Illustration from an antisemitic children's primer.

Αντισημιτισμός: Μια εισαγωγή

Ο αντισημιτισμός είναι η προκατάληψη ή το μίσος εναντίον του εβραϊκού λαού. Αυτό το μίσος αποτέλεσε τα θεμέλια του Ολοκαυτώματος. Ωστόσο ο αντισημιτισμός δεν ξεκίνησε ούτε τελείωσε με το Ολοκαύτωμα. Ο αντισημιτισμός υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια. Συχνά λαμβάνει τη μορφή συστημικών διακρίσεων και διώξεων των Εβραίων. Ο αντισημιτισμός έχει οδηγήσει επανειλημμένα σε σοβαρή και θανατηφόρα βία κατά των Εβραίων.

Σημαντικά γεγονότα

  • 1

    Ο αντισημιτισμός είναι ένα σύνολο πεποιθήσεων και ιδεών που εκφράζουν μίσος και έχει βαθιές ιστορικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ρίζες. Κατά τη διάρκεια πολλών αιώνων, ο Χριστιανισμός διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εξάπλωση του αντισημιτισμού στην Ευρώπη, όπου οι Εβραίοι υπήρξαν πάντα μειονότητα. 

  • 2

    Σήμερα, άνθρωποι με διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές και θρησκείες, καθώς και από όλο το πολιτικό φάσμα, εκφράζουν αντισημιτικές ιδέες και στερεότυπα.

  • 3

    Ο αντισημιτισμός παίρνει συχνά τις μορφές του αποδιοπομπαίου τράγου και των θεωριών συνωμοσίας που βασίζονται σε στερεότυπα και αφηγήματα. Αυτές οι θεωρίες απεικονίζουν ψευδώς τους Εβραίους ως επικίνδυνους για την κοινωνία ή ακόμα και τον κόσμο. 

A motorcyclist reads a sign stating "Jews are not welcomed here."

Ένας μοτοσικλετιστής διαβάζει μια πινακίδα που γράφει «Οι Εβραίοι δεν είναι ευπρόσδεκτοι εδώ». Γερμανία, γύρω στα 1935.

Πηγές:
  • US Holocaust Memorial Museum, courtesy of Margaret Chelnick

Ο αντισημιτισμός είναι η προκατάληψη ή το μίσος εναντίον του εβραϊκού λαού. Είναι μια μορφή μισαλλοδοξίας και ρατσισμού. Για αιώνες, οι αντισημίτες δαιμονοποιούσαν και απανθρωποποιούσαν τους Εβραίους διαδίδοντας αντισημιτικά αφηγήματα, στερεότυπα και θεωρίες συνωμοσίας.

Ο αντισημιτισμός είναι ένα σύνολο πεποιθήσεων και ιδεών που εκφράζουν μίσος για τους Εβραίους και την εβραϊκή θρησκεία, τον Ιουδαϊσμό. Βασίζεται σε παλιές και διαδεδομένες προκαταλήψεις. Ωστόσο, η λέξη «αντισημιτισμός» είναι πολύ νεότερη. Ο νεολογισμός επινοήθηκε στα γερμανικά ως «Antisemitismus» στα τέλη του 1800.   

Ο αντισημιτισμός οδήγησε στο Ολοκαύτωμα. Το Ολοκαύτωμα (1933-1945) ήταν η συστηματική, κρατικά καθοδηγούμενη δίωξη και δολοφονία έξι εκατομμυρίων Ευρωπαίων Εβραίων από τη ναζιστική Γερμανία και τους συμμάχους και συνεργάτες της. Οι Ναζί υποκίνησαν τα πλήθη να διαπράξουν γενοκτονία βασιζόμενοι σε αιώνες αντισημιτικών προκαταλήψεων και μίσους. 

Ωστόσο ο αντισημιτισμός δεν ξεκίνησε ούτε τελείωσε με το Ολοκαύτωμα. Εδώ και αιώνες, άνθρωποι διαφορετικών θρησκειών, κοινωνικοοικονομικής θέσης, πολιτικών πεποιθήσεων και εθνικών καταβολών εκφράζονται ή ενεργούν με βάση αντισημιτικές προκαταλήψεις και πεποιθήσεις. Ο αντισημιτισμός συχνά κορυφώνεται με διακρίσεις και βία κατά των Εβραίων.  

