve aileler Yahudiler için saklanacak yer sağladı. Bazen de hâlihazırda saklanmakta olan Yahudilere yardım etti (Hollanda’da Anne Frank ve ailesi gibi). Fransa’da Protestan nüfusun yaşadığı küçük bir köy olan Le Chambon-sur-Lignon, çoğunluğu Yahudilerden oluşan birkaç bin mülteciyi barındırdı.

Birçok kişi de Yahudileri kurtarmak için kendi kişisel nüfuzlarını kullandı. Budapeşte’de İsveçli diplomat Raoul Wallenberg, İsviçreli diplomat Carl Lutz ve İtalyan vatandaşı Giorgio Perlasca (İspanyol bir diplomat gibi rol yapıyordu) on binlerce Yahudiye sahiplerini Almanya müttefiki Macar hükümeti tarafından getirilen Yahudi karşıtı tedbirlerin çoğundan muaf bırakan sertifikalar temin etti. 1943’te Bulgaristan’da kilit politik, entelektüel ve dinî kişilerin gerçekleştirdiği açık protesto, Kral III. Boris’in hükümetinin ülkenin yasal sınırları içinde yaşayan Yahudilerin sürülmesine yönelik Alman talebinin yerine getirilmesi kararını iptal etmesini sağladı. Sürgündeki Polonya hükümetinin kuryesi olan Jan Karski, faaliyet gösterdiği Londra’da Nazilerin Yahudileri öldürme planlarını açığa çıkarmaya çalıştı. Karski, toplu katliam raporlarını 1943 Temmuz’unda tanıştığı Başkan Franklin D. Roosvelt’in de aralarında olduğu Müttefik liderlerine verdi. Bazı Amerikan kaynaklı gruplar da kurtarma çabalarına katıldı. Quaker’s American Friends Service Committee, (Quaker Amerikan Dostlar Komitesi) Unitaryenler ve diğer gruplar Fransa, Portekiz ve İspanya’daki Yahudi mülteciler için yardım faaliyetlerini koordine etti. Amerikan kaynaklı diğer birçok grup (dinî, laik, Yahudi ya da Yahudi olmayan) Amerika Birleşik Devletleri’ne girmeyi sağlayan vizelerin alınması, kalacak yer bulunması ve bazen de 1934–1942 yılları arasında kendilerine eşlik eden kimsenin olmadığı yaklaşık 1.000 Yahudi mülteci çocuğun daha sonra ülkelerine geri gönderilmesi için işbirliği içinde çalıştı.