امانوئل رینگل‌بلوم و درست کردن آرشیو اونگ شبات
وقایع کلیدی
-
1
امانوئل رینگبلوم (۱۹۴۴-۱۹۰۰) مورخ، فعال سیاسی و کارمند رفاه اجتماعی مستقر در ورشو بود و به‌دلیل مشارکت در طرح‌های خودیاری یهودیان مشهور بود.
-
2
او در گتوی ورشو، یک سازمان مخفی تأسیس کرد که هدفش ثبت دقیق رویدادهایی که در لهستان تحت اشغال آلمان رخ می‌داد، بود. این آرشیو با عنوان «Oneg Shabbat» (به معنی «شادی شبات») و همچنین به عنوان «بایگانی رینگل‌بلوم» شناخته می‌شود.
-
3
آرشیو رینگل‌بلوم که پس از جنگ فقط بخشی از آن بازیابی شد، به‌عنوان منبعی ارزشمند درباره‌ی زندگی در گتوی ورشو و سیاست‌های آلمانی‌ها نسبت به یهودیان ساکن لهستان باقی می‌ماند.
امانوئل رینگل‌بلوم قبل از جنگ جهانی دوم
رینگبلوم در ۲۱ نوامبر ۱۹۰۰ در شهر بوچاچ به دنیا آمد. در زمان تولد او، بوچاچ بخشی از امپراتوری اتریش-مجارستان بود. در دوران بین دو جنگ جهانی، این شهر در لهستان قرار داشت و امروزه، بخشی از اوکراین می‌باشد.
وی در سال ۱۹۲۷ دکترای خود را در رشته‌ی تاریخ در دانشگاه ورشو دریافت کرد. او در ورشو با همسرش، یهودیس هرمان Yehudis Herman))، آشنا شد. آنها در سال ۱۹۳۰ صاحب پسری به نام اوری شدند.
امانوئل رینگل‌بلوم از سنین جوانی به حزب سیاسی سوسیالیستی-صهیونیستی «پوالی (Po’alei)»کارگر صهیون پیوست و نقش فعالی در زندگی عمومی یهودیان ایفا کرد. او به‌عنوان معلم دبیرستان و کارمند «کمیته‌ی مشترک توضیع آمریکایی-یهودی» (JDC) در لهستان فعالیت می‌کرد.
رینگل‌بلوم به‌عنوان مورخی کوشا، به‌ویژه در زمینه‌ی تاریخ یهودیان لهستانی، شناخته شد. او با همکاری گروهی از مورخان لهستانی-یهودی، انجمنی برای تاریخ‌نگاری یهودیان تأسیس کرد و به یکی از برجسته‌ترین اعضای این گروه تبدیل شد. همچنین به‌عنوان سردبیر نشریات انجمن فعالیت می‌کرد. تا سال ۱۹۳۹، رینگل‌بلوم به‌تنهایی ۱۲۶ مقاله‌ی علمی منتشر کرد؛ این میزان تولید محوای علمی، نشان‌دهنده‌ی بهره‌وری علمی فوق‌العاده‌ی او در دوران اقامتش در گتوی ورشو می‌باشد.
در نوامبر ۱۹۳۸، امانوئل رینگل‌بلوم به‌عنوان بخشی از وظایف خود در کمیته‌ی مشترک توزیع آمریکایی-یهودی (JDC)، به شهر مرزی زبنشین (Zbaszyn) سفر کرد. در آنجا او با ۶۰۰۰ پناهجوی یهودی مواجه شد که به دلیل اخراج از آلمان و منع ورود به لهستان، در شرایط بسیار دشوار و ناامیدکننده‌ای گرفتار بودند. این پناهجویان گرسنه، سرمازده و بی‌پناه بودند. رینگل‌بلوم به مدت پنج هفته در زبنشین ماند و به سازماندهی کمک‌های بشردوستانه برای آنها پرداخت. او بخش‌های رفاهی، حقوقی و مهاجرت را برای حمایت از پناهندگان راه‌اندازی کرد و حتی فعالیت‌های فرهنگی را برای تقویت روحیه‌ی آنها آغاز نمود.
این تجربیات در زبنشنن تأثیر عمیقی بر رینگل‌بلوم گذاشت و او را برای مواجهه با چالش‌های بزرگ‌تری که در گتوی ورشو در دوران جنگ جهانی دوم انتظار او را می‌کشید، آماده کرد.