Στην Ευρώπη, οι προκαταλήψεις και η έχθρα κατά των Εβραίων χρονολογούνται από την αρχαιότητα και τον πρώιμο Χριστιανισμό. Για αιώνες, οι Εβραίοι ήταν μια μειονότητα που συχνά υπέμεινε διώξεις σε πολλά ευρωπαϊκά βασίλεια, αυτοκρατορίες και χώρες. Οι προκαταλήψεις κατά των Εβραίων ήταν διάχυτες στην ευρωπαϊκή ζωή και σκέψη κατά τον Μεσαίωνα (περίπου 500–1400), στην πρώιμη σύγχρονη εποχή (περίπου 1400–1789), και τον 18ο και 19ο αιώνα (1700–1900) όταν πολλές χώρες άρχισαν να εκσυγχρονίζονται και να γίνονται πιο κοσμικές. Στις αρχές του 20ου αιώνα, πολλά αντισημιτικά στερεότυπα, παρανοήσεις και μύθοι είχαν παγιωθεί και ήταν ευρέως αποδεκτά στη Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές κοινωνίες. Αυτο το συστημικό μίσος ήταν που έκανε εφικτό το Ολοκαύτωμα (1933–1945). 

Οι χριστιανικές ρίζες του αντισημιτισμού

Ο αντισημιτισμός έχει τις ρίζες του στον αντι-ιουδαϊσμό των αρχαίων χρόνων και στον πρώιμο χριστιανισμό. Πολλά στερεότυπα και συνωμοσίες για τους Εβραίους μπορούν να αναχθούν στις πρώιμες και μεσαιωνικές χριστιανικές διδαχές και πρακτικές. Οι πρώτοι Χριστιανοί δίδασκαν ότι ο Χριστιανισμός είχε αντικαταστήσει τον Ιουδαϊσμό και ότι οι Εβραίοι δεν ήταν πλέον ο εκλεκτός λαός του Θεού. Ισχυρίζονταν ότι οι Εβραίοι ήταν πεισματάρηδες και τυφλοί απέναντι στην αλήθεια επειδή δεν δέχονταν τον Ιησού ως Μεσσία. Αυτές οι ιδέες διαμόρφωσαν τη δυσπιστία και την εχθρότητα των Χριστιανών προς τους Εβραίους για πολλούς αιώνες.

Άλλες χριστιανικές πεποιθήσεις ή εσφαλμένες αντιλήψεις που προκάλεσαν τις πρώτες εκδηλώσεις αντιεβραϊκών προκαταλήψεων περιλαμβάνουν:  

  • την ψευδή κατηγορία ότι οι Εβραίοι σκότωσαν τον Ιησού, η οποία ενισχύθηκε στις επίσημες χριστιανικές διδαχές,
  • την προδοσία του Ιησού από τον απόστολο Ιούδα Ισκαριώτη ως σύμβολο της υποτιθέμενης εβραϊκής προδοσίας και απληστίας,  
  • τις κατηγορίες των Χριστιανών ότι οι Εβραίοι συνεργάζονταν με τον διάβολο ή ότι ήταν ο ίδιος ο διάβολος, και 
  • τις ψευδείς κατηγορίες ότι οι Εβραίοι δολοφονούσαν τα παιδιά Χριστιανών στο πλαίσιο «τελετουργικών φόνων», ένα ψέμα γνωστό ως «συκοφαντία του αίματος».

Αυτές οι ιδέες δεν προωθούνται πλέον ενεργά από τις περισσότερες χριστιανικές εκκλησίες και δόγματα. Ωστόσο, επηρέασαν τη στάση απέναντι στους Εβραίους για αιώνες. Έτσι, ο Χριστιανισμός και οι χριστιανικές ιδέες για τους Εβραίους αποτέλεσαν τα θεμέλια του αντισημιτισμού. 

Ο αντισημιτισμός έγινε διάχυτος στις χριστιανικές κοινωνίες σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο, ακόμη και σε μέρη όπου ζούσαν λίγοι ή καθόλου Εβραίοι. Σήμερα ο αντισημιτισμός είναι επίσης ευρέως διαδεδομένος σε κοινωνίες που δεν είναι κατά κύριο λόγο χριστιανικές. 

