Οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος και η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ (14 Μαΐου, 1948)

Πριν από το Ολοκαύτωμα, οι Ευρωπαίοι Εβραίοι υπέφεραν πολλούς αιώνες αντισημιτισμού. Οι κυβερνήσεις και οι εκκλησίες σε όλη την Ευρώπη επέβαλλαν πολλούς περιορισμούς στους Εβραίους. Για παράδειγμα, απέκλεισαν τους Εβραίους από την κατοχή γης και περιόρισαν τα μέρη που μπορούσαν να μένουν και τις δουλειές που μπορούσαν να κάνουν. Κατά καιρούς, οι Εβραίοι αναγκάστηκαν να φορούν διακριτά σημάδια, ώστε να είναι κοινωνικά περιθωριοποιημένοι. 

Αυτή η μακρά ιστορία περιθωριοποίησης και διώξεων οδήγησε πολλούς Εβραίους στο συμπέρασμα ότι το μόνο μέλλον για την κοινή ζωή των Εβραίων θα ήταν μια πατρίδα στη γη του Ισραήλ. Στα τέλη του 19ου αιώνα, δημιουργήθηκε ένα νέο εβραϊκό πολιτικό κίνημα, που ονομάστηκε Σιωνισμός. Το Σιωνιστικό κίνημα έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές στην Ευρώπη μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, καθώς εντάθηκαν οι διώξεις με την εμφάνιση νέων αντιεβραϊκών κινημάτων και πολιτικών. 

Κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, οι Ναζί και οι σύμμαχοί τους δολοφόνησαν έξι εκατομμύρια Εβραίους άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Κατέστρεψαν αιώνες εβραϊκής παρουσίας στην Ευρώπη και χιλιάδες Εβραϊκές κοινότητες. 

Μετά τη γενοκτονία, ήταν ξεκάθαρο σε πολλούς επιζώντες του Ολοκαυτώματος και σε άλλους Εβραίους ότι χρειάζονταν τη δική τους χώρα, όπου θα μπορούσαν να ζήσουν με ασφάλεια και ανεξαρτησία. Η υποστήριξη προς τον Σιωνισμό αυξήθηκε μεταξύ των επιζώντων, των διεθνών ηγετών και άλλων. Όταν ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ, τον Μάιο του 1948, πολλοί επιζώντες του Ολοκαυτώματος το καλωσόρισαν ως μια πατρίδα, στην οποία δεν θα αποτελούσαν πια μια ευάλωτη μειονότητα.

Απαντήσεις των Εβραίων στον αντισημιτισμό, τις δεκαετίες πριν από το Ολοκαύτωμα 

Κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα, εμφανίστηκαν νέες μορφές αντισημιτισμού σε όλη την Ευρώπη. Σε αυτήν την περίοδο, οι παλαιές προκαταλήψεις των Χριστιανών για τους Εβραίους συνδυάστηκαν με νέες μορφές φυλετικού, εθνικού και εθνοτικού μίσους. Σε πολλές χώρες, οι αντισημίτες χρησιμοποίησαν τον Τύπο για να διαδώσουν αντισημιτικές θεωρίες συνωμοσίας και άλλα ψέματα για τους Εβραίους. Αναζωπύρωσαν τη φωτιά του μίσους και εκμεταλλεύτηκαν τους φόβους και τις προκαταλήψεις του κόσμου. Νέα πολιτικά κινήματα ανέπτυξαν αμιγώς αντιεβραϊκές ρητορικές. Τα περισσότερα Ευρωπαϊκά εθνικιστικά κινήματα παρουσίαζαν τους Εβραίους ως ξένους που δεν ανήκαν στην Ευρώπη. Στη Ρωσική Αυτοκρατορία, πολλά κύματα βίαιων και θανατηφόρων εξεγέρσεων (πογκρόμ) στοχοποίησαν εβραϊκές κοινότητες. 

