هولوکاست در مجارستان
در طول هولوکاست (۱۹۳۳-۱۹۴۵)، دولت مجارستان به ابتکار خود و در همکاری با مقامات آلمان نازی، به آزار، تبعض و کشتار یهودیان دست زد. هولوکاست در مجارستان، جوامع یهودی را نه تنها در داخل کشور، بلکه در قلمروهای الحاقی آن در اروپای مرکزی و شرقی نیز تحت تأثیر قرار داد. در مجموع، حدود ۸۲۵٬۰۰۰ یهودی در طول جنگ جهانی دوم، تحت کنترل دولت مجارستان قرار داشتند که از این میان، نزدیک به ۵۵۰٬۰۰۰ نفر در جریان هولوکاست به قتل رسیدند.
وقایع کلیدی
-
1
وقوع هولوکاست در مجارستان در سال ۱۹۴۴، به تشدید ویرانگر کشتار جمعی انجامید. در عین‌حال، زمینه‌ساز تلاش‌های فوق‌العاده برای امداد و نجات شد.
-
2
از سال ۱۹۳۸ تا مارس ۱۹۴۴، دولت مجارستان به‌صورت مستقل قوانین و سیاست‌های یهودستیزانه را به اجرا گذاشت. بین ۴۴۰۰۰ تا ۶۳۰۰۰ یهودی بر اثر اقدامات مقامات مجارستانی کشته شدند. این دوره، نخستین مرحله از هولوکاست در مجارستان به شمار می‌آید.
-
3
در سال‌های ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۵، مقامات آلمانی و مجارستانی با همکاری یکدیگر در مدت یک‌سال حدود ۵۰۰۰۰۰ یهودی مجارستانی را به قتل رساندند. این رویداد، دومین مرحله از هولوکاست در مجارستان بود.
یهودیان مجارستان، آخرین جمعیت بزرگ یهودی بودند که تحت کنترل نازی‌ها قرار‌گرفتند.
از اواخر دهه‌ی ۱۹۳۰ و اوایل دهه‌ی ۱۹۴۰، یهودیان در مجارستان تحت فشار و آزار و اذیت و خشونت‌های دولت مجارستان قرار گرفتتند. اما تا بهار ۱۹۴۴—بیش از چهار سال پس از آغاز جنگ جهانی دوم—با ماشین کشتار سازمان‌یافته‌ی نازی‌ها مواجه نشدند. در این مقطع، نازی‌ها فرایندهای خشونت‌آمیز تبعیض، سلب انسانیت و تبعید را که امروزه با عنوان هولوکاست (۱۹۳۳–۱۹۴۵) شناخته می‌شود، به اوج رسانده و تا آن زمان میلیون‌ها یهودی اروپایی را به قتل رسانده بودند.
وقوع هولوکاست در مجارستان باعث شد ابعاد قتل‌عام به طرز فاجعه‌باری افزایش پیدا کند. نازی‌ها و همدستان مجارستانی آنها در طول این دوره، حدود ۵۵۰،۰۰۰ یهودی ساکن مجارستان را به قتل رساندند. اکثریت قریب‌به‌اتفاق این قربانیان—حدود ۵۰۰۰۰۰ نفر—در سال پایانی جنگ جان خود را از دست دادند. شمار زیادی از آنها، در اتاق‌های گاز اردوگاه مرگ آشویتس-بیرکناو کشته شدند. تصاویر مربوط به ورود یهودیان مجارستانی به آشویتس به تصاویر نمادین هولوکاست بدل شده‌اند.
وقوع هولوکاست در مجارستان زمینه را برای تلاش‌های خارق‌العاده در حوزه‌ی امدادرسانی نیز فراهم کرد. شناخته‌شده‌ترین عملیات نجات بین‌المللی، به رهبری رائول والنبرگ انجام گرفت. در نتیجه‌ی این اقدامات، حدود ۲۵۰۰۰۰ یهودی از سرزمین‌های تحت کنترل مجارستان، از هولوکاست نجات یافتند. در میان این بازماندگان می‌توان به لیویا بیتون-جکسون،نویسنده‌ی کتاب من هزار سال زندگی کرده‌ام» و الی ویزل، برنده‌ی جایزه نوبل، اشاره کرد. شمار زیادی از بازماندگان مجارستان نیز به صورت داوطلبانه در موزه‌ی یادبود هولوکاست ایالات متحده فعالیت کردند.
مرحله‌ی نخست هولوکاست در مجارستان، ۱۹۳۸–مارس ۱۹۴۴
مرحله نخست هولوکاست در مجارستان حدوداً سال ۱۹۳۸ آغاز شد و در مارس ۱۹۴۴ به پایان رسید. در طول این مقطع، دولت مجارستان مستقلأ اقدام به آزار و اذیت یهودیان کرد . سیاست‌های یهودستیزانهی آن، بر پیشینه‌ای طولانی از یهودستیزی در مجارستان استوار بود.
از سال ۱۹۲۰، دولت مجارستان تحت حکومتی راست‌گرا و اقتدارگرا قرار داشت که رهبری آن بر عهده‌ی میکلوش هورتی بود. هورتی و دیگر رهبران مجارستان گرایش‌های ملی‌گرایانه، یهودستیز و ضد کمونیستی داشتند.