Κοσμικός (μη θρησκευτικός) αντισημιτισμός

Ο αντισημιτισμός περιλαμβάνει επίσης κοσμικές (μη θρησκευτικές) προκαταλήψεις για τους Εβραίους. Στην Ευρώπη αναπτύχθηκαν αρνητικές οικονομικές, εθνικιστικές και φυλετικές ιδέες και πεποιθήσεις για τους Εβραίους κατά τη διάρκεια πολλών αιώνων. Αυτές οι κοσμικές προκαταλήψεις και η έχθρα προέκυψαν επειδή οι Εβραίοι αποτελούσαν μειονότητα στις συντριπτικά χριστιανικές κοινωνίες της Ευρώπης. Συνδυαστικά, οι θρησκευτικές και κοσμικές ιδέες και πεποιθήσεις που εκφράζουν μίσος για τους Εβραίους συνθέτουν τον αντισημιτισμό. 

Οικονομικός αντισημιτισμός  

Ο οικονομικός αντισημιτισμός βασίζεται σε συκοφαντικά και υποτιμητικά στερεότυπα ότι οι Εβραίοι είναι εκ γενετής άπληστοι, τσιγκούνηδες ή φιλάργυροι. Η αντισημιτική φράση «Jew down» (που σημαίνει, “παζαρεύω” ή «εξαπατώ») είναι μια σύγχρονη έκφραση αυτής της προκατάληψης. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η λανθασμένη συσχέτιση των Εβραίων με δανειοδοτικές δραστηριότητες, τις τράπεζες ή τα χρηματοοικονομικά, παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι Εβραίοι δεν εργάζονται σε αυτά τα επαγγέλματα. 

Ο οικονομικός αντισημιτισμός έχει ιστορικές ρίζες στη μεσαιωνική και πρώιμη σύγχρονη Ευρώπη. Για αιώνες, πολλές ευρωπαϊκές αρχές απαγόρευαν στους Εβραίους να κατέχουν γη, να ασχολούνται με τη γεωργία ή να εργάζονται στις περισσότερες βιοτεχνικές δραστηριότητες ή επαγγέλματα. Αυτοί οι περιορισμοί υποκινούνταν συνήθως από θρησκευτικές προκαταλήψεις. Προκειμένου να βγάλουν τα προς το ζην, πολλοί Εβραίοι είχαν συχνά ως μόνη διέξοδο να εργαστούν στο εμπόριο, στον δανεισμό ή στο συνάλλαγμα. Για τους περισσότερους Εβραίους, οι εμπορικές τους ασχολίες ήταν μικρής κλίμακας, π.χ. ήταν μικροπωλητές. Πολλοί Εβραίοι ζούσαν στη φτώχεια. Ωστόσο σε ελάχιστες περιπτώσεις, μεμονωμένες εβραϊκές οικογένειες έγιναν επιφανείς και πλούσιες δανείζοντας χρήματα σε ευγενείς ή βασίλεια. Τέτοιες ακραίες περιπτώσεις έδωσαν αφορμή για διαστρεβλώσεις και ψέματα για τον εβραϊκό πλούτο. Αυτά τα ψέματα βασίστηκαν σε παλαιότερες θρησκευτικές προκαταλήψεις. Και, με τη σειρά τους, ενέπνευσαν κοσμικές συνωμοσιολογικές θεωρίες ότι οι Εβραίοι χρησιμοποιούν αυτόν τον υποτιθέμενο πλούτο για να ασκήσουν εξουσία. 

Τον 19ο αιώνα, ορισμένες πολιτικές προσωπικότητες άρχισαν να ενσωματώνουν οικονομικές αντισημιτικές ιδέες στις πολιτικές τους θεωρίες. Για παράδειγμα, συμπεριέλαβαν αυτές τις ιδέες σε αριστερές και δεξιές κριτικές του καπιταλισμού. Οι αντισημιτικοί πολιτικοί θεωρητικοί κατηγόρησαν τους Εβραίους για ολόκληρα οικονομικά συστήματα, όπως ο καπιταλισμός και ο σοσιαλισμός. Αυτή η πρακτική συνεχίζεται στον 21ο αιώνα, παρόλο που οι περισσότεροι καπιταλιστές, βιομήχανοι και εξαιρετικά πλούσιοι άνθρωποι δεν είναι Εβραίοι. 