Σε όλη την Ευρώπη, οι Εβραίοι προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν τον αντισημιτισμό και παράλληλα να διατηρήσουν μια ζωντανή εβραϊκή κοινοτική ζωή. Συμμετείχαν σε έντονες συζητήσεις για το πώς να εξισορροπήσουν τις Εβραϊκές θρησκευτικές παραδόσεις με τη σύγχρονη ζωή. Διαφωνούσαν σχετικά με το αν οι Εβραίοι θα έπρεπε να ενσωματωθούν ή να εκσυγχρονιστούν. Και συζητούσαν για το ποια γλώσσα θα έπρεπε να μιλούν οι Εβραίοι, ως έναν δείκτη ταυτότητας. Λαμβάνοντας υπόψη (Με βάση) την ύπαρξη  φτώχειας σε μεγάλη έκταση και βαθμό και των βίαιων απειλών στην Ευρώπη, κάποιοι υποστήριξαν ότι η μετανάστευση στις ΗΠΑ ή σε άλλα μέρη ήταν η καλύτερη επιλογή. 

Αυτό ήταν το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εμφανίστηκε ο σύγχρονος Σιωνισμός. Αυτό το πολιτικό κίνημα υποστήριζε τη δημιουργία ενός αυτόνομου Εβραϊκού κράτους στο Ισραήλ. Το όνομα «Σιών» προέρχεται από την Εβραϊκή Βίβλο ως όνομα για το Ισραήλ. Ο σύγχρονος Σιωνισμός οικοδομήθηκε στη βάση αιώνων Εβραϊκής ιστορίας στη γη του Ισραήλ, όπου οι Εβραίοι ζούσαν συνεχόμενα για 4.000 χρόνια. Η γη του Ισραήλ ήταν πάντα στο επίκεντρο του Ιουδαϊσμού και της Εβραϊκής Βίβλου. 

Συνεπώς, ο Σιωνισμός ήταν ταυτόχρονα παλιός και νέος. Γεννήθηκε μέσα από αρχαίους θρησκευτικούς και ιστορικούς δεσμούς μεταξύ των Εβραίων και της γης του Ισραήλ. Όμως ο Σιωνισμός ήταν επίσης ένα σύγχρονο πολιτικό κίνημα. Ήταν μια απάντηση στον ολοένα αυξανόμενο αντισημιτισμό. Ήταν εν μέρει εμπνευσμένος από ιδέες και έννοιες που ήταν διαδεδομένες στο τέλος του 19ου αιώνα στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του εθνικισμού, που βασίζεται στην εθνικότητα.

Ο Τέοντορ Χερτσλ και το πρώτο Σιωνιστικό συνέδριο

Το σύγχρονο Σιωνιστικό κίνημα δημιουργήθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα από τον Τέοντορ Χερτσλ. 

Ο Χερτσλ ήταν ένας Εβραίος δικηγόρος και δημοσιογράφος από την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Είχε βιώσει έντονο αντισημιτισμό στην Ευρώπη. Αυτό το γεγονός τον ενέπνευσε να δημιουργήσει το Σιωνιστικό κίνημα. Ως ξένος ανταποκριτής για μια κορυφαία εφημερίδα της Βιέννης, ο Χερτσλ κάλυψε την αντισημιτική υπόθεση Ντρέιφους στο Παρίσι το 1894. O Άλφρεντ Ντρέιφους ήταν Γαλλοεβραίος αξιωματικός του στρατού. Υπήρξε στόχος αντι-εβραϊκών προκαταλήψεων και καταδικάστηκε άδικα για προδοσία. Η δίκη του βασίστηκε σε ψέματα που παρουσίαζαν τους Εβραίους σαν ραδιούργους ξένους. Το 1897 ο Χερτσλ είδε τον διάσημο αντισημίτη πολιτικό Καρλ Λούγκερ να εκλέγεται δήμαρχος της Βιέννης. 

Ο Χερτσλ υποστήριξε ότι οι Εβραίοι θα έπρεπε να ιδρύσουν το δικό τους αυτόνομο, αυτοδιοικούμενο κράτος. Πίστευε ότι οι Εβραίοι θα έπρεπε να επιστρέψουν στην προγονική πατρίδα τους, στο Ισραήλ, αντί να παραμένουν στην Ευρώπη ως ευάλωτη μειονότητα.

Το 1897 ο Χερτσλ συγκάλεσε το πρώτο Σιωνιστικό συνέδριο. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, οι συμμετέχοντες δεσμεύτηκαν να «εξασφαλίσουν μια δημόσια αναγνωρισμένη και νομικά διασφαλισμένη πατρίδα για τον Εβραϊκό λαό» στη γη του Ισραήλ. Εκείνη την εποχή, η περιοχή αυτή ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ονομαζόταν κοινώς στα Αγγλικά «Παλαιστίνη», μια αγγλική εκδοχή του ονόματος της περιοχής, από την αρχαία εποχή έως την εποχή του Βυζαντίου.1Footnote 11 Ο Χερτσλ και άλλοι ήλπιζαν να κερδίσουν υποστήριξη για τον Σιωνισμό από διεθνείς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων των Οθωμανικών αρχών.

Εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο έγιναν ενεργοί Σιωνιστές που ήθελαν να προετοιμαστούν για τη ζωή στο Ισραήλ. Το Σιωνιστικό κίνημα προέτρεπε τους Εβραίους να μιλούν Εβραϊκά στην καθημερινότητά τους. Σιωνιστικές ομάδες ίδρυσαν εβραϊκά σχολεία και εφημερίδες. Σιωνιστικές ομάδες νέων και αθλητικές οργανώσεις έγιναν δημοφιλείς σε όλη την Ευρώπη. Το Σιωνιστικό κίνημα ενθάρρυνε τους Εβραίους να εκπαιδευτούν ως αγρότες και να αναπτύξουν δεξιότητες που θα ήταν χρήσιμες στη μελλοντική τους πατρίδα. 

Δημιουργία της Παλαιστίνης υπό Βρετανική Εντολή μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918) άλλαξε δραστικά τον χάρτη της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και όχι μόνο. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία πήρε μέρος στον πόλεμο ως μέλος των Κεντρικών Δυνάμεων. Πολέμησε στο πλευρό της Γερμανίας, της Βουλγαρίας και της Αυστροουγγαρίας. Οι Κεντρικές δυνάμεις πολέμησαν ενάντια στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Ρωσική Αυτοκρατορία και άλλες χώρες. 

Το μέλλον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των εδαφών της ήταν θέμα συζήτησης κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ήταν ξεκάθαρο σε πολλούς διεθνείς παρατηρητές ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν σε παρακμή. Ήταν επίσης ξεκάθαρο ότι διάφορες χώρες και ομάδες ήλπιζαν να κερδίσουν τον έλεγχο των Οθωμανικών εδαφών στη Μέση Ανατολή. Η Βρετανική κυβέρνηση και άλλες δυνάμεις σύναψαν πολλές συμφωνίες και συνέταξαν διακηρύξεις σχετικά με το μέλλον των Οθωμανικών εδαφών. Μεταξύ αυτών ήταν και η Διακήρυξη Μπάλφουρ.

Αυτή η διακήρυξη δημοσιοποιήθηκε από τους Βρετανούς το 1917. Η Διακήρυξη Μπάλφουρ υποστήριζε «μια εθνική πατρίδα για τον Εβραϊκό λαό» στα εδάφη που αναφέρονταν στο έγγραφο ως «Παλαιστίνη».

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος οδήγησε στην κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ως αποτέλεσμα, εκδόθηκαν δύο εντολές από την Κοινωνία των Εθνών για τη διακυβέρνηση των πρώην Οθωμανικών εδαφών στη Μέση Ανατολή. Αυτές ήταν η «Εντολή για τη Συρία και τον Λίβανο» και η «Εντολή για την Παλαιστίνη». Στη Μεγάλη Βρετανία παραχωρήθηκε διοικητικός έλεγχος για την περιοχή που πλέον ονομαζόταν Παλαιστίνη υπό Βρετανική Εντολή.2Footnote 22 Η συμφωνία της εντολής δήλωνε ότι οι βρετανικές αρχές θα ήταν υπεύθυνες για την υλοποίηση της Διακήρυξης Μπάλφουρ. Η περιοχή είχε τρεις επίσημες γλώσσες: Αγγλικά, Αραβικά και Εβραϊκά. 

Στα χρόνια που ακολούθησαν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλά πολιτικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη βρήκαν ευρεία απήχηση με την αντιεβραϊκή ρητορική τους. Νέα πολιτικά κινήματα (συμπεριλαμβανομένου του γερμανικού Ναζισμού) ανακοίνωναν ανοιχτά αντισημιτικούς στόχους και υιοθετούσαν αντισημιτικές κομματικές πλατφόρμες. Ταυτόχρονα, το Σιωνιστικό κίνημα συνέχιζε να επεκτείνεται και να παλεύει για τη σύσταση ενός αυτόνομου Εβραϊκού κράτους στη γη του Ισραήλ. Παρόλα αυτά, οι βρετανικές αρχές περιόρισαν αυστηρά την εβραϊκή μετανάστευση στην Παλαιστίνη υπό Βρετανική Εντολή. Αυτό έγινε εν μέρει για να αμβλύνουν τη  βία και την ένταση από τους ντόπιους Άραβες και Εβραίους. Πολλοί Σιωνιστές απογοητεύτηκαν από αυτούς τους μεταναστευτικούς περιορισμούς.