تا مارس ۱۹۴۴، مجارستان یک کشور مستقل به شمار می‌رفت که روابط دیپلماتیک دوستانه‌ای با آلمان نازی برقرار کرده بود. دو دولت، چشم‌انداز مشابهی از جهان داشتند. در نوامبر ۱۹۴۰، مجارستان به اتحاد محور پیوست و به‌طور رسمی متحد آلمان نازی شد.
قوانین یهودستیزانه در مجارستان
در دوره‌ی رژیم هورتی (۱۹۲۰–۱۹۴۴)، دولت مجارستان قوانین یهودستیزانه‌ای را به تصویب رساند. هدف، حذف یهودیان از زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور بود. طبق سرشماری سال ۱۹۲۰، در آن زمان حدود ۴۷۰۰۰۰ یهودی در مجارستان زندگی می‌کردند. جمعیت یهودیان، تقریباً ۶ درصد از کل جمعیت نزدیک به ۸ میلیون نفری مجارستان را تشکیل می‌داد.
قدیمی‌ترین قوانین یهودستیزانهی مجارستان در سال ۱۹۲۰، پیش از آغاز هولوکاست وضع شد. در آن سال، پارلمان مجارستان قانون نومروس کلازوس (محدودت پذیرش دانشجو) را تصویب کرد. این قانون تعداد پذیرش دانشجویان یهودی در دانشگاه‌ها را محدود می‌کرد. این اولین قانون ضدیهودی بود که پس از جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸) در اروپا به تصویب رسید.
آزار و اذیت یهودیان و تبعیض قانونی در مجارستان، از سال ۱۹۳۸ شدت گرفت. بین سال‌های ۱۹۳۸ تا ۱۹۴۱، دولت مجارستان سه قانون اصلی ضد یهودی را تصویب کرد:
- قانون اول یهودیان (مه ۱۹۳۸) سهمیه‌هایی را تعیین کرد که تعداد یهودیان را در بخش‌های مشخصی از اقتصاد کشور از جمله حرفه‌های یقه‌سفید (اداری و حرفه‌ای) و فعالیت‌های تجاری و صنعتی به ۲۰ درصد محدود می‌کرد.
- قانون دوم یهودیان (مه ۱۹۳۹) یهودیان را بر اساس معیارهای نژادی معرفی می‌کرد و حق رأی برخی از آنان را محدود نمود. ضمن آنکه سهمیه‌های تعیین‌شده در سال گذشته را نیز سخت‌تر کرد.
- قانون سوم یهودیان (اوت ۱۹۴۱) ازدواج و روابط جنسی بین یهودیان و غیر یهودیان را ممنوع اعلام کرد.
در اواخر دهه‌ی ۱۹۳۰ و اوایل دهه‌ی ۱۹۴۰، دولت مجارستان قوانین یهودستیزانهی متعددی را به تصویب رساندند. بیشتر آنها یهودیان را از جنبه‌های مختلف زندگی اقتصادی و اجتماعی مستثنی کردند. در نتیجه، ده‌ها هزار یهودی مشاغل، کسب‌وکارها یا راه‌های امرار معاششان را از دست دادند.
گسترش ارضی مجارستان، ۱۹۳۸ تا ۱۹۴۱
در سال ۱۹۳۸، مجارستان قلمرو خود را فراتر از مرزهای تعیین‌شده در معاهدات پس از جنگ جهانی اول گسترش داد. این اقدام با حمایت آلمان و همسو با توسعه‌ی ارضی آلمان نازی انجام شد و به رهبران مجارستان امکان داد تا اهداف ژئوپلیتیکی خود را برای بازپس‌گیری سرزمین‌هایی که در معاهدات صلح پس از جنگ جهانی اول از دست داده بود، محقق کنند.
بین سال‌های ۱۹۳۸ تا ۱۹۴۱، مجارستان سرزمین‌هایی را از کشورهای همسایه مثل چکسلواکی، رومانی و یوگسلاوی به دست آورد ( در جدول ۱ فهرست شده‌اند). این مناطق، میزبان جمعیت‌های چند قومیتی و چند مذهبی بودند، از جمله مجارها، رومانی‌ها، اسلواک‌ها، صرب‌ها، یهودی‌ها و بسیاری دیگر از اقوام. در تمامی سرزمین‌های الحاق‌شده، دولت مجارستان به آزار و اذیت، اخراج و خشونت علیه جمعیت‌های غیر مجار می‌پرداخت.
یهودیان ساکن در این سرزمین‌های ضمیمه‌شده، با قوانین و سیاست‌های یهودستیزانهی مجارستان مواجه شدند. سرشماری مجارستان در سال ۱۹۴۱، تعداد ۷۲۵۰۰۷ نفر که خود را یهودی معرفی کرده بودند، به ثبت رساند که از این میان، حدود ۳۲۵۰۰۰ نفر در سرزمین‌های ضمیمه‌شده به مجارستان زندگی می‌کردند. در سال ۱۹۴۱، جمعیت یهودیان حدود ۵ درصد از کل جمعیت مجارستان بزرگ (۱۴۶۸۳۳۲۳ نفر) را تشکیل می‌داد. علاوه بر این، تقریباً ۱۰۰۰۰۰ نفر دیگر براساس قانون دوم یهودیان (۱۹۳۹) از نظر نژادی، یهودی محسوب می‌شدند حتی اگر خود را یهودی معرفی نمی‌کردند.
