Adolf Hitler and entourage view a military parade following the annexation of Austria (the Anschluss).

Η εδαφική επιθετικότητα των Ναζί: Η Ένωση (Anschluss)

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 η ναζιστική Γερμανία ακολούθησε μια επιθετική εξωτερική πολιτική. Αυτή η γερμανική πολιτική κορυφώθηκε με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος ξέσπασε στην Ευρώπη τον Σεπτέμβριο του 1939. Η εδαφική επέκταση προπολεμικά και κατά τη διάρκεια του πολέμου έθεσε τελικά εκατομμύρια Εβραίους υπό τον γερμανικό έλεγχο. Στις 11-13 Μαρτίου 1938, η Ναζιστική Γερμανία προσάρτησε τη γείτονα χώρα Αυστρία. Το γεγονός αυτό είναι γνωστό ως Ένωση (Anschluss).

Σημαντικά γεγονότα

  • 1

    Η Ένωση ήταν η πρώτη πράξη εδαφικής επιθετικότητας και επέκτασης του γερμανικού ναζιστικού καθεστώτος.

  • 2

    Η Ένωση ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής τόσο στη Γερμανία όσο και στην Αυστρία. 

  • 3

    Η Ένωση οδήγησε σε μια έκρηξη δημόσιας βίας εναντίον του εβραϊκού πληθυσμού της Αυστρίας.

Στις 11-13 Μαρτίου 1938 η Ναζιστική Γερμανία προχώρησε στην ενσωμάτωση της γείτονος χώρας Αυστρίας (Österreich). Αυτό το γεγονός είναι γνωστό ως Ένωση (Anschluss). «Anschluss» είναι γερμανική λέξη και σημαίνει «ένωση» ή «προσάρτηση». 

Με την προσάρτηση της Αυστρίας, οι Ναζί παραβίασαν τη Συνθήκη των Βερσαλλιών και τη Συνθήκη του Αγίου Γερμανού. Αυτές οι συνθήκες απαγόρευαν ρητά την ένωση της Αυστρίας και της Γερμανίας. Η Ένωση κατέδειξε την περιφρόνηση των Ναζί για την τάξη πραγμάτων που είχε επιβληθεί στην Ευρώπη μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή ήταν η πρώτη πράξη εδαφικής επέκτασης της ναζιστικής Γερμανίας.

Οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν τιμώρησαν τους Ναζί για την παραβίαση των διεθνών συνθηκών. Η αποδοχή της Ένωσης ήταν μια σημαντική πράξη κατευνασμού. Αυτό επέτρεψε στον Αδόλφο Χίτλερ να συνεχίσει ανεξέλεγκτα τις επεκτατικές του πολιτικές. 

Η Ένωση μεταμόρφωσε την Αυστρία. Σχεδόν εν μία νυκτί, η Αυστρία έπαψε να υπάρχει. Στις ημέρες, εβδομάδες και μήνες που ακολούθησαν, οι Αυστριακοί και Γερμανοί Ναζί προχώρησαν στη ναζιστικοποίηση όλων των πτυχών της ζωής στην Αυστρία. Πολλοί Αυστριακοί συμμετείχαν με ενθουσιασμό σε αυτό το εγχείρημα. Στον απόηχο της Ένωσης, ο Αυστριακοί καταδίωξαν τον εβραϊκό πληθυσμό της χώρας. Θέσπισαν ναζιστικές πολιτικές και πολέμησαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Αυστριακοί συμμετείχαν, επίσης, στη μαζική δολοφονία των Εβραίων της Ευρώπης.

Η Ένωση δεν ήταν αναπόφευκτη. Ούτε η ραγδαία ναζιστικοποίηση της Αυστρίας. Ορισμένοι ιστορικοί παράγοντες και γεγονότα, ωστόσο, διευκόλυναν αυτές τις διαδικασίες.

Άτομα γερμανικής καταγωγής στην Αυστρία 

A Jewish cafe painted with antisemitic graffiti. Vienna, Austria, November 1938.

Ένα καφέ εβραϊκής ιδιοκτησίας με αντισημιτικά γκράφιτι. Βιέννη, Αυστρία, Νοέμβριος 1938.

Πηγές:
  • Dokumentationsarchiv des Oesterreichischen Widerstandes

Μεταξύ του Α' και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Αυστρία ήταν μια χώρα με πληθυσμό περίπου 6,5 εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι περισσότεροι από αυτούς τους Αυστριακούς θεωρούσαν ότι έχουν γερμανική καταγωγή. ( ή τους εαυτούς τους εθνικά Γερμανούς;)

Εκείνη την εποχή, εκατομμύρια άνθρωποι που θεωρούσαν ότι είναι Γερμανοί ζούσαν εκτός της Γερμανίας. Πολλοί από αυτούς ζούσαν σε περιοχές που προηγουμένως αποτελούσαν τμήμα της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας.1 Η Αυστροουγγαρία είχε καταρρεύσει το 1918 στο τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Νέα κράτη είχαν ιδρυθεί στη θέση της. Μεταξύ αυτών ήταν η Αυστρία, η Τσεχοσλοβακία και η Πολωνία. Σε αυτές τις χώρες ζούσαν εκατομμύρια άνθρωποι που θεωρούσαν τους εαυτούς τους Γερμανούς και μιλούσαν τα γερμανικά ως την κύρια γλώσσα τους. 