Αναζητώντας καταφύγιο κατά το Ολοκαύτωμα, 1933-1945

Χάρτης

Μετανάστευση Εβραίων από τη Γερμανία, 1933-1940 (Χάρτης)

Μεταξύ του 1933 και του 1939, οι Εβραίοι στη Γερμανία υπέστησαν συλλήψεις, οικονομικό μποϋκοτάζ, την απώλεια των πολιτικών τους δικαιωμάτων και της ιθαγένειάς τους, φυλάκιση σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, βία άνευ διακρίσεων και το οργανωμένο από το κράτος πογκρόμ Kristallnacht («Νύχτα των Κρυστάλλων»). Οι Εβραίοι αντέδρασαν στις ναζιστικές διώξεις με διάφορους τρόπους. Έχοντας αποσχισθεί βίαια από τη γερμανική κοινωνία, οι Εβραίοι της Γερμανίας στράφηκαν προς το να ενισχύσουν την εβραϊκή τους ταυτότητα και καλλιέργησαν τους δικούς τους θεσμούς και κοινωνικές οργανώσεις. Ωστόσο, εξαιτίας της κλιμάκωσης της καταπίεσης και της σωματικής βίας, πολλοί Εβραίοι εγκατέλειψαν τη Γερμανία. Ίσως περισσότεροι Εβραίοι θα είχαν εγκαταλείψει τη Γερμανία εάν ορισμένες χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Μεγάλη Βρετανία, ήταν προθυμότερες να τους δεχτούν.

Πηγές:

• US Holocaust Memorial Museum

Οι Ναζί πήραν την εξουσία τον Ιανουάριο του 1933. Πολλοί Εβραίοι προσπάθησαν να ξεφύγουν από τις νέες γενικευμένες, νομιμοποιημένες αντισημιτικές πολιτικές και νόμους. Ήλπιζαν να μεταναστεύσουν σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες ή σε προορισμούς όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς ή η Παλαιστίνη. Όμως η έξοδος από τη Γερμανία δεν ήταν εύκολη. Για να μεταναστεύσει ένας Εβραίος χρειαζόταν αιτήσεις για έναν τεράστιο αριθμό εγγράφων, τα οποία ήταν ακριβά και δύσκολα να αποκτηθούν. Ακόμη και όταν ένα άτομο κατάφερνε να εξασφαλίσει τα έγγραφα, πολύ λίγες χώρες δέχονταν Εβραίους.

Στη δεκαετία του 1930, οι Βρετανοί περιόρισαν σημαντικά την Εβραϊκή μετανάστευση στην Παλαιστίνη. Ακόμη και κάτω απ᾽αυτές τις συνθήκες, περίπου 60.000 Εβραίοι από τη Γερμανία και τις προσαρτημένες περιοχές της, μετανάστευσαν στην Παλαιστίνη, μεταξύ 1933 και 1939. 

Τον Μάιο του 1939, οι Βρετανοί εξέδωσαν ένα έγγραφο πολιτικής γνωστό ως το «Λευκό χαρτί του 1939». Αυτό υπογράμμιζε τα βρετανικά σχέδια για περαιτέρω μετανάστευση στην Παλαιστίνη. Αυτή η απομάκρυνση από τη Διακήρυξη Μπάλφουρ απογοήτευσε και εξόργισε τους Σιωνιστές. Η συγκυρία ήταν ιδιαίτερα εξωφρενική. Μεταξύ 1938-1939 η ναζιστική Γερμανία είχε επεκτείνει τα σύνορά της και την επιρροή της μέσω εδαφικής επιθετικότητας ενάντια σε γειτονικές χώρες. Αυτό έθεσε περισσότερους Εβραίους υπό τον έλεγχο της ναζιστικής Γερμανίας. Το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Σεπτέμβριο του 1939, απείλησε ακόμη περισσότερο τον Εβραϊκό πληθυσμό της Ευρώπης. Οι Ναζί προέβησαν σε πράξεις μαζικής βίας ενάντια στους Εβραίους σε κάθε περιοχή που κατέλαβαν, συχνά υποβοηθούμενοι από συμμάχους και ντόπιους συνεργάτες. Λόγω του πολέμου, η μετανάστευση έγινε ακόμη πιο απίθανη και επικίνδυνη για όσους ήλπιζαν να ξεφύγουν από τους Ναζί δραπετεύοντας στο εξωτερικό. Καμία σχεδόν χώρα δεν τους δεχόταν. 

