Γίνονται πρόσφυγες: οι Γερμανοί Εβραίοι ετοιμάζονται να μεταναστεύσουν από τη ναζιστική Γερμανία
Εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι στη Γερμανία προσπάθησαν να εγκαταλείψουν το Τρίτο Ράιχ (1933-1945) για να αποφύγουν τις διώξεις. Οι αντισημιτικές πολιτικές και η βία των Ναζί οδήγησαν τους Εβραίους της Γερμανίας να αναζητήσουν ασφάλεια στο εξωτερικό. Για να αναχωρήσουν, οι Εβραίοι στη Γερμανία έπρεπε να εξασφαλίσουν εισιτήρια και βίζες. Για όσους απέτυχαν στην προσπάθειά τους να μεταναστεύσουν πριν τον Οκτώβριο του 1941, οι συνέπειες ήταν συχνά θανάσιμες.
Σημαντικά γεγονότα
-
1
Οι Εβραίοι που έφευγαν από τη ναζιστική Γερμανία αναζητούσαν μέρη για να επανεγκατασταθούν. Επίσης, έπρεπε να ανταπεξέλθουν σε πολλές απαιτήσεις που σχετίζονταν με τη μετανάστευση. Μερικοί Εβραίοι έμαθαν ακόμα και νέα επαγγέλματα, δεξιότητες και γλώσσες για να ξεκινήσουν μια νέα ζωή.
-
2
Περισσότεροι από 340.000 Εβραίοι πρόσφυγες διέφυγαν από τη ναζιστική Γερμανία και την Αυστρία. Εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής, της Νότιας Αμερικής, της Ασίας, της Αυστραλίας και της Αφρικής.
-
3
Τον Οκτώβριο του 1941, οι Ναζί απαγόρευσαν στους Εβραίους να εγκαταλείψουν το Τρίτο Ράιχ. Οι ναζιστικές αρχές έστειλαν όσους Εβραίους παρέμειναν στη ναζιστική γερμανική επικράτεια σε γκέτο, στρατόπεδα συγκέντρωσης και κέντρα εξόντωσης.
Τον Ιανουάριο του 1933, ο Αδόλφος Χίτλερ και οι Ναζί ανήλθαν στην εξουσία. Οι Εβραίοι στη Γερμανία βρέθηκαν ξαφνικά να ζουν υπό ένα εχθρικό, αντισημιτικό καθεστώς.
Από την αρχή, το ναζιστικό καθεστώς άσκησε πιέσεις στον εβραϊκό πληθυσμό της Γερμανίας να εγκαταλείψει τη χώρα. Το ναζιστικό καθεστώς ψήφισε αμέσως νόμους που εισήγαγαν διακρίσεις και οργάνωσε κρατική βία κατά των Εβραίων. Αυτό έκανε τη ζωή αφόρητη για τον εβραϊκό πληθυσμό της Γερμανίας. Οι Εβραίοι στη Γερμανία βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια επιλογή: να παραμείνουν στη Γερμανία ή να ξεκινήσουν νέες ζωές στο εξωτερικό.
Η απόπειρα να δραπετεύσει κανείς από το Τρίτο Ράιχ ήταν ένα εγχείρημα που απαιτούσε πολλή προσοχή. Αρχικά, οι Εβραίοι έπρεπε να βρουν κατάλληλα μέρη για να επανεγκατασταθούν. Έπειτα, έπρεπε να ξεπεράσουν περίπλοκους κανόνες μετανάστευσης. Στη συνέχεια, έπρεπε να αποκτήσουν βίζες και ταξιδιωτικά εισιτήρια. Αν κατάφερναν να φτάσουν μέχρι αυτό το σημείο, θα έπρεπε να πάρουν μαζί τους ή να πουλήσουν τα υπάρχοντά τους. Η επιτυχής αποχώρηση από τη Γερμανία συχνά εξαρτιόταν από την έγκαιρη ολοκλήρωση αυτών των βημάτων.
Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής περιόδου μετανάστευσαν εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι. Η πλειονότητα αυτών που δεν μπόρεσαν να διαφύγουν δολοφονήθηκε στο Ολοκαύτωμα.