جدول ۱. گسترش قلمرو مجارستان و تعداد جمعیت یهودیان، ۱۹۳۸–۱۹۴۱
|
قلمرو |
جداسازی شده از |
تاریخ |
تعداد کل جمعیت منطقه‌ی الحاق‌شده (۱۹۴۱) |
جمعیت یهودی (۱۹۴۱) |
|
جنوب اسلواکی و بخش کوچکی از جنوب روب کارپاتین پایین Subcarpathian Rus (طبق پیمان نخستین حکمیت وین) |
چکسلواکی |
۱۹۳۸ نوامبر |
۱۰۰۰۰۰۰ |
۶۸۰۰۰ |
|
روب کارپاتین پایین |
چکسلواکی |
۱۹۳۹ مارس |
۷۰۰۰۰۰ |
۷۸۰۰۰ |
|
ترانسیلوانیای شمالی (دومین حکمیت وین) |
رومانی |
اوت–سپتامبر ۱۹۴۰ |
۲۶۰۰۰۰۰ |
۱۴۶۰۰۰ |
|
باچکا، بخش‌هایی از بارانیا، مدیموریه Međimurje و پرکموریه Prekmurje |
یوگسلاوی |
آوريل ۱۹۴۱ |
۱۰۰۰۰۰۰ |
۱۴۰۰۰ |
استثمار مردان یهودی در سیستم کار اجباری مجارستان، ۱۹۳۹–۱۹۴۵
از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵، دولت مجارستان از مردان یهودی در سن سربازی در قالب سیستم خدمات کار (munkaszolgálat) بهره‌کشی می‌کرد.
دولت مجارستان این سیستم را به‌عنوان جایگزینی برای خدمت سربازی معمولی ایجاد کرد و آن‌را برای مردانی اعمال نمود که توسط دولت غیرقابل اعتماد تشخیص داده شده بودند. مخالفان سیاسی، اعضای برخی فرقه‌های مسیحی، رومانیایی‌ها، صرب‌ها و بخصوص یهودیان از جمله کسانی بودند که مجبور به خدمت در سیستم کار اجباری شدند. در ابتدا، این خدمت‌ها در مجارستان و سرزمین‌های الحاق شده انجام میشد و شرایط نسبتاً مناسبی داشت.
بعد از ورود مجارستان به جنگ جهانی دوم در بهار ۱۹۴۱، وزارت دفاع مجارستان سیستم خدمات کار را به نهادی سرکوبگرتر و آشکارا یهودستیز تبدیل کرد. یهودیان در حال خدمت، از هم‌قطاران غیر یهودی خود جدا شدند. آنها دیگر لباس فرم دریافت نکردند و مجبور بودند بازوبندهایی بپوشند که به‌طور تبعیض‌آمیز آنها را به‌عنوان یهودی مشخص می‌کرد.
از ابتدای تابستان ۱۹۴۱، ده‌ها هزار نیروی کار یهودی در نزدیکی خطوط مقدم جبهه در اروپای شرقی تحت اشغال نیروهای محور، به‌ویژه در اوکراین، مستقر شدند. افسران مجارستانی اغلب با این مردان رفتار نامناسبی داشتند و آنها را در معرض خشونت مرگبار قرار می‌دادند. مردان یهودی از داشتن سرپناه، غذا، پوشاک و مراقبت‌های پزشکی محروم بودند. تعداد قابل توجهی از آنها در نهایت به اسارت شوروی درآمدند و به‌عنوان اسیران جنگی محسوب شدند.
پژوهشگران تخمین می‌زنند که تقریباً ۱۰۰۰۰۰ مرد یهودی ناچار به شرکت در خدمات کار اجباری شدند. بین ۲۵۰۰۰ تا ۴۲۰۰۰ نفر از آنها قبل از اشغال مجارستان توسط آلمان در مارس ۱۹۴۴ جان باختند.
اخراج یهودیان از مجارستان و قتل‌عام در کامیانتس-پودیلسکی، ۱۹۴۱
یکی از بدنام‌ترین اقدامات خشونت‌آمیز یهودی‌ستیزانه در مرحله‌ی اول هولوکاست در مجارستان، در تابستان ۱۹۴۱ رخ داد. این رویداد در پی حمله‌ی نیروهای محور به اتحاد جماهیر شوروی (عملیات بارباروسا) رخ داد. از ژوئیه تا اوت ۱۹۴۱، مقامات مجارستانی، یهودیانی را که "بیگانگان و شهروندان خارجی نامناسب" معرفی شده بودند، دستگیر و تبعید کردند. دولت مجارستان بیش از ۲۰۰۰۰ یهودی را به طرف مرز هدایت کرد و به گالیسیا (که در آن زمان لهستان و امروزه اوکراین است) که تحت اشغال نیروهای محور بود، تبعید نمود. این تبعیدها سریع، ناهماهنگ، بی‌نظم، و غیرانسانی انجام میشد.
در نهایت، بیشتر یهودیان تبعید شده از مجارستان (حدود ۱۴۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰ نفر) به شهر کامیانتس-پودیلسکی منتقل شدند و در یک محله‌ی یهودی‌نشین زندانی شدند. در روزهای ۲۶ تا ۲۸ اوت، واحدهای اساس و پلیس آلمان نازی و همدستان محلی اوکراینی، یک عملیات گسترده‌ی تیرباران در کامیانتس-پودیلسکی انجام دادند و ۲۳۶۰۰ یهودی را به قتل رساندند. احتمال دارد که برخی از مقامات نظامی مجارستان عملیات جمع‌آوری و تیراندازی دسته‌جمعی را دیده باشند و شاید در آن شرکت کرده باشند.