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι ναζιστικές αντιεβραϊκές πολιτικές κλιμακώθηκαν στο σημείο των συστηματικών μαζικών δολοφονιών. Οι Ναζί μαζί με τους συμμάχους και τους συνεργάτες τους δολοφόνησαν έξι εκατομμύρια Εβραίους άνδρες, γυναίκες και παιδιά, στη γενοκτονία που είναι πλέον γνωστή ως Ολοκαύτωμα. 

Η Παλαιστίνη υπό Βρετανική Εντολή κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, 1939-1945

Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι συγκρούσεις των Γερμανών και των Βρετανών και των συμμάχων τους επεκτάθηκαν στη Βόρεια Αφρική. Το 1942 οι Βρετανοί τελικά ανέκοψαν την νικηφόρα πορεία των Γερμανών στην Αίγυπτο, στη μάχη του Ελ Αλαμέιν. Έτσι, η Παλαιστίνη παρέμεινε στην κατοχή των Βρετανών και οι Εβραίοι που ζούσαν εκεί παρέμειναν ασφαλείς από τη γενοκτονία των Ναζί.

Φωτογραφία

Η εβραϊκής καταγωγής αλεξιπτωτίστρια Hannah Szenes με τον αδερφό της, πριν ξεκινήσουν για μια αποστολή διάσωσης. (Φωτογραφία)

Η εβραϊκής καταγωγής αλεξιπτωτίστρια Hannah Szenes με τον αδερφό της, πριν ξεκινήσουν για μια αποστολή διάσωσης. Παλαιστίνη, Μάρτιος του 1944.

Πηγές:

• Beit Hannah Szenes

Πολλοί Εβραίοι στην Παλαιστίνη υπό Βρετανική Εντολή ήθελαν να πάρουν μέρος στον αγώνα ενάντια στη ναζιστική Γερμανία. Εμφανίστηκαν χιλιάδες εθελοντές για να υπηρετήσουν στον Βρετανικό στρατό και κάποιοι πολέμησαν στις νεοσυσταθείσες μονάδες Εβραίων. Για παράδειγμα, η Χάνα Σενές ήταν μια Εβραία γεννημένη στην Ουγγαρία. Υπηρέτησε ως εθελόντρια αλεξιπτωτίστρια και έδρασε πίσω από τις γραμμές των Γερμανών σε επιχειρήσεις αντίστασης και διάσωσης. Οι αρχές συνέλαβαν την Σενές ενώ προσπαθούσε να περάσει τα σύνορα στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Ουγγαρία. Βασανίστηκε για αρκετούς μήνες, όμως δεν πρόδωσε ποτέ τους συμπολεμιστές της. Η Σενές καταδικάστηκε εν τέλει για προδοσία και εκτελέστηκε. H Εβραϊκή Ταξιαρχία του βρετανικού στρατού, η οποία πολέμησε φέροντας τη σημαία με το αστέρι του Δαβίδ, ιδρύθηκε επίσημα τον Σεπτέμβριο του 1944. Περιλάμβανε περισσότερους από 5.000 Εβραίους εθελοντές από την Βρετανική Παλαιστίνη. Η Εβραϊκή Ταξιαρχία πολέμησε γενναία ενάντια στους Γερμανούς στην Ιταλία από τον Μάρτιο του 1945 μέχρι το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη, τον Μάιο του 1945. 

Πολλοί Εβραίοι στην Παλαιστίνη είχαν οικογένειες και φίλους παγιδευμένους στην Ευρώπη. Περίμεναν νέα τους με μεγάλη ανησυχία. Τρομοκρατήθηκαν όταν οι πληροφορίες για τη μαζική δολοφονία των Εβραίων της Ευρώπης δημοσιοποιήθηκαν.

