Liliana Guzenfiter

Liliana, jedyne dziecko żydowskich rodziców z klasy średniej, dorastała w warszawskiej dzielnicy zamieszkanej zarówno przez chrześcijan, jak i Żydów. Jej ojciec był jubilerem i oficerem rezerwowym polskiej armii; matka prowadziła dom. Liliana marzyła o pójściu na Sorbonę i o tym, żeby zostać drugą kobietą na stanowisku prokuratora okręgowego w Polsce.

1933-39: Dla Liliany najgorsze w chodzeniu do szkoły było to, że inni uczniowie dręczyli ją i nazywali „brudną Żydówką.” Liliana dostała się do prestiżowego katolickiego liceum, gdzie nie musiała chodzić na lekcje w soboty, ale – tak jak inni żydowscy uczniowie – musiała siedzieć w osobnej ławce, a inni popychali ją na korytarzu i na schodach. Po kilku tygodniach zrezygnowała i przeniosła się do żydowskiego liceum, do którego uczęszczała dopóki niemieccy okupanci nie zamknęli go we wrześniu 1939 r.

1940-44: Po tym, jak zmuszono Żydów do zamieszkania w getcie warszawskim, Lilianę zaciągnięto do niewolniczej pracy w fabryce Toebbensa. W kwietniu 1943 r. jej rodzina już nie żyła, a ogarnięte powstaniem getto płonęło. Liliana ukrywała się w fabryce, aż 8 maja Niemcy przyszli po nią i innych pracowników. Rozwścieczona Liliana chwyciła wówczas nożyce, ale zanim zdążyła cokolwiek zrobić, jeden z Niemców uderzył ją w głowę kolbą strzelby. Dziewczyna uniosła ramię, żeby się ochronić, ale uderzył ją jeszcze kilka razy, aż zemdlała. Kiedy ocknęła się następnego dnia, była w ciemnym, zatłoczonym wagonie bydlęcym.

Liliana przeżyła roboty przymusowe w obozach na Majdanku i w Skarżysku-Kamiennej; odzyskała wolność w Częstochowie 18 stycznia 1945 r. W 1950 r. wyemigrowała do Ameryki.