بسیاری از یهودیان تبعید شده که در کامیانتس-پودیلسکی کشته نشدند، در قتل‌عام‌های بعدی تیرباران شدند، در گتوها جان باختند یا در اردوگاه مرگ بلزک به قتل رسیدند. تنها حدود ۲۰۰۰ پناهنده‌ی یهودی توانستند به مجارستان بازگردند. گزارش‌های آنها درباره‌ی رویداد‌های گالیسیا، اغلب با شگفتی و ناباوری مواجه میشد.
حملات باچکا در یوگسلاوی اشغال‌شده توسط مجارستان
در ژانویه‌ی ۱۹۴۲، واحدهای نظامی مجارستان در منطقه‌ی باچکا در یوگسلاوی اشغال‌شده و ضمیمه شده به مجارستان، یورش‌هایی را ترتیب دادند. این حملات در ظاهر به عنوان پاسخی به فعالیت‌های پارتیزان‌ها توجیه میشد. خشونت در شهر نووی ساد (Újvidék به زبان مجاری) و سایر شهرهای منطقه رخ داد و مقامات مجارستانی صرب‌ها، یهودیان و گروه‌های دیگر را هدف قرار دادند. حدود ۱۰۰۰ یهودی و ۲۵۰۰ صرب به قتل رسیدند. عامالان این قتل‌عام‌ها در سال‌های ۱۹۴۳ تا ۱۹۴۴ توسط دادگاه‌های مجارستان محاکمه شدند.
امتناع مجارها از پاسخ به درخواست‌های آلمان برای اخراج، ۱۹۴۲–۱۹۴۴
در مرحله‌ی نخست هولوکاست در مجارستان، دولت این کشور، به‌طور کامل در قتل‌عام یهودیان به رهبری نازی‌ها مشارکت نداشت.
پس از حمله‌ی آلمان نازی به اتحاد جماهیر شوروی در ژوئن ۱۹۴۱، رفتار مرگبار این رژیم با یهودیان به‌سرعت تشدید شد. واحدهای آلمانی به قتل‌عام کل جوامع یهودی در عملیات تیرباران‌های گروهی دست زدند. سپس، در اواخر سال‌های ۱۹۴۱ و طی سال ۱۹۴۲، رژیم آلمان نازی مراکز کشتاری بنیان نهاد که به طور ویژه، برای قتل یهودیان با استفاده از گاز سمی طراحی شده بودند. مقامات آلمان نازی یهودیان را از سراسر اروپا به این اردوگاه‌های مرگ تبعید کردند و در این راستا، به کمک متحدان و همدستان خود متکی بودند.
در سال ۱۹۴۲، دولت آلمان نازی بر دولت مجارستان فشار آورد تا تمامی یهودیان را از خاک مجارستان به قلمرو تحت کنترل آلمان تبعید کند. با این حال، میکلوش هورتی و نخست‌وزیر، میکلوش کالای (از مارس ۱۹۴۲ تا مارس ۱۹۴۴ در این سمت بودند) با آن مخالفت کردند. آنان مدعی شدند که مسئله‌ی سرنوشت یهودیان در مجارستان موضوعی داخلی است و هشدار دادند که اخراج آنان می‌تواند پیامدهای بالقوه ویرانگری برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد.
این عدم همکاری باعث شد که صدها هزار یهودی در طول اوج سال‌های کشتار جمعی در مجارستان زنده بمانند. با این وجود، یهودیان در مجارستان همچنان به دلیل اجرای قوانین یهودستیزانه و الزام به حضور در سیستم کار اجباری، با دشواری‌های جدی مواجه بودند اما برخلاف یهودیانی که در مناطق تحت اشغال مستقیم نازی‌ها زندگی می‌کردند، اکثر یهودیان در مجارستان، همچنان در خانه‌های خود ماندند و به منابعی همچون غذای کافی و سایر نیازهای ضروری دسترسی داشتند. افزون بر این، مجارستان حتی هزاران پناهنده‌ی یهودی را که از قتل‌عام نازی‌ها در کشورهای همسایه گریخته بودند، در قلمرو خود پذیرفت.
موقعیت مجارستان به‌عنوان پناهگاهی نسبتاً امن در برابر کشتارهای جمعی نازی‌ها، ناگهان در مارس ۱۹۴۴ و با اشغال این کشور توسط آلمان نازی پایان گرفت.
مرحله‌ی دوم هولوکاست در مجارستان، مارس ۱۹۴۴–۱۹۴۵
در ماه مارس ۱۹۴۴، آلمان نازی تصمیم گرفت مجارستان، متحد خود را به دلایل نظامی و به منظور تقویت نقش این کشور در تلاش‌های جنگی، اشغال کند. در تاریخ ۱۹ مارس ۱۹۴۴، نیروهای نظامی آلمان بدون مواجهه با هیچگونه مقاومتی وارد مجارستان شدند. مجارها به سرعت به خواسته‌های آلمان تن دادند. از این رو، بخش عمده‌ی نیروهای آلمانی، تنها برای مدتی کوتاه در خاک مجارستان باقی ماندند. با این حال، آلمانی‌ها همچنان کنترل سیاسی کشور را در دست داشتند و نقش غالبی در این راستا ایفا می‌کردند.
