Inwazja na Polskę, jesień 1939 r.
Wojska niemieckie dokonały inwazji na Polskę 1 września 1939 r., wywołując tym samym II wojnę światową. W odpowiedzi na niemiecką agresję Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę nazistowskim Niemcom.
Najważniejsze fakty
-
1
Nazistowskie Niemcy dysponowały przytłaczającą przewagą militarną nad Polską. Atak na Polskę pokazał niemiecką zdolność do połączenia sił powietrznych i pancernych w ramach nowego rodzaju wojny mobilnej.
-
2
Dnia 17 września 1939 r. Związek Radziecki dokonał inwazji na wschodnią Polskę, tym samym przypieczętowując jej los. Ostatnia polska jednostka operacyjna poddała się 6 października.
-
3
Po klęsce Polski na początku października 1939 r. nazistowskie Niemcy i Związek Radziecki podzieliły kraj zgodnie z tajnym protokołem będącym częścią niemiecko-sowieckiego paktu o nieagresji.
Pakt o nieagresji Hitlera z Polską
Jedną z pierwszych ważnych inicjatyw Adolfa Hitlera w polityce zagranicznej po dojściu do władzy w 1933 r. było podpisanie z Polską paktu o nieagresji w styczniu 1934 r. Posunięcie to było krytykowane przez wielu Niemców, którzy popierali Hitlera, ale mieli za złe Polsce, że po I wojnie światowej na mocy traktatu wersalskiego otrzymała dawne niemieckie prowincje Prus Zachodnich, Poznania i Górnego Śląska. Hitler dążył jednak do zawarcia paktu o nieagresji, aby zneutralizować możliwość zawarcia francusko-polskiego sojuszu wojskowego przeciwko Niemcom, zanim Niemcy zdążyłyby uzbroić się na nowo po zakończeniu Wielkiej Wojny.
Ustępstwa w Europie
W połowie i pod koniec lat 30. Francja, a zwłaszcza Wielka Brytania, prowadziły zagraniczną politykę ustępstw (ang. appeasement). W rzeczywistości polityka ustępstw była ściśle związana z brytyjskim premierem Neville’em Chamberlainem. Celem tej polityki było utrzymanie pokoju w Europie poprzez ograniczone ustępstwa wobec żądań Niemiec. W Wielkiej Brytanii opinia publiczna skłaniała się ku pewnej rewizji postanowień terytorialnych i wojskowych traktatu wersalskiego. Co więcej, ani Wielka Brytania, ani Francja nie czuły się militarnie przygotowane do prowadzenia wojny z nazistowskimi Niemcami.
Wielka Brytania i Francja zasadniczo przyzwoliły na to, żeby nazistowskie Niemcy:
- unieważniły ograniczenia traktatu wersalskiego dotyczące własnej armii (1935 r.);
- ponownie zmilitaryzowały Nadrenię (1936 r.);
- dokonały aneksji Austrii (marzec 1938 r.).
W odpowiedzi na groźbę prowadzenia przez Hitlera wojny z Czechosłowacją przywódcy brytyjski i francuski podpisali we wrześniu 1938 r. układ monachijski. W zamian za obietnicę Hitlera, że wszystkie przyszłe konflikty będą rozwiązywane pokojowo, Niemcom oddano czeski region graniczny, znany jako Kraj Sudetów.
Mimo obietnicy Hitlera złożonej w Monachium i angielsko-francuskich gwarancji obrony Czechosłowacji, w marcu 1939 r. Niemcy zlikwidowały państwo czechosłowackie. W odpowiedzi Wielka Brytania i Francja zagwarantowały integralność państwa polskiego. Nie zniechęciło to Hitlera, który był zdecydowany nie dać się odwieść od wojny ani groźbami, ani ustępstwami. Dnia 28 kwietnia 1939 r. ogłosił, że Niemcy wycofują się z paktu o nieagresji podpisanego z Polską nieco ponad pięć lat wcześniej. W sierpniu 1939 r. Hitler wynegocjował pakt o nieagresji ze Związkiem Radzieckim. Pakt niemiecko-sowiecki, który potajemnie przewidywał podział Polski między obydwoma mocarstwami, umożliwił Niemcom zaatakowanie Polski bez obawy o interwencję Związku Radzieckiego.