Αποφασίζοντας εάν θα μείνουν ή θα φύγουν
Πολλοί Εβραίοι δεν ήταν βέβαιοι αν οι Ναζί αντιπροσώπευαν ένα ακόμα κύμα αντισημιτικού φανατισμού που ίσως τελικά καταλάγιαζε ή μια νέα, πιο επικίνδυνη απειλή. Αυτό οφειλόταν στο ότι οι Εβραίοι στη Γερμανία βίωναν εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα αντισημιτισμό. Κατά την απαρχή της ναζιστικής εποχής, πολλά αντισημιτικά στερεότυπα, λανθασμένες εντυπώσεις και μύθοι έχαιραν ήδη ευρείας αποδοχής στη Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Χωρίς τη δυνατότητα να προβλέψουν το Ολοκαύτωμα, οι Εβραίοι που ζούσαν στο Τρίτο Ράιχ έπρεπε συνεχώς να αξιολογούν πόσο μεγάλη απειλή αποτελούσε το καθεστώς. Οι ναζιστικές πολιτικές συνέχισαν να εξελίσσονται και να αλλάζουν, καθιστώντας δύσκολη την αποτίμηση αυτού του κινδύνου. Κάποιοι Εβραίοι έφυγαν αμέσως από τη Γερμανία, μη θέλοντας να αποδεχτούν τους περιορισμούς που επέβαλαν οι Ναζί στους Εβραίους. Άλλοι, ωστόσο, ήλπιζαν ότι η πολιτική κατάσταση στη χώρα τους θα σταθεροποιούταν.
Πολλοί αισθάνονταν ότι το να φύγουν από τη Γερμανία δεν ήταν επιλογή, για προσωπικούς ή επαγγελματικούς λόγους. Οι Εβραίοι ανησυχούσαν ότι θα χάσουν τις δουλειές τους. Όσοι ήταν μεγαλύτερης ηλικίας φαίνονταν λιγότερο πρόθυμοι να ξεκινήσουν μια νέα ζωή σε μακρινά μέρη. Οι εβραϊκές οικογένειες φοβούνταν ότι θα χωριστούν. Επιπλέον, οι χώρες που δέχονταν Εβραίους που διέφευγαν από το Τρίτο Ράιχ ήταν ελάχιστες εκείνη την εποχή.
Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, οι αντισημιτικές πολιτικές των Ναζί γίνονταν όλο και πιο ακραίες. Έγινε πλέον σαφές στους Γερμανούς Εβραίους ότι αντιμετώπιζαν ένα όλο και πιο βίαιο και εξτρεμιστικό καθεστώς. Αντιμέτωποι με περιορισμένες επιλογές, οι Εβραίοι που επιδίωκαν να φύγουν από τη Γερμανία αναζητούσαν εναγωνίως δυνατότητες επανεγκατάστασης. Στη συνέχεια, έκαναν διεξοδικές προετοιμασίες για να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Οι Γερμανοί Εβραίοι συχνά αναλώνονταν στην αναζήτηση ασφαλών καταφυγίων κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ. Για πολλούς η προσπάθεια να εγκαταλείψουν τη χώρα ήταν το μόνο τους μέλημα.
Αξιολογώντας πιθανούς προορισμούς
Οι Εβραίοι που προσπαθούσαν να φύγουν από τη ναζιστική Γερμανία έπρεπε πρώτα να μάθουν ποιες χώρες θα τους δέχονταν. Οι Εβραίοι μελετούσαν τους σύνθετους νόμους μετανάστευσης κάθε πιθανής χώρας, καθώς και τις διαφορετικές διαδικασίες υποβολής αιτήσεων εισόδου. Για παράδειγμα, πολλές χώρες δέχονταν μόνο συγκεκριμένους τύπους γεωργών, ειδικευμένων εργατών ή τεχνικών. Άλλες χώρες είχαν αυστηρούς ηλικιακούς περιορισμούς για τους νέους μετανάστες. Επιπλέον, όσο περισσότεροι Εβραίοι στη ναζιστική Γερμανία αναζητούσαν καταφύγιο στο εξωτερικό, τόσο περισσότερες χώρες τους έκλειναν τις πόρτες.
Υπήρχαν και άλλοι παράγοντες που οι Εβραίοι έπρεπε να λάβουν υπόψη τους κατά την επιλογή ενός προορισμού. Για παράδειγμα μπορεί να έπρεπε να ερευνήσουν αν οι τοπικές εβραϊκές κοινότητες μπορούσαν να προσφέρουν βοήθεια, τι βαθμό αντισημιτισμού θα αντιμετώπιζαν ή ποιο ήταν το πολιτικό κλίμα στον προορισμό τους.
Όμως, καθώς οι ναζιστικές διώξεις κατά των Εβραίων στη Γερμανία επιδεινώνονταν, αυτοί οι παράγοντες γίνονταν λιγότερο σημαντικοί στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η διαφυγή προς οποιονδήποτε προορισμό που δεν βρισκόταν υπό ναζιστική κυριαρχία έγινε πρωταρχικής σημασίας.