مقامات اشغالگر آلمانی به هورتی اجازه دادند که در سمت خود به‌عنوان نایب‌السلطنه مجارستان باقی بماند. بسیاری دیگر از مقامات مجارستانی نیز در سمت‌های خود ابقا شدند. با این وجود، آلمانی‌ها اصرار داشتند که هورتی، نخست‌وزیر «میکلوش کالای» را بر کنار کرده و «دومه استویای» را که طرفدار آلمان بود جایگزین او کند. اسْتویای به‌عنوان نخست‌وزیر با مقامات آلمانی همکاری نزدیکی داشت و در دولت او، شماری از یهودستیزان جناح راست افراطی به مناصب کلیدی دست یافتند.
یکی از اهداف آلمان نازی پس از اشغال مجارستان، اجرای عملیات تبعید و قتل‌عام یهودیان این کشور بود. در ماه مارس ۱۹۴۴، جمعیت یهودیان در مجارستان بین ۷۶۰۰۰۰ تا ۷۸۰۰۰۰ نفر برآورد میشد. این بزرگترین جمعیت یهودی در اروپا بود که تا آن زمان همچنان زنده مانده بود.
اشغال مجارستان توسط آلمان، نقطه عطفی سرنوشت‌ساز بود. طی یک سال پس از آن، آلمانی‌ها و همدستان مجارستانی‌شان، حدود ۵۰۰۰۰۰ یهودی این کشور را به قتل رساندند.
اقدامات یهودستیزانهی جدید در مجارستانِ تحت اشغال آلمان، بهار ۱۹۴۴
پس از اشغال آلمان، دولت مجارستان ده‌ها فرمان یهودستیزانه صادر کرد که هدف آن منزوی سازی، بدنام کردن و محروم ساختن یهودیان از دارایی‌هایشان بود. این مقررات تازه، یهودیان را موظف می‌کرد تا اموال شخصی خود، از جمله خودرو، تلفن، رادیو و حتی دوچرخه را تحویل دهند. احکام دیگری نیز آنان را از حضور در سینما یا تئاتر به‌همراه غیر یهودیان منع می‌کرد. علاوه بر این، سهمیه‌های غذایی اختصاص‌یافته به یهودیان کاهش یافت.
در اواخر ماه مارس ۱۹۴۴، دولت مجارستان اعلام کرد که از ۵ آوریل، همه‌ی یهودیانی که ۶ سال یا بیشتر دارند باید نشان ستاره‌ی داوود زردرنگ را روی لباس خود داشته باشند.
در سراسر کشور، مقامات مجارستانی، از شهرداران گرفته تا افسران پلیس و مقامات ژاندارمری، در اجرای این اقدامات مشارکت داشتند. طبق دستور دولت، به جوامع یهودی دستور داده شد تا فهرست ثبت‌نام تمامی یهودیان در حوزه‌های قضایی خودرا تهیه کنند.
گتوهای ترانزیت مجارستان و تبعید یهودیان، آوریل تا ژوئیه ۱۹۴۴
مقامات آلمانی و مجارستانی به سرعت برنامه‌ریزی برای ایجاد گتوها و اخراج یهودیان از مجارستان را آغاز کردند. افسر اساس نازی، آدولف آیشمن و به همراه تیمی از متخصصان تبعید، برای تسهیل این روند به بوداپست اعزام شدند. در بهار و تابستان سال ۱۹۴۴، مقامات مجارستان و آلمان این کشور را به شش منطقه‌ی عملیاتی تقسیم کردند که در هر یک، پیش از تبعید، گتوها شکل می‌گرفتند.
از آوریل ۱۹۴۴، مقامات مجارستانی شامل مسئولان منطقه‌ای و ناحیه‌ای، شهرداران، مقامات بهداشت عمومی، پلیس و ژاندارمری ـ شروع به ایجاد گتوهای موقت یا «ترانزیتی» در شهرها و شهرستان‌ها نمودند. گتوها اغلب در محله‌های یهودی‌نشین یا در ساختمان‌های بزرگ مانند کارخانه‌ها، انبارها یا آجرپزی‌ها تأسیس می‌شدند و معمولاً در نزدیکی خطوط راه‌آهن قرار داشتند تا روند تبعید را ساده‌تر کنند. یهودیان شهرها و روستاهای کوچک‌تر، در گتوهای شهرهای بزرگ متمرکز می‌شدند و روزها یا هفته‌ها در این اماکن، با محافظت مقامات مجار و دسترسی محدود به غذا، سرپناه و مراقبت‌هایی پزشکی زندانی بودند. شمار اندکی از مأموران آلمانی در این روند مشارکت داشتند. روند گتوسازی با غارت، دزدی و شکنجه‌ی گسترده همراه بود.
تبعید سیستماتیک یهودیان از گتوهای ترانزیت از اواسط ماه مه ۱۹۴۴ آغاز شد. منطقه به منطقه، کارشناسان آلمانی در امور تبعید و ژاندارم‌های مجارستانی یهودیان را با زور از گتوهای ترانزیت، سوار واگن‌های باری می‌کردند. بین ۱۵ مه و ۹ ژوئیه ۱۹۴۴، حدود ۴۳۷۰۰۰ یهودی با ۱۴۷ قطار از مجارستان تبعید شدند. حدود ۴۲۰۰۰۰ نفر از آنها به اردوگاه مرگ آشویتس-بیرکناو فرستاده شدند. هنگامی که به آنجا رسیدند، فرآیند گزینش را پشت سر گذاشتند. حدود ۱۰۰۰۰۰ از آنها، برای کار اجباری در آشویتس انتخاب شدند، اما اکثریت، یعنی حدود ۳۳۰۰۰۰ یهودی (حدود ۷۵ درصد) - بلافاصله پس از ورود در اتاق‌های گاز به قتل رسیدند. قربانیان شامل مردان، زنان و کودکان بودند. این دوره، مرگبارترین مرحله در تاریخ اردوگاه آشویتس-بیرکناو به شمار می‌آید.