آغاز جنگ جهانی دوم و ایجاد آرشیو
در زمان حمله‌ی آلمان به لهستان در ۱ سپتامبر ۱۹۳۹، امانوئل رینگل‌بلوم به‌تازگی از سفر به سوئیس برای شرکت در بیست و یکمین کنگره‌ی صهیونیستی در ژنو به‌عنوان نماینده‌ی حزب «پوالئی صهیون چپ» بازگشته بود. بر خلاف بسیاری از رهبران برجسته‌ی یهودی که از ورشو می‌گریختند، رینگل‌بلوم تصمیم به ماندن گرفت. او با شجاعت در جریان محاصره‌ی ورشو در فعالیت‌های امدادی برای غیرنظامیانی که زیر بمباران شدید بودند، شرکت کرد و به مجروحان حملات هوایی کمک رساند. رینگل‌بلوم، همچنان به فعالیت‌های خود در کمیته‌ی مشترک توزیع آمریکایی-یهودی (JDC) ادامه داد و نقش حیاتی در سازماندهی امدادرسانی اضطراری و کمک به پناهندگان ایفا کرد.
در طول جنگ، دو تلاش اصلی رینگل‌بلوم، یعنی پرداختن به تاریخ‌نگاری و رفاه اجتماعی، به هم پیوند خوردند. او به یکی از رهبران برجسته‌ی سازمان کمک‌های متقابل یهودیان در ورشو، موسوم به "Aleynhilf" (خودیاری)، تبدیل شد. در این نقش، رینگل‌بلوم به هماهنگی کمک‌های حیاتی به پناهندگان، و افراد نیازمند پرداخت.
او در هماهنگی کمک به پناهندگان و نوانخانه‌ها کمک کرد. او همچنین به سازماندهی شبکه‌ی گسترده‌ای از «کمیته‌های مجلس» کمک نمود و سعی کرد آنها را به پایگاه اجتماعی Aleynhilf تبدیل کند.
رینگل‌بلوم در تأسیس انجمنی برای پیشرفت فرهنگ ییدیش (Yidishe Kultur Organizatsye; YIKOR) در گتو نقش بسزایی داشت. با این حال، مهم‌ترین ابتکار او، ایجاد آرشیو زیرزمینی Oneg Shabbat - آرشیو مخفی گتوی ورشو - بود. اصطلاح Oneg Shabbat که به گردهمایی سنتی روز شنبه‌ی اعضای انجمن اشاره دارد، به این آرشیو زیرزمینی نیز اطلاق می‌شد چرا‌که سازمان‌دهندگان آن، جلسات منظم و مخفیانه‌ی خود را در روز شنبه برگزار می‌کردند. این آرشیو که به‌عنوان رویدادنامه‌ای فردی به دست رینگل‌بلوم در اکتبر ۱۹۳۹ کار خود را آغاز کرد، پس از پلمب شدن گتو در نوامبر ۱۹۴۰، به عملیات زیرزمینی سازمان‌یافته، با مشارکت ده‌ها نفر تبدیل شد.
سرنوشت رینگل‌بلوم و آرشیو
رینگل‌بلوم و خانواده‌اش در مارس ۱۹۴۳ از گتوی ورشو فرار کردند و در بخش غیر یهودی ورشو مخفی شدند. او در جریان شورش گتوی ورشو به گتو بازگشت و در این‌حین دستگیر و به اردوگاه تراونیکی تبعید شد. پس از فرار، با کمک مردی لهستانی و زنی یهودی، به مخفیگاه خانواده‌اش بازگشت اما این مخفیگاه در مارس ۱۹۴۴ کشف شد و خانواده‌ی او و سایر یهودیانی که با آنها مخفی شده بودند به گتوی ورشو منتقل و در آنجا به قتل رسیدند.
متأسفانه، تنها دو قسمت نخست از آرشیو پس از جنگ پیدا شد. این دو قسمت در «مؤسسه‌ی تاریخی یهودیان ورشو» نگهداری می‌شوند و به عنوان یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های اسناد درباره‌ی سرنوشت یهودیان لهستان در هولوکاست شناخته می‌شوند.