Εθνικιστικός αντισημιτισμός 

Ο εθνικιστικός αντισημιτισμός βασίζεται σε συκοφαντικά και υποτιμητικά στερεότυπα ότι οι Εβραίοι είναι ύποπτοι «ξένοι» ή άπιστοι ή αντιπατριώτες. Ο εθνικιστικός αντισημιτισμός ισχυρίζεται επίσης ότι οι Εβραίοι έχουν επικίνδυνες και ύποπτες διεθνείς διασυνδέσεις. Οι εθνικιστές αντισημίτες χρησιμοποιούν συνήθως τις λέξεις «κοσμοπολίτης» ή «παγκοσμιοποιητής» ως κωδικοποιημένους όρους για τους Εβραίους. 

Η εθνικιστική εχθρότητα και ο αποκλεισμός των Εβραίων χρονολογείται από τα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα. Τότε ήταν που ο εθνικισμός έγινε μια ισχυρή ιδεολογία στην Ευρώπη. Πολλοί εθνικιστές διανοούμενοι και συγγραφείς όριζαν το έθνος μέσω της κοινής κληρονομιάς: κοινή ιστορία, κοινή γλώσσα, κοινή θρησκεία και κοινός πολιτισμός. Συχνά αμφισβητούσαν αν οι Εβραίοι μπορούσαν να είναι μέλη του έθνους. Βασιζόμενοι σε αυτές τις νέες ιδέες και παλαιότερες προκαταλήψεις, πολλοί εθνικιστές χαρακτήρισαν τους Εβραίους ως «ξένους». 

Στα τέλη του 19ου αιώνα, μια ριζοσπαστική μορφή εθνικισμού που ονομάζεται εθνοτικός εθνικισμός έγινε δημοφιλής. Ο εθνοτικός εθνικισμός όριζε το ανήκειν σε ένα έθνος με βάση την κληρονομικότητα και την εθνικότητα. Πολλές εθνοτικές εθνικιστικές ομάδες ήταν απροκάλυπτα αντισημιτικές. Δεν πίστευαν ότι οι Εβραίοι θα μπορούσαν ποτέ να ανήκουν στο έθνος. Εθνοτικά εθνικιστικά πολιτικά κινήματα απαιτούσαν τον επίσημο αποκλεισμό των Εβραίων από την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή. Κάποιοι μάλιστα υποστήριξαν την αναγκαστική μετανάστευση των Εβραίων. Η ανάπτυξη των εθνοτικών εθνικιστικών αντισημιτικών πολιτικών κινημάτων και ενώσεων συνεχίστηκε τον 20ο και τον 21ο αιώνα. Το πιο αξιοσημείωτο από αυτά ήταν το Ναζιστικό Κόμμα. 

Φυλετικός αντισημιτισμός

Chart with the title: "Die Nürnberger Gesetze." [Nuremberg Race Laws].

Γράφημα με τον τίτλο: «Die Nurnberger Gesetze». [Φυλετικοί νόμοι της Νυρεμβέργης]. Το γράφημα έχει στήλες που επεξηγούν τις κατηγορίες «Deutschbluetiger» [Καθαρόαιμος Γερμανός], «Mischling 2. Grades» [Μικτού γένους Βαθμίδα 2.], «Mischling 1. Grades» [Μικτού γένους Βαθμίδα 1] και «Jude» [Εβραίος].

Πηγές:
  • US Holocaust Memorial Museum

Ο φυλετικός αντισημιτισμός βασίζεται στη μεροληπτική και ψευδή ιδέα ότι οι Εβραίοι είναι μια βιολογικά ξεχωριστή, κατώτερη ή και παρασιτική φυλή. Ήταν βασικό στοιχείο της ναζιστικής ιδεολογίας. Ο φυλετικός αντισημιτισμός παραμένει σημαντικό στοιχείο του αντισημιτισμού ακόμα και σήμερα. Άνθρωποι από διάφορες πολιτιστικές καταβολές και με ποικίλες πολιτικές πεποιθήσεις διατυπώνουν ψευδείς ισχυρισμούς σχετικά με την υποτιθέμενη φυλετική ταυτότητα των Εβραίων. 