Η μεταπολεμική προσφυγική κρίση (1945-1948)

Όταν οι Σύμμαχοι νίκησαν τη Γερμανία την άνοιξη του 1945, βρήκαν εκατομμύρια Ευρωπαίους να ζουν μακριά από τις πατρίδες τους πριν από τον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων χιλιάδων επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Πέρα από τη δολοφονία 6 εκατομμυρίων Ευρωπαίων Εβραίων και εκατομμυρίων άλλων, η ναζιστική Γερμανία πραγματοποίησε μετακινήσεις πληθυσμών σε πρωτοφανή κλίμακα. Οι γερμανικές πολιτικές κατά τη διάρκεια του πολέμου κατέληξαν στη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση που είχε δει ποτέ ο κόσμος. 

Η Γερμανία συνθηκολόγησε το Μάιο του 1945. Εντός μηνών, οι Σύμμαχοι επαναπάτρισαν εκατομμύρια άτομα στις χώρες τους. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί επιζώντες του Ολοκαυτώματος αρνήθηκαν ή ένιωθαν ότι δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στις πόλεις που ζούσαν πριν από τον πόλεμο. Δεν είχαν χάσει μόνο τις οικογένειες και τις κοινότητές τους, αλλά και τα υπάρχοντά τους και τις περιουσίες τους. Επιπλέον, η επιστροφή σήμαινε ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν επίμονο αντισημιτισμό και τα φοβερά τραύματα του Ολοκαυτώματος. Οι Εβραίοι που επέστρεψαν στις πατρίδες τους πολύ συχνά αντιμετώπιζαν επιθετικότητα και βία. Για παράδειγμα, 42 επιζώντες του Ολοκαυτώματος δολοφονήθηκαν τον Ιούλιο του 1946 κατά τη διάρκεια αντισημιτικής εξέγερσης στην Κίελτσε της Πολωνίας.

Πολλοί επιζώντες κατευθύνθηκαν προς μέρη της Ευρώπης που απελευθερώθηκαν από τους Συμμάχους. Ήλπιζαν να βρουν νέες πατρίδες και να ξεκινήσουν από την αρχή. Η εκπλήρωση όμως αυτής της ελπίδας ήταν ακόμη δύσκολη. Οι μεταναστευτικοί περιορισμοί για τις ΗΠΑ, την Παλαιστίνη υπό Βρετανική Εντολή και άλλους προορισμούς παρέμειναν. 

Στις κατεχόμενες από τους Συμμάχους ζώνες της δυτικής Ευρώπης, πολλοί επιζώντες του Ολοκαυτώματος στεγάστηκαν σε στρατόπεδα προσφύγων, τα λεγόμενα στρατόπεδα Εκτοπισμένων Ατόμων (DP). Ο εκτοπισμένος εβραϊκός πληθυσμός έφτασε περίπου τις 250.000 το 1947. Αυτά τα στρατόπεδα δεν προορίζονταν για μόνιμη διαβίωση και οι περισσότεροι από τους εκτοπισμένους ήθελαν απελπισμένα να φύγουν. 

Συζητήσεις Αμερικανών και Βρετανών για τους Εβραίους πρόσφυγες

Η μοίρα των εκτοπισμένων Εβραίων αποτέλεσε σημείο διαφωνίας μεταξύ των κυβερνήσεων των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Το καλοκαίρι του 1945, ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ στην Διακυβερνητική Επιτροπή για τους Πρόσφυγες, Ερλ Γκ. Χάρισον, ανέλαβε την αποστολή να προσδιορίσει τις ανάγκες των εκτοπισμένων ατόμων, Εβραίων και άλλων, οι οποίοι δεν μπορούσαν να επαναπατριστούν. Στην αναφορά του, ο Χάρισον άσκησε δριμεία κριτική για τη μεταχείριση των εκτοπισμένων. Περιέγραψε συνωστισμό και ανθυγιεινές συνθήκες στα στρατόπεδα. Επίσης, έκανε προτάσεις για τη βελτίωση των συνθηκών στα στρατόπεδα Εβραίων εκτοπισμένων. Τέλος, ο Χάρισον συνέστησε άμεση δράση για την επανεγκατάσταση του εβραϊκού προσφυγικού πληθυσμού. Οι περισσότεροι Εβραίοι εκτοπισμένοι, σημείωσε, ήθελαν να μεταφερθούν στην Παλαιστίνη. Ανέφερε την αίτηση της Εβραϊκής Μέριμνας για την Παλαιστίνη. Η αίτηση ζητούσε από τους Βρετανούς την έκδοση 100.000 επιπλέον πιστοποιητικών μετανάστευσης για Εβραίους.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Χάρι Τρούμαν, μεταβίβασε την αναφορά του Χάρισον στον Βρετανό πρωθυπουργό Κλέμεντ Άτλι. O Τρούμαν προέτρεψε τους Βρετανούς να επιτρέψουν σε 100.000 εκτοπισμένους Εβραίους να μεταναστεύσουν στη Βρετανική Παλαιστίνη. Ο Άτλι απέρριψε τόσο την πρόταση του Τρούμαν όσο και τις συστάσεις στην αναφορά του Χάρισον. Επίσης, προειδοποίησε τον Τρούμαν για τον «θανάσιμο κίνδυνο» για τις σχέσεις ΗΠΑ-Βρετανίας, εάν η κυβέρνηση των ΗΠΑ στήριζε δημόσια τη μετανάστευση Εβραίων στην Παλαιστίνη.