Τη δεκαετία του 1920 πολλοί Αυστριακοί δεν πίστευαν ότι η χώρα τους μπορούσε να επιβιώσει οικονομικά χωρίς τα εδάφη που κατείχε προηγουμένως η Αυστροουγγαρία. Ορισμένοι Αυστριακοί ήλπιζαν να λυθεί αυτό το πρόβλημα με την αποκατάσταση ως Αυτοκρατορία. Άλλοι ήθελαν η Αυστρία να ενωθεί με τη Γερμανία. Η ελπίδα της ένωσης της Αυστρίας με τη Γερμανία δεν ήταν κάτι καινούργιο. Συζητήσεις σχετικά με τον ρόλο της Αυστρίας σε ένα γερμανικό κράτος-έθνος χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα. 

Οι συνθήκες ειρήνης που έληξαν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο απαγόρευαν ρητά την ένωση της Αυστρίας και της Γερμανίας. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανησυχούσαν ότι η ένωση Γερμανίας και Αυστρίας θα δημιουργούσε ένα υπερβολικά μεγάλο και ισχυρό κράτος. Οι ακόλουθες διεθνείς οικονομικές συμφωνίες απαιτούσαν, επίσης, η Αυστρία να παραμείνει ανεξάρτητη από τη Γερμανία. 

Τα σχέδια του Αδόλφου Χίτλερ για την Αυστρία

Ο Αδόλφος Χίτλερ και οι Ναζί ήθελαν να επανασχεδιάσουν τον χάρτη της Ευρώπης που είχε δημιουργηθεί μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Χίτλερ και οι Ναζί θεωρούσαν άδικα και παράνομα τα μεταπολεμικά διεθνή σύνορα. Υποστήριζαν ότι οι Γερμανοί είχαν στερηθεί το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Ο επανασχεδιασμός των συνόρων της Ευρώπης θα επέτρεπε στους Ναζί να πετύχουν δύο κύριους στόχους:

  • να ενώσουν όλους τους Γερμανούς σε μια ναζιστική γερμανική αυτοκρατορία
  • και να αποκτήσουν Lebensraum («ζωτικό χώρο») στην ανατολική Ευρώπη.

Η προσάρτηση της Αυστρίας θα βοηθούσε τους Ναζί να πετύχουν τον πρώτο στόχο. 

Ο Αδόλφος Χίτλερ εξέφρασε την επιθυμία του για μια αυστρογερμανική ένωση στα πρώτα του γραπτά και λόγους. Στην εισαγωγή του πολιτικού προγράμματος του ναζιστικού κόμματος (1920) αναγράφεται: 

«Απαιτούμε την ένωση όλων των Γερμανών σε μια Μεγάλη Γερμανία (Großdeutschland) με βάση το δικαίωμα της εθνικής αυτοδιάθεσης.» 

Ο Χίτλερ άρχισε την αυτοβιογραφία και πολιτικό του μανιφέστο Mein Kampf (Ο Αγών μου) με το όραμά του για τη μελλοντική σχέση μεταξύ Αυστρίας και Γερμανίας. Έγραφε:

«…η επανένωση [της Γερμανίας και της Αυστρίας] είναι καθήκον ζωής που πρέπει να πραγματοποιηθεί με κάθε τρόπο! Η Γερμανοαυστρία πρέπει να αποκατασταθεί σε μια μεγάλη Γερμανία Πατρίδα… Οι άνθρωποι του ίδιου αίματος πρέπει να είναι στο ίδιο ΡΆΙΧ.» 

Τον Ιανουάριο του 1933 ο Αδόλφος Χίτλερ διορίστηκε καγκελάριος της Γερμανίας. Ως καγκελάριος, είχε την σαφή πρόθεση να προχωρήσει σε μια αυστρογερμανική ένωση. Ωστόσο, η Γερμανία δεν ήταν ακόμα έτοιμη στρατιωτικά και διπλωματικά να πραγματοποιήσει τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής του Χίτλερ. Αρχικά, ο Χίτλερ και άλλοι ηγέτες των Ναζί εστίασαν στην εγκαθίδρυση μιας Ναζιστικής δικτατορίας. Στο παρασκήνιο, όμως, η ναζιστική ηγεσία άρχισε να σχεδιάζει την εδαφική επέκταση και έναν ευρωπαϊκό πόλεμο, σχεδόν αμέσως μόλις ανέλαβε την εξουσία. 