Ο φυλετικός αντισημιτισμός χρονολογείται στα τέλη του 19ου αιώνα. Ήταν η εποχή που οι επιστημονικές θεωρίες της φυλής, της ευγονικής και του κοινωνικού δαρβινισμού έγιναν δημοφιλείς στην Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού. Οι αντισημίτες χρησιμοποίησαν αυτές τις θεωρίες για να δώσουν στην αντιεβραϊκή έχθρα τους ψευδοεπιστημονική αξιοπιστία. Η έρευνα για το DNA και το ανθρώπινο γονιδίωμα αποδεικνύει ότι αυτές οι ιδέες ήταν εσφαλμένες. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη για την ύπαρξη διακριτών βιολογικών φυλών οποιουδήποτε είδους. 

Αντισημιτική θεωρία του αποδιοπομπαίου τράγου και συνωμοσιολογικές θεωρίες 

Οι αντισημίτες χρησιμοποιούν συχνά τη θεωρία του αποδιοπομπαίου τράγου και συνωμοσιολογικές θεωρίες για να παρουσιάσουν τους Εβραίους ως επικίνδυνους για την κοινωνία ή τον κόσμο. Αυτή η δαιμονοποίηση των Εβραίων ξεκίνησε με τον πρώιμο Χριστιανισμό. Η αντισημιτική θεωρία του αποδιοπομπαίου τράγου και οι συνωμοσιολογικές θεωρίες συχνά βασίζονται επίσης σε μακροχρόνιες οικονομικές, εθνικιστικές και ρατσιστικές ιδέες για τους Εβραίους.

Καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι αντισημίτες συχνά κατηγορούσαν λανθασμένα τους Εβραίους για πολλά ευρύτερα προβλήματα στην κοινωνία. Χρησιμοποιούσαν τους Εβραίους ή τον εβραϊκό λαό ως αποδιοπομπαίο τράγο. Παρά τα γεγονότα και ενάντια στην κοινή λογική, οι αντισημίτες έχουν κατηγορήσει ψευδώς τους Εβραίους για: 

  • το ξέσπασμα ασθενειών και επιδημιών, όπως ο Μαύρος Θάνατος (βουβωνική πανώλη),
  • την πρόκληση στρατιωτικών απωλειών, όπως η ήττα της Γερμανίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο,  
  • τη διάδοση του κομμουνισμού και άλλων ριζοσπαστικών πολιτικών κινημάτων, 
  • την ενορχήστρωση του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού, της αποικιοκρατίας και του δουλεμπορίου, και
  • την πρόκληση οικονομικών κρίσεων, όπως το Μεγάλο Κραχ.

Καμία από αυτές τις κατηγορίες δεν είναι αληθινή. 

Οι αντισημίτες συνωμοσιολόγοι προσπαθούν να εξηγήσουν τα μεγάλα παγκόσμια γεγονότα ως το αποτέλεσμα μηχανορραφιών μιας σκιώδους ομάδας Εβραίων. Παρουσιάζουν τους Εβραίους ως ζοφερούς «μαριονετίστες» που κινούν τα νήματα.

Η πιο διαβόητη αντισημιτική συνωμοσιολογική θεωρία προέκυψε γύρω στο 1900 σε μια αντισημιτική δημοσίευση που ονομάζεται The Protocols of the Elders of Sion (Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών). Άλλες τέτοιες συνωμοσιολογικές θεωρίες περιλαμβάνουν κατασκευασμένες κατηγορίες ότι μια κλίκα Εβραίων ελέγχει κρυφά τα μέσα ενημέρωσης, το Χόλιγουντ ή ακόμα και τον κόσμο. 

Η αντισημιτική θεωρία του αποδιοπομπαίου τράγου και οι συνωμοσιολογικές θεωρίες επανεμφανίζονται και μετασχηματίζονται σε περιόδους μεγάλων κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αναταραχών ή αβεβαιότητας. Οι αντισημιτικές πολιτικές ομάδες, όπως οι Ναζί, συχνά βασίζονταν σε αυτά τα ψέματα, τα οποία τα προσάρμοζαν κατά το δοκούν και τα διέδιδαν για να κερδίσουν οπαδούς.