Inwazja na Polskę i rozbiór Polski
Dnia 1 września 1939 r. Niemcy dokonały inwazji na Polskę. Aby usprawiedliwić to działanie, nazistowscy propagandyści oskarżyli Polskę o prześladowanie mieszkających w niej etnicznych Niemców. Fałszywie twierdzili również, że Polska wraz ze swoimi sojusznikami – Wielką Brytanią i Francją – planuje okrążenie i rozbiór Niemiec. SS, w porozumieniu z wojskiem niemieckim, zorganizowało pozorowany atak na niemiecką stację radiową. Niemcy fałszywie oskarżyli o ten zamach Polaków. Hitler wykorzystał tę akcję do rozpoczęcia kampanii „odwetowej” przeciwko Polsce.
Niemcy rozpoczęły niesprowokowany atak o świcie 1 września 1939 r. siłami uderzeniowymi składającymi się z ponad 2 000 czołgów, wspieranych przez prawie 900 bombowców i ponad 400 samolotów myśliwskich. W sumie Niemcy rozmieściły 60 dywizji i prawie 1,5 miliona ludzi. Atakując z Prus Wschodnich i Niemiec na północy, a także ze Śląska i Słowacji na południu, niemieckie jednostki szybko przełamały polską obronę wzdłuż granicy i ruszyły na Warszawę w zmasowanym ataku okrążającym.
Polska zmobilizowała się późno, a względy polityczne zmusiły jej armię do niekorzystnego rozmieszczenia swoich oddziałów. Armia polska nie dysponowała nowoczesnym uzbrojeniem i wyposażeniem, miała niewiele jednostek pancernych i zmotoryzowanych. Mogła wystawić niewiele ponad 300 samolotów, z których większość Luftwaffe zniszczyła w pierwszych dniach inwazji. Mimo wytrwałej walki i poważnych strat wśród Niemców, armia polska została pokonana w ciągu kilku tygodni. Świat przyjął wówczas nowy termin na określenie udanej taktyki wojennej Niemiec: Blitzkrieg, czyli „wojna błyskawiczna”. Taktyka ta polegała na przeprowadzeniu ataku z zaskoczenia z użyciem ogromnych, skoncentrowanych sił szybko poruszających się jednostek pancernych, wspieranych przez potężne siły powietrzne.
Wielka Brytania i Francja wytrwały przy swoich gwarancjach dotyczących granic Polski i wypowiedziały wojnę Niemcom 3 września 1939 r. Jednak Polska znalazła się w stanie wojny na dwa fronty, gdy 17 września Związek Radziecki zaatakował Polskę od wschodu. Tego samego dnia rząd polski opuścił kraj.
Po ciężkich ostrzałach i bombardowaniach Warszawa poddała się Niemcom 27 września 1939 r.
Zgodnie z tajnym protokołem do paktu o nieagresji 29 września 1939 r. Niemcy i Związek Radziecki dokonały rozbioru Polski. Linia demarkacyjna przebiegała wzdłuż rzeki Bug.
Ostatni opór oddziałów polskich zakończył się 6 października.
Okupacja niemiecka w Polsce
W październiku 1939 r. Niemcy bezpośrednio zaanektowały dawne polskie terytoria wzdłuż wschodniej granicy Niemiec: Prusy Zachodnie, Poznań, Górny Śląsk i byłe Wolne Miasto Gdańsk. Pozostała część okupowanej przez Niemców Polski – w tym miasta: Warszawa, Kraków, Radom i Lublin – została zorganizowana jako tzw. Generalne Gubernatorstwo (niem. Generalgouvernement) pod kierownictwem cywilnego gubernatora generalnego, którym został prawnik partii nazistowskiej Hans Frank.
W czerwcu 1941 r. nazistowskie Niemcy dokonały inwazji na okupowaną przez Sowietów wschodnią Polskę w ramach ataku na Związek Radziecki. Ostatecznie nazistowskie Niemcy zajęły całą przedwojenną Polskę. Niemiecka okupacja Polski dobiegła końca, gdy Armia Czerwona zmusiła wojska niemieckie do wycofania się przez ten kraj w kierunku Berlina w 1944 i na początku 1945 roku.