Η άνοδος και η επίδραση του Αυστριακού Ναζιστικού Κινήματος

Ο Χίτλερ σχεδίαζε να αποκτήσει εξουσία στην Αυστρία μέσω του Αυστριακού Ναζιστικού Κόμματος. Αλλά, στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και στις αρχές του 1930, το Αυστριακό Ναζιστικό Κόμμα ήταν αδύναμο, διχασμένο και αναποτελεσματικό. Τα μέλη του Κόμματος διαφωνούσαν ως προς τη σχέση τους με τον Χίτλερ και τους Γερμανούς ομολόγους τους. Αλλά, μέχρι το 1931, το μεγαλύτερο μέρος των Αυστριακών Ναζί αναγνώρισαν τον Χίτλερ ως αρχηγό τους. Ο Χίτλερ, με τη σειρά του, διόρισε έναν Γερμανό Ναζί για να συμμορφώσει το Αυστριακό κόμμα. 

Οι Αυστριακοί Ναζί απέκτησαν υποστηρικτές το 1931-1932, καθώς αυξήθηκε η δημοτικότητα του Χίτλερ στη Γερμανία. Αυτό έγινε πιο έντονα αισθητό στην Αυστρία αφότου ο Χίτλερ διορίστηκε καγκελάριος τον Ιανουάριο του 1933. 

Για χρόνια, η αυστριακή πολιτική χαρακτηριζόταν από εσωτερικές διαμάχες και πολιτική βία. Η άνοδος των Ναζί το 1933 αποσταθεροποίησε περαιτέρω την κατάσταση. Εκμεταλλευόμενος τη στιγμή, ο Αυστριακός καγκελάριος Ένγκελμπερτ Ντόλφους μεταμόρφωσε την Αυστρία από δημοκρατικό κράτος σε ένα δεξιό απολυταρχικό καθεστώς υπό τον έλεγχό του. Αυτή η κυβέρνηση είναι γνωστή ως Κορπορατιστικό Κράτος (Ständestaat). Αναφέρεται, επίσης, ως Αυστροφασιστικό Κράτος ή καθεστώς Ντόλφους-Σούσνιγκ. Η κυβέρνηση του Ντόλφους συμβάδιζε διπλωματικά με τη φασιστική Ιταλία και την απολυταρχική Ουγγαρία. 

Όπως και οι σύμμαχοί του, ο Καγκελάριος Ντόλφους είχε δεσμευτεί να συντρίψει την Αριστερά στην Αυστρία. Ωστόσο, ο Ντόλφους και οι Αυστροφασίστες δεν ήταν Ναζί.  

Εκστρατεία τρομοκρατίας των Ναζί στην Αυστρία, 1933

Από τον Μάιο του 1933 οι Αυστριακοί Ναζί ξεκίνησαν μια εκστρατεία προπαγάνδας και τρομοκρατίας. Η εκστρατεία ενθαρρύνθηκε και χρηματοδοτήθηκε από τη Γερμανία. Στόχος των Ναζί ήταν η υπονόμευση του καθεστώτος του Ντόλφους κάνοντάς το να φαίνεται ανίκανο. Σκηνοθέτησαν διαμαρτυρίες και διαπληκτίστηκαν με πολιτικούς αντιπάλους και την αστυνομία. Οι Αυστριακοί Ναζί έριξαν εκρηκτικά και δακρυγόνα σε δημόσιους χώρους και επιχειρήσεις που ανήκαν σε Εβραίους. 

Οι Γερμανοί ισχυρίστηκαν ότι η αυστριακή κυβέρνηση μεταχειριζόταν άδικα τους Αυστριακούς Ναζί. Στα τέλη Μαΐου του 1933, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε μια οικονομική κύρωση εναντίον της Αυστρίας. Αυτή η κύρωση ονομάστηκε «1,000 Mark Sperre» (Απαγόρευση 1.000 μάρκων). Απαιτούσε οι Γερμανοί να πληρώνουν τελωνειακά τέλη 1.000 μάρκων προκειμένου να ταξιδέψουν στην Αυστρία. Αυτό έπληξε την τουριστική βιομηχανία της Αυστρίας, η οποία εξαρτόταν σε μεγάλο βαθμό από τους Γερμανούς. 

Παρά την τρομοκρατία των Ναζί, η αυστριακή κυβέρνηση προσπάθησε να διατηρήσει την εξουσία της και την αυστριακή κυριαρχία. Τον Ιούνιο του 1933, ως απάντηση σε έναν θανατηφόρο βομβαρδισμό των Ναζί, το καθεστώς του Ντόλφους έθεσε σε απαγόρευση το Αυστριακό Ναζιστικό Κόμμα και τους συνεργάτες του. Το ναζιστικό κίνημα έγινε παράνομο στην Αυστρία. 