Ξεπερνώντας τις ταξιδιωτικές και μεταναστευτικές απαιτήσεις
Για να φύγουν από τη Γερμανία, οι Εβραίοι έπρεπε να συγκεντρώσουν μια σειρά από έγγραφα μετανάστευσης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, απαιτούσαν από τους αιτούντες να προσκομίσουν βίζες, να εξασφαλίσουν χορηγούς, να υποβληθούν σε ιατρικές εξετάσεις και να συλλέξουν πιστοποιητικά καλής συμπεριφοράς. Μερικές φορές οι Εβραίοι αναγκάζονταν να περιμένουν σε ουρές στα διάφορα προξενεία ολόκληρες μέρες, συχνά χωρίς αποτέλεσμα. Οι Εβραίοι που ζούσαν σε αγροτικές περιοχές συχνά έπρεπε να ταξιδεύουν στις κοντινότερες πόλεις όπου βρίσκονταν προξενεία.
Επιπλέον, οι Εβραίοι έπρεπε να κάνουν κράτηση για τα ταξίδια τους εκτός Γερμανίας, μερικές φορές πριν να είναι έτοιμα τα έγγραφα μεταναστευσης τους. Συχνά χρειάζονταν να ανταγωνιστούν μεταξύ τους για τις περιορισμένες κρατήσεις σε πλοία και τρένα. Ενδεχομένως και να συνεργαστούν με ταξιδιωτικούς πράκτορες για να κλείσουν τα πολλαπλά σκέλη του ταξιδιού και να αποκτήσουν βίζες διέλευσης.
Η δυνατότητα να φύγει κανείς επιτυχώς από τη Γερμανία συνήθως εξαρτιόταν από το να μπουν έγκαιρα όλα τα κομμάτια στη σωστή σειρά, κάτι που κανείς δεν είχε υπό πλήρη έλεγχο.
Αναζήτηση πληροφοριών για προορισμούς
Για να ανταπεξέλθουν στις διάφορες προκλήσεις, οι Εβραίοι στη Γερμανία στρέφονταν σε πολλές διαφορετικές πηγές για πληροφορίες και συμβουλές.
Οι Εβραίοι της Γερμανίας αναζητούσαν συμβουλές μετανάστευσης σε διάφορες δημοσιεύσεις. Διάβαζαν φυλλάδια και ενημερωτικά δελτία από την Οργάνωση Βοήθειας για τους Γερμανοεβραίους. Το Παλαιστινιακό Βιβλίο Πληροφοριών (Das Palästina Informationsbuch) και το Φίλο-Άτλας: Εγχειρίδιο για τη Μετανάστευση των Εβραίων (Philo-Atlas: Handbuch für die Jüdische Auswanderung) έγιναν επίσης δημοφιλή έργα αναφοράς. Αυτές οι δημοσιεύσεις προσέφεραν πληροφορίες για την πολιτική και τις συνθήκες διαβίωσης σε διάφορους προορισμούς.
Οι Εβραίοι επίσης αναζητούσαν βοήθεια από τυχόν συγγενείς, φίλους ή επαφές που είχαν σε κάθε πιθανό προορισμό. Έστελναν τηλεγραφήματα και έγραφαν επιστολές. Αυτά τα μηνύματα συχνά χάνονταν στο ταχυδρομείο. Πολλοί άνθρωποι βίωναν μεγάλες καθυστερήσεις στις απαντήσεις.
Οι πληροφορίες διαδίδονταν επίσης από στόμα σε στόμα στους εβραϊκούς κύκλους. Εβραίοι φίλοι και γνωστοί μοιράζονταν από πρώτο χέρι πληροφορίες σχετικά με τις νομικές απαιτήσεις, τις διαδικασίες σε κάθε προξενείο και την επανεγκατάσταση στο εξωτερικό.
Διασφάλιση βοήθειας
Οι Γερμανοί Εβραίοι στρέφονταν επίσης σε εβραϊκές οργανώσεις στη Γερμανία. Ορισμένες από αυτές τις οργανώσεις παρείχαν οικονομική βοήθεια σε Εβραίους που δεν μπορούσαν να αντέξουν το απαιτούμενο χρηματικό ποσό για την επανεγκατάσταση. Αυτό το ποσό μπορεί να περιελάμβανε εισιτήρια τρένου ή τη μεταφορά με πλοίο. Οι βασικές πηγές βοήθειας περιελάμβαναν τις ακόλουθες οργανώσεις:
- Αντιπροσωπεία των Γερμανών Εβραίων του Ράιχ (Reichsvertretung der deutschen Juden),
- Οργανισμός Αρωγής Γερμανών Εβραίων (Hilfsverein der deutschen Juden) και
- Κεντρική Ένωση Γερμανών Πολιτών Εβραϊκής Πίστης (Centralverein deutscher Staatsbürger jüdischen Glaubens).