هورتی تبعیدها را متوقف می‌کند، ژوئن–ژوئیه ۱۹۴۴
در ۷ ژوئیه ۱۹۴۴، هورتی دستور توقف اخراج یهودیان از مجارستان را صادر کرد. او این تصمیم را به دلیل وخامت اوضاع نظامی آلمان، تهدیدات بین‌المللی، و فشار از سوی حلقه‌ی نزدیکانش اتخاذ نمود. با این حال، تبعید به آشویتس از شهرهای اطراف بوداپست برای دو روز دیگر ادامه یافت و در ۹ ژوئیه متوقف شد. با وجود دستورات هورتی، آیشمن، کارشناسان آلمانی در امور تبعید او و متحدان مجارشان، تلاش کردند به کار خود ادامه دهند. در اواخر ژوئیه و اوت ۱۹۴۴ شمار اندکی از یهودیان، از اردوگاه‌های بازداشت مجارستان به آشویتس منتقل شدند.
تنها جامعه‌ای که تا حد زیادی از موج تبعیدهای ماه‌های قبل در امان ماند، جامعه‌ی یهودیان بوداپست بود.
"خانه‌های ستاره زرد": بوداپست، تابستان ۱۹۴۴
در ژوئیۀ ۱۹۴۴، جمعیت بزرگ یهودیان بوداپست بالغ بر ۲۰۰۰۰۰ نفر بود.
در تابستان همان سال، شرایط در بوداپست بسیار وخیم شد. قوانین و اقدامات یهودستیزانهی دولت مجارستان همچنان به‌طور کامل اجرا میشد. خبر تبعید یهودیان از مناطق روستایی به پایتخت نیز رسید. دولت مجارستان، نوعی از گتوسازی پراکنده را در شهر اعمال کرد و همراه با اعضای شهرداری بوداپست، یهودیان را مجبور نمود تا در "خانه‌های ستاره زرد" تعیین‌شده، زندگی کنند. مقامات همچنین حکومت نظامی و محدودیت‌های دیگری را برقرار کردند.
عملیات نجات در مجارستان
وقوع هولوکاست در مجارستان، فرصت انجام چندین عملیات نجات استثنایی را فراهم آورد که توسط یهودیان و غیریهودیان هدایت میشد.
نکته قابل توجه این است که رهبران یهودی کمیته‌ی امداد و نجات بوداپست، تلاش کردند با رهبران نازی مذاکره کنند و به آنان رشوه بدهند تا یهودیان را در مجارستان نجات دهند. این کمیته درباره‌ی اجرای عملیاتی که با نام «ترابری کاستنر» شناخته میشد، به مذاکره پرداخت. مقامات نازی در ازای دریافت پول و اشیاء قیمتی، موافقت کردند که اجازه دهند تعدادی از یهودیان به مکانی امن منتقل شوند. بیش از ۱۶۰۰ یهودی به این ترتیب جان سالم به در بردند.
در تابستان و پاییز سال ۱۹۴۴، تعدادی عملیات نجات بین‌المللی در بوداپست جریان داشت که توسط اعضای هیئت‌های دیپلماتیک کشورهای بی‌طرف، به ویژه سوئد و سوئیس، رهبری میشد. رائول والنبرگ (سوئد) و کارل لوتز (سوئیس) هماهنگی درست کردن و توزیع گذرنامه‌های حفاظتی را بر عهده داشتند. گذرنامه‌های حفاظتی (که گاهی Schutzpass نامیده می‌شود) برگه‌ای بود که مشخص می‌کرد که یک شخص (یا یک خانواده) ظاهراً تحت حمایت قدرت بی‌طرف قرار دارد. نجات‌دهندگان، همچنین خانه‌های امنی برای یهودیان در شهر درست کردند و اغلب با سازمان‌های یهودی و گروه‌های نجات همکاری نزدیکی داشتند. والنبرگ توسط هیئت پناهندگان جنگی آمریکایی استخدام شده بود.
تسلط حزب صلیب پیکان بر مجارستان
در ماه اوت ۱۹۴۴، با تغییر در روند جنگ به نفع نیروهای متفقین، هورتی, نخست‌وزیر استویای را برکنار کرد و دولتی جدید منصوب نمود. او همچنین بسیاری از افراطی‌ترین اعضای یهودستیز راست‌گرای دولت استویای را برکنار کرد. در سپتامبر همان سال، ارتش سرخ (نیروی نظامی شوروی) از مرز عبور کرده و وارد خاک مجارستان شد. هورتی نمایندگانی را برای مذاکره پیرامون آتش‌بس با شوروی فرستاد.