Αλλά οι Αυστριακοί Ναζί συνέχισαν να δρουν παράνομα μέσα στη χώρα. Πολλοί χαίρονταν να βρίσκουν τρόπους να υποσκάπτουν την απαγόρευση. Επιπλέον, χιλιάδες Αυστριακοί Ναζί διέφυγαν από τα σύνορα στη Γερμανία. Εκεί δημιούργησαν μια παραστρατιωτική μονάδα γνωστή ως «Αυστριακή Λεγεώνα» (Österreichische Legion). Οι Γερμανοί Ναζί παρείχαν στη λεγεώνα στρατιωτική εκπαίδευση. Αποτελούσαν μια απειλητική στρατιωτική παρουσία στα σύνορα Αυστρίας-Γερμανίας. 

Το αποτυχημένο πραξικόπημα των Ναζί στην Αυστρία, Ιούλιος 1934

Στις 25 Ιουλίου 1934 οι Αυστριακοί Ναζί επιχείρησαν να ανατρέψουν την αυστριακή κυβέρνηση. Μέλη των SS της Βιέννης ανέλαβαν τον έλεγχο της αυστριακής καγκελαρίας, όπου συνεδρίαζε το υπουργικό συμβούλιο. Κατά την εκτέλεση του σχεδίου, οι συνωμότες πυροβόλησαν και σκότωσαν τον Καγκελάριο Ντόλφους. Άλλοι πραξικοπηματίες κατέλαβαν τον έλεγχο του κρατικού ραδιοφωνικού σταθμού στη Βιέννη και ανακοίνωσαν πρόωρα το πραξικόπημα. Έξω από τη Βιέννη, άλλοι Αυστριακοί Ναζί εξεγέρθηκαν επίσης κατά της κυβέρνησης.

Ωστόσο, η πλειοψηφία των Αυστριακών παρέμεινε πιστή στην κυβέρνηση. Οι αυστριακές στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις νίκησαν γρήγορα τους συνωμότες. Η προσπάθεια πραξικοπήματος απέτυχε. Ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι έστειλε στρατεύματα στα αυστρο-ιταλικά σύνορα για την υπεράσπιση της αυστριακής κυριαρχίας. Ο Μουσολίνι ήταν φίλος και σύμμαχος του Ντόλφους και εξοργίστηκε με την απόπειρα πραξικοπήματος και τη δολοφονία. Η Αυστρία έγινε ένα σημαντικό σημείο αντιπαράθεσης μεταξύ Ιταλών και Γερμανών.

Είναι πλέον σαφές ότι ο Χίτλερ διέταξε το πραξικόπημα, πιθανόν κάποια στιγμή τον Ιούνιο του 1934. Ο Τέοντορ Χάμπιχτ, ο διορισμένος από τον Χίτλερ αρχηγός του αυστριακού ναζιστικού κινήματος, σχεδίασε το πραξικόπημα μαζί με τους Αυστριακούς Ναζί. 

Όταν το πραξικόπημα απέτυχε, ο Χίτλερ αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη. Το ναζιστικό καθεστώς ισχυρίστηκε ψευδώς ότι επρόκειτο για ένα κακόβουλο σχέδιο του αυστριακού ναζιστικού κινήματος. Οι συνέπειες της συνωμοσίας κατέστησαν σαφές ότι οι Ναζί θα έπρεπε να περιμένουν για να αποκτήσουν τον έλεγχο της Αυστρίας. Ήταν πρόθυμοι να προχωρήσουν πιο αργά με αντάλλαγμα ένα επιτυχές αποτέλεσμα. 

Μετά τον θάνατο του Ντόλφους, ανέλαβε ο Κουρτ φον Σούσνιγκ ως Αυστριακός καγκελάριος και δικτάτορας. Συνέχισε πολλές από τις απολυταρχικές πολιτικές του προκατόχου του. Η αυστριακή κυβέρνηση συνέλαβε χιλιάδες Αυστριακούς Ναζί, μεταξύ των οποίων και αρκετούς από τους συνωμότες.

Διπλωματική απομόνωση της Αυστρίας

Στον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος, οι αυστρογερμανικές σχέσεις αποτέλεσαν πηγή διεθνούς ανησυχίας. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τον Μουσολίνι της Ιταλίας, ο οποίος αρχικά αντιμετώπισε την Αυστρία ως μεσολαβητή μεταξύ της Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας. Αλλά η φασιστική Ιταλία και η ναζιστική Γερμανία άρχισαν να έρχονται πιο κοντά το 1935-1936. Ο Μουσολίνι άρχισε να πιέζει τον Σούσνιγκ να συνεργαστεί με τους Γερμανούς. 

Μέχρι τον χειμώνα του 1937-1938 η Αυστρία βρέθηκε διπλωματικά απομονωμένη και απέναντι σε μια ολοένα και πιο επιθετική ναζιστική Γερμανία. Η διεθνής κοινότητα έδειξε ελάχιστο ενδιαφέρον για τη διατήρηση της αυστριακής ανεξαρτησίας. Μέχρι τότε, τόσο οι Γάλλοι όσο και οι Βρετανοί είχαν αποδεχτεί την αυστρογερμανική ένωση ως αναπόφευκτη. Η σκληρή καταπίεση των Αυστριακών σοσιαλδημοκρατών από το καθεστώς του Ντόλφους τον Φεβρουάριο του 1934 δεν τους είχε χαρίσει πολλούς φίλους σε χώρες όπως τη Βρετανία και τη Γαλλία. Ακόμη και ο Μουσολίνι δεν ήταν πλέον αξιόπιστος εγγυητής της αυστριακής ανεξαρτησίας. 