Εκμάθηση νέων δεξιοτήτων και επαγγελμάτων
Πολλοί Εβραίοι ανησυχούσαν για το αν θα μπορούσαν να βγάλουν τα προς το ζην σε ξένες χώρες, ειδικά αν δεν μιλούσαν τη γλώσσα. Κάποιοι γράφτηκαν σε μαθήματα ξένων γλωσσών ή επαγγελματικά προγράμματα για να αποκτήσουν δεξιότητες και να μάθουν νέα επαγγέλματα που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν να ξεκινήσουν μια νέα ζωή στο εξωτερικό.
Στο Βερολίνο, για παράδειγμα, η εβραϊκή κοινότητα προσέφερε ευκαιρίες σε άνδρες να αποκτήσουν γνώσεις πάνω στη μεταλλοτεχνία, την ξυλουργική και τον κατασκευαστικό τομέα. Οι γυναίκες εκπαιδεύονταν στην καθαριότητα, τη ραπτική, την κομμωτική και τη φροντίδα παιδιών. Τα μαθήματα ξένων γλωσσών περιελάμβαναν ισπανικά και σύγχρονα εβραϊκά. Τα εβραϊκά σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εισήγαγαν μαθήματα όπως εργαστηριακή εκπαίδευση, στενογραφία και οικιακή οικονομία για να διδάξουν στα παιδιά χρήσιμες δεξιότητες. Οι Σιωνιστές ίδρυσαν hakhshara, ή κέντρα εκπαίδευσης, στην ύπαιθρο της Γερμανίας για να ενθαρρύνουν τη μετανάστευση στην Παλαιστίνη υπό Βρετανική Εντολή. Αυτά τα κέντρα εκπαίδευαν τους νεότερους Εβραίους στη γεωργία, την καλλιέργεια και τα χειρωνακτικά επαγγέλματα. Μερικές φορές προσέφεραν μαθήματα σύγχρονης εβραϊκής γλώσσας.
Πακετάρισμα και παράδοση προσωπικών αντικειμένων
Εάν ένα άτομο (ή μια οικογένεια) μπορούσε να εξασφαλίσει τα έγγραφα και την άδεια διέλευσης, θα αντιμετώπιζε μια άλλη πρόκληση: να πακετάρει και να μεταφέρει τα υπάρχοντά του εκτός Γερμανίας.
Κατά τη διαδικασία αυτή, οι Εβραίοι της Γερμανίας αντιμετώπιζαν γραφειοκρατικά εμπόδια σε κάθε βήμα. Χρειάζονταν έγκριση από το γερμανικό Οικονομικό Επιτελείο για να βγάλουν οτιδήποτε εκτός χώρας. Επισήμως, οι Εβραίοι μπορούσαν να φύγουν μόνο με αντικείμενα που είχαν αγοράσει πριν από το 1933. Τα αντικείμενα αυτά υπόκειντο στην έγκριση των Ναζί. Οι ναζιστικές αρχές απαιτούσαν από τους Εβραίους να παραδίδουν λίστες έγκρισης με όλα τα αντικείμενα που ήλπιζαν να πάρουν μαζί τους. Αυτές περιελάμβαναν τα πάντα, όπως ένα μαντίλι, μια ομπρέλα ή ένα ζευγάρι κάλτσες. Οι αρχές των Ναζί επέβλεπαν τη διαδικασία αυτή ακόμη και αυτοπροσώπως.
Με τόσο πολλά εμπόδια, οι Εβραίοι έπρεπε να κάνουν δύσκολες επιλογές για το τι θα έπαιρναν μαζί τους. Ταξινομούσαν τα ρούχα τους ανάλογα με τον προορισμό που είχαν κατά νου. Μερικοί επέλεγαν πράγματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ή να πωληθούν στο εξωτερικό. Μερικές οικογένειες προσπαθούσαν επίσης να μεταφέρουν αντικείμενα συναισθηματικής αξίας, όπως οι κούκλες των παιδιών τους ή κουτιά με φωτογραφίες.