Σε μια προσπάθεια να εκτονώσουν τις εντάσεις με τις ΗΠΑ, οι Βρετανοί ίδρυσαν την «Αγγλο-αμερικανική Επιτροπή για την Έρευνα στην Παλαιστίνη». Η επιτροπή διερεύνησε τους ισχυρισμούς της αναφοράς του Χάρισον. Τον Απρίλιο του 1946, η αναφορά της επιβεβαίωσε τα ευρήματα του Χάρισον. Πρότεινε να επιτραπεί σε 100.000 Εβραίους να μεταναστεύσουν στην Παλαιστίνη. Οι Βρετανοί απέρριψαν αυτές τις συστάσεις.

Φωτογραφία

Πρόσφυγες συσσωρεύονται στην κουπαστή του πλοίου "Josiah Wedgwood", το οποίο έλαβε μέρος στο Aliyah Bet («παράνομη» μετανάστευση) κατά την άφιξή του στο λιμάνι της Χάιφα. (Φωτογραφία)

Πρόσφυγες συσσωρεύονται στην κουπαστή του πλοίου "Josiah Wedgwood", το οποίο έλαβε μέρος στο Aliyah Bet («παράνομη» μετανάστευση) κατά την άφιξή του στο λιμάνι της Χάιφα. Βρετανοί στρατιώτες συνόδευσαν τους επιβάτες στο κέντρο κράτησης Atlit. Παλαιστίνη, 27 Ιουνίου 1946.

Πηγές:

• US Holocaust Memorial Museum, courtesy of Salo Kluger

Οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος και ο Σιωνισμός στα στρατόπεδα εκτοπισμένων

Μετά το Ολοκαύτωμα, πολλοί επιζώντες ήθελαν να φύγουν από την Ευρώπη. Οι ελπίδες τους αναπτερώθηκαν και βρήκαν το κουράγιο να προχωρήσουν μπροστά μέσω του Σιωνισμού. Από το 1945 έως το 1948, οι Εβραίοι επιζώντες ολοένα συχνότερα επέλεγαν την Παλαιστίνη υπό Βρετανική Εντολή ως τον προορισμό που επιθυμούσαν. 

Ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, ηγέτης της Εβραϊκής κοινότητας στη Βρετανική Παλαιστίνη, επισκέφθηκε στρατόπεδα εκτοπισμένων στην Ευρώπη αρκετές φορές μεταξύ του 1945 και του 1946. Οι επισκέψεις του αναπτέρωσαν το ηθικό των εκτοπισμένων και τους συσπείρωσαν υπέρ της ιδέας ενός Εβραϊκού κράτους. Οι εκτοπισμένοι έγιναν μια σημαντική δύναμη για τους σκοπούς του Σιωνισμού. Οι μαζικές διαμαρτυρίες ενάντια στις βρετανικές πολιτικές μετανάστευσης στην Παλαιστίνη στα στρατόπεδα εκτοπισμένων έγιναν πολύ συνηθισμένες. 