Η αρχή του τέλους: Η Συμφωνία του Μπερχτεσγκάντεν, Φεβρουάριος 1938 

Shortly after the German annexation of Austria, Nazi Storm Troopers stand guard outside a Jewish-owned business.

Λίγο μετά από την προσάρτηση της Αυστρίας από τη Γερμανία, Ναζί στρατιώτες των Ταγμάτων Εφόδου στέκονται έξω από μια επιχείρηση Εβραίου ιδιοκτήτη. Το γκράφιτι στο παράθυρο γράφει: «Εβραϊκό γουρούνι! Να σαπίσουν τα χέρια σου και να σου πέσουν!». Βιέννη, Αυστρία, Μάρτιος 1938.

Πηγές:
  • US Holocaust Memorial Museum, courtesy of Hans Marsalek

Στις 12 Φεβρουαρίου 1938 ο Αυστριακός καγκελάριος Σούσνιγκ ταξίδεψε για να συναντήσει τον Χίτλερ. Ο Σούσνιγκ περίμενε πως θα συζητούσαν για τις εντάσεις μεταξύ Αυστρίας και Γερμανίας. Όμως ο Χίτλερ ήταν έτοιμος να αναλάβει τον πλήρη έλεγχο της Αυστρίας. Διατύπωσε μια σειρά αιτημάτων που περιελάμβαναν τα εξής: 

  • Η εξωτερική και στρατιωτική πολιτική της Αυστρίας θα συντονιζόταν με αυτή της Γερμανίας.
  • Ο Αυστριακός Ναζί Άρτουρ Ζάις-Ίνκβαρτ θα γινόταν επικεφαλής των θεμάτων αστυνόμευσης και ασφάλειας.
  • Θα δινόταν αμνηστία στους Αυστριακούς Ναζί που είχαν φυλακιστεί από την αυστριακή κυβέρνηση.

Ο Χίτλερ χρησιμοποίησε την παρουσία πολλών Γερμανών στρατηγών για να εκφοβίσει τον Σούσνιγκ. Ο Σούσνιγκ υποχώρησε και υπέγραψε τη συμφωνία. Η συμφωνία αυτή, που πήρε το όνομά της από την πόλη όπου υπογράφηκε, είναι γνωστή ως Συμφωνία του Μπερχτεσγκάντεν. Υπονόμευσε την αυστριακή κυριαρχία και ανεξαρτησία. 

Μια τελευταία προσπάθεια διεκδίκησης της αυστριακής ανεξαρτησίας

Στις 9 Μαρτίου ο Αυστριακός καγκελάριος Σούσνιγκ προσπάθησε να διεκδικήσει την αυστριακή ανεξαρτησία για τελευταία φορά. Προκήρυξε δημοψήφισμα. Το δημοψήφισμα προγραμματίστηκε για την Κυριακή 13 Μαρτίου 1938. 

Το δημοψήφισμα ζητούσε από τους ψηφοφόρους να υποστηρίξουν ή να απορρίψουν την ακόλουθη έκκληση για αυστριακή ανεξαρτησία: 

«Για μια ελεύθερη και γερμανική, ανεξάρτητη και κοινωνική, για μια χριστιανική και ενωμένη Αυστρία! Για την ειρήνη και την εργασία και την ισότητα όλων όσοι πιστεύουν στον Λαό και στην Πατρίδα.» 

Την επόμενη ημέρα εμφανίστηκε παντού προπαγάνδα που προέτρεπε τους ψηφοφόρους να υποστηρίξουν την αυστριακή ανεξαρτησία. Είχαν γραφτεί ακόμη και συνθήματα στους δρόμους και τα πεζοδρόμια. Ο Σούσνιγκ ευελπιστούσε ότι το δημοψήφισμα θα έδειχνε στη διεθνή κοινότητα ότι οι Αυστριακοί ήθελαν να παραμείνουν ανεξάρτητοι. Προέβλεψε ότι τα αποτελέσματα θα ήταν 65% υπέρ της ανεξαρτησίας και 35% κατά. 

Ο Χίτλερ εξοργίστηκε από το δημοψήφισμα και αποφάσισε να αναλάβει δράση. 

Χρονολόγιο: Η Ένωση (Anschluss), 11–13 Μαρτίου 1938

Η Ένωση πραγματοποιήθηκε μέσα σε τρεις ημέρες τον Μάρτιο του 1938. Παρόλο που η ναζιστική απειλή προς την Αυστρία ήταν ξεκάθαρη εδώ και χρόνια, ήταν μια έκπληξη για τον κόσμο. 