در ۱۵ اکتبر ۱۹۴۴، هورتی تلاش کرد تا به‌طور علنی از آلمان نازی جدا شود و آتش‌بس با شوروی‌ها را اعلام کرد. با این حال، برنامه‌ریزی او ضعیف بود. آلمانی‌ها و همدستان مجارشان به سرعت کنترل اوضاع را به دست گرفتند. مقامات آلمان هورتی را بازداشت کرده و پسرش را تهدید جانی کردند و از او خواستند دولتی جدید تشکیل دهد. هورتی موافقت کرد. دولت جدید تحت رهبری فرنتس سالاشی تشکیل شد. سالاشی رهبر حزب فاشیستی و به شدت یهودی‌ستیز صلیب پیکان (Nyilaskeresztes Párt) بود. مجارستان تحت رهبری حزب صلیب پیکان، در کنار آلمان نازی به مبارزه علیه شوروی ادامه داد.
شبه‌نظامیان صلیب پیکان، عملیات ترور سازمان‌یافته‌ای علیه یهودیان بوداپست به راه انداختند. اعضای گروه (که "نییلاس" نامیده می‌شدند) به یهودیان تیراندازی کرده و آنها را در رودخانه‌ی دانوب می‌انداختند.
تبعیدها از بوداپست، پاییز ۱۹۴۴
در تاریخ ۲۰ اکتبر، شبه‌نظامیان صلیب پیکان، شروع به گردآوری یهودیان برای کار اجباری کردند. یک روز بعد، دولت صلیب پیکان دستوری صادر کرد که مردان و زنان یهودی را ملزم به انجام کار اجباری می‌نمود. ده‌ها هزار یهودی دستگیر شدند و در ابتدا، مجبور به حفر خندق‌های ضدتانک در اطراف شهر شدند. در تاریخ ۶ نوامبر، دولت شروع به تبعید آنها با پای پیاده به هگیشالوم (روستایی در امتداد مرز اتریش و مجارستان)، در فاصلهی حدود ۱۰۰ مایلی به سمت غرب کرد. بسیاری از یهودیان در طول مسیر جان باختند یا تیرباران شدند. یهودیانی که از این مسیر جان سالم به در بردند، ظاهراً به‌صورت قرضی به آلمانی‌ها واگذار شدند. مجارها همچنین گردان‌های خدمات کار یهودیان را به آلمان‌ها "قرض" دادند. دیپلمات‌ها (از جمله رائول والنبرگ و کارل لوتز)، سازمان‌های یهودی و مجارها‌ی غیرنظامی، تا حد امکان مداخله کردند تا با ارائه کمک یا ممانعت از اخراج افراد، جانشان را نجات دهند.
ده‌ها هزار نفر از یهودیان مجارستانی در فاصلهی نوامبر تا دسامبر ۱۹۴۴ به آلمانی‌ها تحویل داده شدند و برای کار اجباری مورد استفاده قرار گرفتند. بسیاری مجبور به ساخت سنگرهای دفاعی در شرایط بسیار خطرناک و طاقت‌فرسا شدند. هزاران نفر در این شرایط جان باختند یا به قتل رسیدند و بسیاری دیگر در بهار ۱۹۴۵ در جریان «راهپیمایی‌های مرگ» جان خود را از دست دادند.
محله‌ی یهودی‌نشین بوداپست و محله‌ی یهودی‌نشین بین‌المللی، نوامبر–دسامبر ۱۹۴۴
در اواخر سال ١٩٤٤، رژیم صلیب پیکان، دو گتو در بوداپست ایجاد کرد.
یکی از آنها گتویی محصور در محله‌ی سنتی یهودیان بوداپست بود. رژیم به یهودیان ساکن در "خانه‌های ستاره‌ی زرد" دستور داد تا به این گتو نقل مکان کنند. گتوی بوداپست همچنین "گتوی پِست" یا "گتوی بزرگ" نیز نامیده میشد. این گتو بسیار پرجمعیت بود. محله‌ی یهودیان که حدود ۷٠٠٠٠ نفر را در خود جای می‌داد، در دسامبر ۱۹۴۴ مهر و موم شد. حدود ۳۰۰۰ یهودی در آنجا جان خود را از دست دادند.
یهودیانی که دارای گذرنامه‌های محافظتی بین‌المللی بودند، در جایی که به "گتوی بین‌المللی" معروف شد، اسکان یافتند. این گتو همچنین به "گتوی محافظت‌شده" یا "گتوی کوچک" معروف بود. این منطقه، حصاری نداشت اما شامل مجموعه‌ای از ساختمان‌های آپارتمانی بود که تحت حفاظت بین‌المللی قرار داشتند. به‌طور رسمی، ۱۵.۶۰۰ نفر در گتوی بین‌المللی زندگی می‌کردند. در واقع، هزاران نفر دیگر به آنجا پناه برده بودند. این شامل افرادی با مدارک جعلی حفاظتی یا افرادی میشد که هیچ مدارکی نداشتند.
هزاران یهودی در بوداپست به جای نقل مکان به یکی از دو گتو، در خفا زندگی کردند.
پایان: رهایی یهودیان در مجارستان، ۱۹۴۴–۱۹۴۵
با پیشروی ارتش سرخ (ارتش شوروی) به سمت غرب، یهودیان مجارستان از دست نازی‌ها آزاد شدند. در میان آزادشدگان، یهودیانی که در گردان‌های خدمات کار اجباری خدمت می‌کردند و یهودیانی که پنهان شده بودند نیز دیده می‌شدند.