Παρ’ όλα αυτά η Βρετανία συνέχιζε τις περιοριστικές μεταναστευτικές πολιτικές της. Αυτό ενδυνάμωσε την επιθυμία πολλών Εβραίων να φτάσουν στην Παλαιστίνη με κάθε τρόπο. Από το 1945 έως το 1948, η οργάνωση Briḥah (Εβραϊκή λέξη που σημαίνει «απόδραση») μετακίνησε περισσότερους από 100.000 Εβραίους από την ανατολική Ευρώπη σε κατεχόμενες από τους συμμάχους ζώνες και στρατόπεδα εκτοπισμένων. Από εκεί, η Εβραϊκή Ταξιαρχία οργάνωσε ένα δίκτυο ομάδων για τη μεταφορά εκτοπισμένων με πλοία στην Παλαιστίνη, χωρίς την άδεια των Βρετανών. 

Οι Βρετανοί μπλόκαραν τα περισσότερα πλοία και τους αρνήθηκαν είσοδο. Μεταξύ 1945 και 1948, οι Βρετανοί συνέλαβαν περισσότερους από 50.000 Εβραίους πρόσφυγες στη θάλασσα. Τους έστειλαν σε στρατόπεδα κράτησης στο νησί της Κύπρου. Σε ένα εμβληματικό περιστατικό, το 1947, οι Βρετανοί σταμάτησαν ένα πλοίο, το Exodus 1947, εν πλω. Στο πλοίο επέβαιναν 4.500 επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Οι Βρετανοί αρνήθηκαν στους επιζώντες την είσοδο στην Παλαιστίνη και τους μετέφεραν με τη βία στην κατεχόμενη από τη Βρετανία ζώνη στη Γερμανία. Αυτό το γεγονός έλαβε διεθνή δημοσιότητα και ταπείνωσε τη Βρετανική κυβέρνηση. Προκάλεσε συμπόνια για τα μεταπολεμικά δεινά των Εβραίων της Ευρώπης. Βοήθησε τη μεταστροφή της κοινής γνώμης υπέρ της μετέπειτα αναγνώρισης του Εβραϊκού κράτους, το 1948. 

Οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος και η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ

Κατά την κλιμάκωση της προσφυγικής κρίσης, η Βρετανική κυβέρνηση υπέβαλε το ζήτημα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Στο πλαίσιο ειδικής συνεδρίασης, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στις 29 Νοεμβρίου του 1947, ψήφισε τη διχοτόμηση της Παλαιστίνης σε δύο νέα κράτη, το ένα εβραϊκό το άλλο αραβικό. Η πρόταση έγινε δεκτή από τους Εβραίους ηγέτες και απορρίφθηκε από τους Άραβες.

Οι Βρετανοί άρχισαν να αποσύρουν τα στρατεύματά τους τον Απρίλιο του 1948. Οι Σιωνιστές ηγέτες προετοιμάστηκαν να ιδρύσουν επίσημα ένα σύγχρονο Εβραϊκό κράτος. Στις 14 Μαΐου του 1848, ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν ανακοίνωσε τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Δήλωσε:

Το [Ο]λοκαύτωμα των Ναζί, στο οποίο δολοφονήθηκαν εκατομμύρια Εβραίοι στην Ευρώπη, απέδειξε εκ νέου την ανάγκη για την αναγκαιότητα της επανίδρυσης του Εβραϊκού κράτους, το οποίο θα έλυνε το πρόβλημα των εκτοπισμένων Εβραίων, ανοίγοντας τις πύλες του για όλους τους Εβραίους, και θα τους έκανε ισότιμους στην κοινωνία των εθνών.
—Δήλωση ανεξαρτησίας του Εβραϊκού κράτους, όπως δημοσιεύτηκε στα Αγγλικά στην εφημερίδα New York Times, στις 15 Μαΐου του 1948. 

Ο πρόεδρος Τρούμαν αναγνώρισε το νέο κράτος του Ισραήλ την ίδια ημέρα. Αποσύρθηκαν όλοι οι περιορισμοί μετανάστευσης των Εβραίων στο Ισραήλ. Οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος άρχισαν να καταφθάνουν στο νεοσυσταθέν κράτος του Ισραήλ αμέσως. Πολλοί επιζώντες πολέμησαν και πέθαναν ως στρατιώτες στον Πόλεμο Ανεξαρτησίας του Ισραήλ (1948-1949). Παρόλο που αποτελούσαν μειονότητα του πληθυσμού του Ισραήλ, οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος επρόκειτο να συνεισφέρουν σημαντικά στο έθνος. Για τους επιζώντες και τις οικογένειές τους παγκοσμίως, το κράτος του Ισραήλ παραμένει σημαντική πηγή ασφάλειας και υπερηφάνειας.