Παρασκευή 11 Μαρτίου 1938

Στις 11 Μαρτίου ο Χίτλερ έδωσε στην αυστριακή κυβέρνηση μια σειρά από τελεσίγραφα:

  • Ο καγκελάριος Σούσνιγκ έπρεπε να ακυρώσει το δημοψήφισμα.
  • Ο Σούσνιγκ έπρεπε να παραιτηθεί από καγκελάριος.
  • Ο Αυστριακός πρόεδρος Βίλχελμ Μίκλας έπρεπε να διορίσει τον Αυστριακό Ναζί Άρτουρ Ζάις-Ίνκβαρτ ως νέο καγκελάριο της Αυστρίας. 

Εάν τα αιτήματα αυτά δεν ικανοποιούνταν, ο γερμανικός στρατός θα εισέβαλε στην Αυστρία. Ο Σούσνιγκ υπέκυψε. Εκείνο το βράδυ, το αυστριακό ραδιόφωνο ανακοίνωσε την ακύρωση του επικείμενου δημοψηφίσματος για την αυστριακή ανεξαρτησία. 

Λίγη ώρα μετά, στις 7:47 μ.μ., ο Καγκελάριος Σούσνιγκ εκφώνησε έναν ραδιοφωνικό λόγο που μεταδόθηκε σε όλη την Αυστρία. Ανακοίνωσε την παραίτησή του εξαιτίας της γερμανικής πίεσης. Ο Σούσνιγκ έδωσε εντολή στους Αυστριακούς και στον αυστριακό στρατό να μην αντισταθούν στα γερμανικά στρατεύματα σε περίπτωση εισβολής τους. Δεν ήταν πρόθυμος να γίνει πόλεμος ή να χυθεί αίμα για την αυστριακή ανεξαρτησία.

Μέσα σε λίγα λεπτά από την παραίτηση του Σούσνιγκ εμφανίστηκαν στους δρόμους άτομα με περιβραχιόνια και σημαίες με τη σβάστικα. Οι Αυστριακοί Ναζί είχαν πλέον την άδεια να επιτίθενται στους πολιτικούς τους αντιπάλους και στους Εβραίους χωρίς να φοβούνται τις συνέπειες. Κατέλαβαν την εξουσία στα κυβερνητικά κτίρια και κατέκλυσαν τους δρόμους με λαμπαδηδρομίες, ύμνους και χαιρετισμούς στον Χίτλερ. 

Οι Αυστριακοί Ναζί κατέλαβαν τη χώρα χωρίς να ρίξουν ούτε έναν πυροβολισμό. 

Τρομοκρατημένοι Εβραίοι, αριστεροί και υποστηρικτές του Σούσνιγκ προσπάθησαν να διαφύγουν από την Αυστρία. Έτρεξαν προς τα σύνορα της χώρας, ελπίζοντας να φτάσουν πριν κλείσουν. Ορισμένοι κατάφεραν να αποδράσουν, αλλά οι περισσότεροι παγιδεύτηκαν σε μια Αυστρία που ναζιστικοποιούταν με ταχύτατους ρυθμούς. Ο Σούσνιγκ παρέμεινε στη Βιέννη, όπου και τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό.

Σάββατο 12 Μαρτίου 1938

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 12ης Μαρτίου, ο Αυστριακός πρόεδρος Βίλχελμ Μίκλας υπέκυψε απρόθυμα στην τελευταία απαίτηση του Χίτλερ. Διόρισε τον Άρτουρ Ζάις-Ίνκβαρτ καγκελάριο της Αυστρίας. Με τη σειρά του, ο Άρτουρ Ζάις-Ίνκβαρτ ανακοίνωσε ένα νέο υπουργικό συμβούλιο γεμάτο Αυστριακούς Ναζί. Ήταν μια εσωτερική αλλαγή εξουσίας που προκλήθηκε από την εξωτερική πίεση της ναζιστικής Γερμανίας. Αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για τον Χίτλερ.

Παρά το γεγονός ότι οι Αυστριακοί είχαν υποκύψει σε όλες τις απαιτήσεις του Χίτλερ, τα γερμανικά στρατεύματα πέρασαν τα σύνορα νωρίς το πρωί, γύρω στις 5 π.μ. Δε συνάντησαν ένοπλη αντίσταση, αλλά επευφημίες και λουλούδια. Οι Αυστριακοί υποδέχτηκαν θερμά τον Χίτλερ καθώς ταξίδεψε πρώτα στο Λιντς και στη συνέχεια στη Βιέννη. 

Κυριακή 13 Μαρτίου 1938

Στις 13 Μαρτίου ο Αυστριακός Ναζί καγκελάριος Ζάις-Ίνκβαρτ υπέγραψε τον νόμο με την ονομασία «Επανένωση της Αυστρίας με τη Γερμανία» («Wiedervereinigung Österreichs mit dem Deutschen Reich»). 

Η λέξη «επανένωση» στον τίτλο ήταν εσφαλμένη. Η Αυστρία δεν είχε αποτελέσει ποτέ τμήμα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτός ο νόμος, που μερικές φορές αποκαλείται νόμος Anschluss, ενσωμάτωσε επίσημα την Αυστρία στη ναζιστική Γερμανία. Έδωσε στην Ένωση τον αέρα της νομιμότητας. 

