آشویتس (خلاصه مقاله)
مجموعه اردوگاه کار اجباری آشویتس بزرگترین مجموعه اردوگاهی بود که به دست حکومت نازی ها دایر شد. این مجموعه متشکل از سه اردوگاه اصلی بود که در آن زندانیان به بیگاری گرفته می شدند. یکی از اردوگاه های آشویتس نیز به عنوان مرکز کشتار به کار می رفت. احداث آشویتس (حدود 37 مایلی کراکوف، لهستان) در ماه مه 1940 آغاز شد. چنین تخمین زده می شود که نیروهای اس اس و پلیس آلمان از سال 1940 تا 1945 دست کم 1.3 میلیون نفر را به مجموعه آشویتس تبعید کردند. مقامات اردوگاه از این تعداد 1.1 میلیون نفر را به قتل رساندند.
احداث آشویتس 2، یا آشویتس- برکناو، در اکتبر 1941 آغاز شد. از این سه اردوگاه، آشویتس- برکناو از بیشترین تعداد زندانی و همچنین تأسیسات لازم برای یک مرکز کشتار برخوردار بود. این اردوگاه که در آن از گاز "تزیکلون ب" برای کشتارهای جمعی استفاده می شد، نقشی محوری در برنامه آلمانی ها مبنی بر قتل عام یهودیان ایفا می کرد. در نهایت، 4 کوره بزرگ جسدسوزی از ماه مارس تا ژوئن 1943 ساخته شد که هر یک از آنها از 3 بخش تشکیل شده بود: محوطه رخت کن، یک اتاق گاز بزرگ و کوره های جسدسوزی. نیروهای اس اس عملیات کشتار با گاز را در آشویتس- برکناو تا نوامبر 1944 ادامه دادند.
از سال 1942 تا پایان تابستان 1944، قطارهای حامل یهودیان تقریباً از تمام کشورهای اروپا که به اشغال آلمان درآمده یا متحد با این کشور بود وارد آشویتس- برکناو می شد. در مجموع، حدود 1.1 میلیون یهودی به آشویتس تبعید شدند. مقامات اس اس و پلیس تقریباً 200000 قربانی دیگر، شامل 140000 تا 150000 لهستانی غیریهودی، 23000 کولی و 15000 اسیر جنگی روس، را به آشویتس تبعید کردند.
تازه واردان به آشویتس- برکناو مورد گزینش قرار می گرفتند. کارکنان اس اس اکثریت این افراد را برای بیگاری نامناسب تشخیص داده و آنان را بی درنگ به اتاق های گاز که به شکل تأسیسات حمام درآورده بودند می فرستادند. حداقل 960000 یهودی در آشویتس کشته شدند. علاوه بر این، 74000 لهستانی، 21000 کولی، 15000 اسیر جنگی روس، و 10000 تا 15000 نفر از ملیت های دیگر (چک، یوگسلاویایی، فرانسوی، آلمانی و اتریشی) به قتل رسیدند.
آشویتس 3، که بونا یا مونوویتس هم نامیده می شد، در اکتبر 1942 ساخته شد تا زندانیانی که برای بیگاری در کارخانه لاستیک سازی متعلق به مجتمع آلمانی آی. گ. فاربن تعیین شده بودند را اسکان دهد. از سال 1942 تا 1944 مقامات اس اس در آشویتس 39 اردوگاه فرعی ساختند. زندانیان این اردوگاه ها مجبور بودند در معادن زغال سنگ و صنایع تسلیحاتی کار کنند. بر بازوی چپ برخی از این زندانیان شماره تعیین هویت خالکوبی شده بود. اگر نیروهای اس اس زندانیان را ناتوان از ادامه بیگاری تشخیص می دادند، آنها را به آشویتس- برکناو منتقل کرده و به قتل می رساندند.
با نزدیک شدن نیروهای شوروی به آشویتس در اواسط ژانویه 1945، نیروهای اس اس بقایای تأسیسات کشتار با گاز را از میان برده و شروع به تخلیه آشویتس کردند. نگهبانان اس اس حدود 60000 زندانی را مجبور به راهپیمایی به سمت غرب کردند و هر یک از آنان را که عقب می ماند به ضرب گلوله کشتند. زندانیان همچنین از گرسنگی و سرما رنج می بردند و حدود 15000 نفر از آنان طی راهپیمایی های پس از تخلیه اردوگاه جان خود را از دست دادند. هزاران نفر از آنان نیز در روزهای پیش از تخلیه در اردوگاه ها کشته شدند. ارتش شوروی در 27 ژانویه 1945 وارد آشویتس شد و حدود 7000 زندانی که اکثر آنها بیمار و در حال مرگ بودند را آزاد ساخت.