در ۲ نوامبر ۱۹۴۴، نیروهای شوروی حمله به بوداپست را آغاز کردند. در زمستان ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۵، شوروی این شهر را محاصره و علیه آن حمله کرد. نیروهای آلمانی و مجارستانی به شدت برای دفاع از پایتخت مبارزه کردند. در این دوره، شبه‌نظامیان صلیب پیکان، همچنان به ارتکاب خشونت علیه یهودیان ادامه دادند. نیروهای شوروی، گتوی بین‌المللی را در ۱۶ ژانویه ۱۹۴۵ و گتوی بوداپست را در ۱۷ و ۱۸ ژانویه آزاد کردند. باقی‌مانده‌ی شهر نیز در ماه فوریه تحت کنترل آنها قرار گرفت و تا آوریل ۱۹۴۵، شوروی‌ها به‌طور کامل مجارستان را در تصرف خود داشتند.
نیروهای شوروی تقریباً ۱۱۹۰۰۰ یهودی را در بوداپست آزاد کردند و تعداد کمی را در دیگر نقاط کشور نجات دادند.
تعداد قربانیان هولوکاست در مجارستان
در سال ۱۹۴۱، حدود ۸۲۵۰۰۰ یهودی در مجارستان و سرزمین‌های ضمیمه‌شده به آن زندگی می‌کردند. بیش از ۶۵ درصد از آنها (حدود ۵۵۰۰۰۰ نفر) در هولوکاست به قتل رسیدند.
بین ۴۴۰۰۰ تا ۶۳۰۰۰ یهودی در مرحله‌ی نخست هولوکاست در مجارستان جان باختند یا کشته شدند.
حدود ۵۰۰۰۰۰ یهودی اهل مجارستان در مرحله‌ی دوم کشته شدند. از این تعداد، تقریباً ۳۳۰۰۰۰ نفر به محض ورود به اردوگاه مرگ آشویتس-بیرکناو در اتاق‌های گاز به قتل رسیدند. ده‌ها هزار نفر دیگر در دوران حبس در آشویتس یا دیگر اردوگاه‌های کار اجباری آلمان و اردوگاه‌های دیگر و همچنین در راهپیمایی‌های مرگ جان باختند. هزاران نفر در بوداپست توسط شبه‌نظامیان فاشیستی حزب صلیب پیکان مجارستان به قتل رسیدند.
تقریباً ۲۵۰۰۰۰ یهودی در مجارستان از هولوکاست جان سالم به در بردند. بقای آنها تنها به دلیل همگرایی عوامل متفاوت، به‌ویژه زمان، عملیات نجات و شانس، امکان‌پذیر شد.
زیرنویس
-
Footnote reference1.
در اواخر قرن نوزدهم، مجارستان به‌عنوان بخشی خودمختار از امپراتوری اتریش-مجارستان بود. طی جنگ جهانی اول (۱۹۱۴–۱۹۱۸)، این امپراتوری در کنار قدرت‌های مرکزی، شامل امپراتوری آلمان و امپراتوری عثمانی وارد جنگ شد. با آشکار شدن شکست قدرت‌های مرکزی در جنگ، امپراتوری اتریش-مجارستان فروپاشید و کشورهای مستقل جدیدی در جای آن تأسیس شدند. یکی از آنها مجارستان بود. فروپاشی امپراتوری منجر به درگیری‌های دیپلماتیک و نظامی گسترده بر سر تقسیم قلمرو‌ها شد. در جریان مذاکرات صلح پس از جنگ جهانی اول، بخش‌هایی از سرزمین‌های پیشین مجارستان، به دیگر کشورها واگذار گردید. از جمله رومانی، کشور تازه‌تأسیس چکسلواکی، و پادشاهی بودند که بعد‌ها یوگسلاوی نام گرفت. این تقسیمات در پیمان تریانون که در ژوئن ۱۹۲۰ در پاریس به امضا رسید، رسمیت یافت. مجارستان پس از جنگ تنها بر یک سوم از قلمرو خود در پیش از جنگ حاکم بود.
-
Footnote reference2.
اولین اخراج یهودیان از مجارستان به آشویتس در اواخر آوریل ۱۹۴۴ از اردوگاه‌های بازداشت موقت مجارستان آغاز شد. این اخراج‌ها مقدم بر اخراج‌های سیستماتیکی بود که در اواسط ماه مه آغاز شدند.
-
Footnote reference3.
در مجموع، محققان تخمین می‌زنند که حدود ۴۳۰۰۰۰ یهودی از مجارستان در سال ۱۹۴۴ به آشویتس تبعید شدند. بخش عمده‌ی تبعیدها به آشویتس بین ۱۵ مه و ۹ ژوئیه انجام شد. در آن دوره‌ی زمانی، حدود ۴۲۰۰۰۰ یهودی از مجارستان به آشویتس تبعید شده بودند. تعداد کل ۴۳۰۰۰۰ نفر، شامل انتقال‌هایی است که در اواخر آوریل ۱۹۴۴ از مجارستان به آشویتس انجام شد و نیز چندین انتقال دیگر که در اواخر تابستان و اوایل پاییز همان سال صورت گرفت. در ژوئن ۱۹۴۴، چندین ترابری حامل حدود ۱۵۰۰۰ یهودی از گتوهای ترانزیت در مجارستان به اشتراس‌هوف، یک اردوگاه ترانزیت نزدیک وین، تبعید شدند. از آنجا، آنها به انجام کار اجباری در وین گمارده شدند. پژوهشگران برآورد می‌کنند که حدود ۷۵ درصد از تبعیدی‌های اشتراس‌هوف جان سالم به در بردند.