Η Αυστρία δεν ήταν πλέον ανεξάρτητη χώρα. Ήταν πλέον επαρχία (Land) της ναζιστικής Γερμανίας. Οι Ναζί ήθελαν να απαλλαγούν από κάθε ίχνος ξεχωριστής αυστριακής ταυτότητας. Στη ναζιστική Γερμανία, η Αυστρία αρχικά αναφερόταν με ένα νέο όνομα: Όστμαρκ. Στα γερμανικά η Αυστρία λεγόταν (και λέγεται) Österreich, που σημαίνει «ανατολική αυτοκρατορία». Αλλάζοντας το όνομα, οι Ναζί υποβίβασαν την Αυστρία από αυτοκρατορία σε επαρχία. Μεταγενέστερες διοικητικές αναδιοργανώσεις οδήγησαν σε περισσότερες αλλαγές ονομάτων και συνόρων. Το 1942 το ναζιστικό καθεστώς αναφερόταν επίσημα στην περιοχή ως Περιφέρεια των Άλπεων και του Δούναβη (Alpen- und Donau-Reichsgaue).

Ο νόμος απαιτούσε, επίσης, ένα νέο δημοψήφισμα για το θέμα της ένωσης της Αυστρίας με τη ναζιστική Γερμανία. Το νέο δημοψήφισμα ήταν προγραμματισμένο για τις 10 Απριλίου.

Αντισημιτική βία κατά τη διάρκεια της Ένωσης 

Για τους περίπου 200.000 Εβραίους της Αυστρίας η Ένωση σηματοδότησε ένα τρομερό σημείο καμπής. 

Από τη νύχτα της 11ης Μαρτίου και στις εβδομάδες που ακολούθησαν, σε όλη τη χώρα σημειώθηκαν βιαιότητες που έμοιαζαν με πογκρόμ. Οι Αυστριακοί Ναζί και άλλοι ξυλοκόπησαν, επιτέθηκαν και εξευτέλισαν Εβραίους. Εξανάγκασαν Εβραίους να καθαρίσουν δημόσιες τουαλέτες και να κάνουν ταπεινωτικές ασκήσεις. Στοχοποίησαν ιδιαίτερα τους θρησκευόμενους Εβραίους. Οι λεγόμενες «ομάδες καθαρισμού» («Reibpartien») ήταν οι πιο διαβόητες. Οι Ναζί ανάγκαζαν τους Εβραίους της Βιέννης να τρίβουν τους δρόμους της πόλης, όσο τα πλήθη τούς χλεύαζαν. Συγκεκριμένα, τους ανάγκαζαν να αφαιρούν τα πολιτικά συνθήματα υπέρ της ανεξαρτησίας από το ακυρωμένο δημοψήφισμα του Σούσνιγκ. 

Σύντομα, οι Εβραίοι της Αυστρίας υπέστησαν τους νόμους και τους περιορισμούς που έθεσαν διακρίσεις εις βάρος των Εβραίων στη ναζιστική Γερμανία. Πολλοί προσπάθησαν να φύγουν από την Αυστρία. Ουρές εμφανίστηκαν στα προξενεία σε όλη τη Βιέννη. 

Ναζιστική προπαγάνδα και η Ένωση (Anschluss)

Οι Ναζί γιόρτασαν την Ένωση ως την εκπλήρωση του πεπρωμένου του γερμανικού λαού. Την εξύμνησαν σε ομιλίες και προπαγανδιστικές εκδηλώσεις. 

Στη πιο γνωστή εκδήλωση, στις 15 Μαρτίου, ο Χίτλερ μίλησε σε ένα τεράστιο πλήθος στη Heldenplatz, μια μεγάλη πλατεία στο κέντρο της Βιέννης. Στην ομιλία του πανηγύρισε την προσάρτηση της Αυστρίας στη ναζιστική Γερμανία. Οπτικό υλικό και φωτογραφίες του πλήθους εμφανίστηκαν σε γερμανικά δελτία ειδήσεων και εφημερίδες. Στόχος τους ήταν να καταδείξουν τον αυστριακό ενθουσιασμό για την Ένωση και να δικαιολογήσουν έτσι την παράνομη κατάληψη μιας άλλης χώρας. Όταν ο Χίτλερ επέστρεψε στο Βερολίνο, τον υποδέχτηκαν ως ήρωα.