Ακόμα και όταν οι Ναζί τούς επέτρεπαν να πάρουν αντικείμενα από τη χώρα, οι Εβραίοι έπρεπε να βρουν τρόπο να τα μεταφέρουν. Η αποστολή αντικειμένων ήταν δαπανηρή και χρονοβόρα. Αν κάποιος χρειαζόταν να φύγει από τη χώρα εν μία νυκτί ή εσπευσμένα, έπρεπε απλώς να αφήσει τα υπάρχοντά του πίσω.
Πολλοί Εβραίοι αναγκάστηκαν να πουλήσουν τα υπάρχοντά τους σε Γερμανούς γείτονες στο ένα δέκατο της αξίας τους. Άλλοι Εβραίοι ρίσκαραν να μεταφέρουν λαθραία τιμαλφή που έπρεπε να είχαν παραδώσει στους Ναζί. Πολλοί Εβραίοι της Γερμανίας έφυγαν από τη χώρα χωρίς απολύτως τίποτα.
Το οικονομικό κόστος της αποχώρησης
Οι γερμανικές αρχές επέβαλαν πρόσθετες οικονομικές απαιτήσεις στους Εβραίους που επιχειρούσαν να διαφύγουν από το Τρίτο Ράιχ. Οι Εβραίοι έπρεπε να πληρώσουν έναν βαρύ φόρο μετανάστευσης ή να αντιμετωπίσουν φυλάκιση για φοροδιαφυγή. Επιπλέον, περιοριζόταν η δυνατότητα των Εβραίων να μεταφέρουν τα χρήματά τους σε τράπεζες άλλων χωρών. Πολλοί Εβραίοι έμειναν χωρίς χρήματα όταν έφυγαν.
Από το 1933 έως το 1937, οι Εβραίοι που εγκατέλειπαν το Τρίτο Ράιχ έχαναν κατά μέσο όρο το 30 έως 50 τοις εκατό της καθαρής τους περιουσίας. Από το 1937 μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου το 1939, η μετανάστευση κόστιζε στους Εβραίους πρόσφυγες από 60 έως 100 τοις εκατό του κεφαλαίου τους.
Επανεγκατάσταση στο εξωτερικό
Συνολικά, περισσότεροι από 340.000 Εβραίοι μετανάστευσαν από τη Γερμανία και την Αυστρία κατά την περίοδο της ναζιστικής εποχής. Οι Εβραίοι πρόσφυγες ταξίδευαν σε προορισμούς σε όλο τον κόσμο. Οι Εβραίοι πρόσφυγες από τη Γερμανία επανεγκαταστάθηκαν σε μέρη της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής, της Νότιας Αμερικής, της Ασίας, της Αυστραλίας και της Αφρικής.
Η έναρξη και η εξέλιξη του Β᾽Παγκοσμίου Πολέμου είχε αντίκτυπο σε πολλούς Εβραίους πρόσφυγες. Ο πόλεμος όχι μόνο έκλεισε τις οδούς διαφυγής από την Ευρώπη, αλλά πολλοί πρόσφυγες επίσης κατέφυγαν σε περιοχές που ενεπλάκησαν στις πολεμικές συγκρούσεις. Για παράδειγμα, οι Εβραίοι πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Ασία συχνά βρίσκονταν αντιμέτωποι με την ιαπωνική κατοχή. Κάποιοι Γερμανοί Εβραίοι επανεγκαταστάθηκαν σε ευρωπαϊκές χώρες που αργότερα καταλήφθηκαν ή προσαρτήθηκαν από τους Ναζί.
Παραμένοντας στη ναζιστική Γερμανία: Η μοίρα αυτών που δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν
Το φθινόπωρο του 1941, υπήρχαν ακόμη 164.000 Εβραίοι στη Γερμανία, πολλοί από αυτούς ηλικιωμένοι. Για αυτούς οι συνέπειες της παραμονής σε γερμανικά εδάφη ήταν θανάσιμες. Τον Οκτώβριο του 1941, το ναζιστικό καθεστώς απαγόρευσε στους Εβραίους την έξοδο από το Τρίτο Ράιχ. Άρχισαν να εκτοπίζουν Γερμανούς Εβραίους σε γκέτο, στρατόπεδα συγκέντρωσης και κέντρα εξόντωσης στα κατεχόμενα εδάφη ανατολικά της Γερμανίας. Την ίδια χρονιά, οι ναζιστικές αρχές άρχισαν τη σκόπιμη και συστηματική μαζική δολοφονία των Ευρωπαίων Εβραίων.
Η πλειονότητα των απελαθέντων Γερμανών Εβραίων δολοφονήθηκε στο Ολοκαύτωμα.