Το δημοψήφισμα της 10ης Απριλίου ήταν άλλη μια ευκαιρία προπαγάνδας. Η επιθετική ναζιστική προπαγάνδα υπέρ της ψηφοφορίας χρησιμοποίησε και κινητοποίησε ένα ευρύ φάσμα αυστριακών θεσμών και ηγετών. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν εκπρόσωποι δύο εκλογικών σωμάτων που ήταν απρόθυμα να αγκαλιάσουν το ναζιστικό κίνημα: η αυστριακή εργατική τάξη και η Καθολική Εκκλησία. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος έδειξε ότι περίπου το 99% του αυστριακού λαού ήθελε να ενωθεί με τη ναζιστική Γερμανία. Ωστόσο, σε περίπου 300.000 με 400.000 Αυστριακούς πολίτες απαγορεύτηκε να ψηφίσουν στο δημοψήφισμα. Μεταξύ αυτών που αποκλείστηκαν ήταν οι Αυστριακοί Εβραίοι, οι Ρομά και οι πολιτικοί αντίπαλοι των Ναζί. 

Η υποδοχή της Ένωσης στην Αυστρία 

Πολλοί Αυστριακοί βοήθησαν στη ναζιστικοποίηση της χώρας τους. Οι Αυστριακοί δημόσιοι υπάλληλοι, στρατιώτες και αστυνομικοί έδωσαν νέο όρκο στον Αδόλφο Χίτλερ κατά τη διάρκεια δημοσίων εορταστικών εκδηλώσεων, που συχνά συνοδεύονταν από παρελάσεις. Διάφορες οργανώσεις και ιδρύματα υιοθέτησαν τις ναζιστικές ιδέες και εφάρμοσαν ναζιστικές πολιτικές. Πολλά από αυτά απέβαλαν τα εβραϊκά μέλη τους και απέλυσαν τους Εβραίους υπαλλήλους τους. 

Οι κομμουνιστές και οι σοσιαλοδημοκράτες, οι πολιτικές ομάδες που ήταν πιθανότερο να αντισταθούν στους Ναζί, είχαν ήδη συντριβεί από το καθεστώς Ντόλφους-Σούσνιγκ. Πολλά μέλη αυτών των κινημάτων ζούσαν ήδη στην εξορία. Όσοι αντίπαλοι των Ναζί παρέμειναν στην Αυστρία αντιμετώπισαν όλη την οργή των SS και του αστυνομικού συστήματος. Οι Ναζί σύντομα δημιούργησαν γραφεία της Γκεστάπο στην Αυστρία για να κυνηγούν πολιτικούς αντιπάλους.

Η Ένωση ως το πρώτο βήμα για την κατάληψη της Ευρώπης από τον Χίτλερ 

Η Ένωση ήταν η πρώτη πράξη εδαφικής επιθετικότητας και επεκτατικότητας του ναζιστικού καθεστώτος. Ήταν ένα σημείο καμπής στην εξωτερική πολιτική της ναζιστικής Γερμανίας. Η διεθνής κοινότητα δεν παρενέβη για να προσπαθήσει να σταματήσει την Ένωση. Ούτε τιμώρησε τη ναζιστική Γερμανία για την παραβίαση διεθνών συνθηκών. Έτσι, η Ένωση αποτελεί ένα από τα πρώτα και σημαντικότερα παραδείγματα κατευνασμού της επιθετικής εξωτερικής πολιτικής του Αδόλφου Χίτλερ από τη διεθνή κοινότητα. 

H προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία σηματοδότησε μια σημαντική παραβίαση της διεθνούς τάξης πραγμάτων που είχε επιβληθεί μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μόλις έξι μήνες αργότερα, η ναζιστική Γερμανία δημιούργησε μια κρίση στη Σουδητία, μια περιοχή της Τσεχοσλοβακίας. Τον Σεπτέμβριο του 1938 παγκόσμιοι ηγέτες από την Ιταλία, τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία συναντήθηκαν με τον Χίτλερ στο Μόναχο για να συζητήσουν το θέμα. Κατεύνασαν τον Χίτλερ παραχωρώντας την περιοχή στη ναζιστική Γερμανία. Αυτό το έκαναν με την προϋπόθεση ότι η υπόλοιπη Τσεχοσλοβακία θα παρέμενε απαγορευμένη ζώνη. 

Τον Μάρτιο του 1939 η ναζιστική Γερμανία αθέτησε αυτή τη συμφωνία και κατέλαβε τα τσέχικα εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Πράγας. Τον Σεπτέμβριο του 1939 η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία, μια πράξη εδαφικής επιθετικότητας και επεκτατικότητας που ξεκίνησε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Υποσημειώσεις

  1. Footnote reference1.

    Η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία ήταν επίσης γνωστή ως Αυτοκρατορία των Αψβούργων (από την αυτοκρατορική οικογένεια). Κυβερνούσε εδάφη που εκτείνονταν πολύ πιο πέρα από τα σύνορα της σημερινής Αυστρίας. Σε αυτή την αυτοκρατορία ζούσαν εκατομμύρια Γερμανοί, καθώς και άλλες εθνικότητες, συμπεριλαμβανομένων Κροατών, Τσέχων, Ούγγρων, Ιταλών, Πολωνών, Σλοβάκων, Σλοβένων, Ουκρανών και πολλοί άλλοι.

Thank you for supporting our work

We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia. View the list of all donors.

Γλωσσάριο