Ο αντισημιτισμός στην πράξη 

Για αιώνες, ο αντισημιτισμός διαμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο οι μη εβραϊκές κοινωνίες και οι μη Εβραίοι αντιμετωπίζουν τους Εβραίους. Κυβερνήσεις, θρησκευτικές αρχές, ιδιωτικοί σύλλογοι, σχολεία, πανεπιστήμια και επιχειρήσεις έχουν υιοθετήσει νόμους, πρακτικές ή πολιτικές που κάνουν διακρίσεις κατά των Εβραίων και περιορίζουν την εβραϊκή ζωή. Άτομα έχουν βάλει στο στόχαστρο τους Εβραίους με χυδαίους χαρακτηρισμούς, κακόβουλες καρικατούρες και διαπροσωπική βία. 

Επίσημες αντισημιτικές πολιτικές και περιορισμοί

Από την αρχαιότητα, διάφορες αρχές εντός και εκτός Ευρώπης είχαν επιβάλει περιορισμούς στους Εβραίους. Αυτοί οι περιορισμοί επιβλήθηκαν με νόμους, διατάγματα και επίσημες πολιτικές θρησκευτικών ή κρατικών φορέων. Οι συνηθέστεροι τρόποι στοχοποίησης των Εβραίων από θρησκευτικές ή κοσμικές αρχές και κυβερνήσεις ήταν μεταξύ άλλων: 

  • ο εκτοπισμός των Εβραίων από εδάφη (για παράδειγμα, από την Αγγλία το 1290, τη Γαλλία το 1394 και την Ισπανία το 1492),
  • το ορατό μαρκάρισμα των Εβραίων χρησιμοποιώντας καπέλα, σήματα ή σύμβολα, συμπεριλαμβανομένου του Άστρου του Δαβίδ,
  • η απαγόρευση στους Εβραίους να κατέχουν γη,
  • η επιβολή πρόσθετων φόρων σε εβραϊκούς πληθυσμούς και κοινότητες, 
  • η ψήφιση νόμων που περιορίζουν σημαντικά τις ευκαιρίες εργασίας ή εκπαίδευσης για τους Εβραίους, όπως ο νόμος numerus clausus στην Ουγγαρία το 1920,
  • ο εξαναγκασμός των Εβραίων να ασπαστούν τον Χριστιανισμό ή το Ισλάμ υπό την απειλή του θανάτου, 
  • η άρνηση να επιτραπεί στους Εβραίους να υπηρετήσουν στον στρατό ή σε κρατικές υπηρεσίες, και
  • ο καθορισμός ορίων για το πού μπορούν να ζήσουν οι Εβραίοι (για παράδειγμα, γκέτο ή η Ζώνη Εγκατάστασης που δημιούργησε η Ρωσική Αυτοκρατορία). 

Κοινωνικές διακρίσεις κατά των Εβραίων

Για αιώνες, πολλοί φορείς, ενώσεις ή επιχειρήσεις έκαναν οικειοθελώς διακρίσεις εις βάρος των Εβραίων. Αυτός ο τύπος διακρίσεων αντανακλούσε τη συστημική φύση του αντισημιτισμού σε πολλές κοινωνίες. Οι συνήθεις μορφές κοινωνικών διακρίσεων κατά των Εβραίων περιλαμβάνουν: 

  • την απαγόρευση συμμετοχής των Εβραίων σε ιδιωτικούς ή επαγγελματικούς συλλόγους (για παράδειγμα, συντεχνίες, γερμανικές φοιτητικές αδελφότητες του 19ου αιώνα ή αμερικανικές λέσχες του 20ου αιώνα),
  • η άρνηση να επιτραπεί στους Εβραίους να αγοράσουν ακίνητα σε ορισμένες περιοχές, 
  • η απαγόρευση φοίτησης Εβραίων φοιτητών σε πανεπιστήμιο ή ο περιορισμός του αριθμού των Εβραίων φοιτητών βάσει συστήματος ποσοστώσεων, 
  • η άρνηση πρόσληψης Εβραίων υπαλλήλων, 
  • το μποϊκοτάρισμα επιχειρήσεων εβραϊκής ιδιοκτησίας, όπως το ακροδεξιό μποϊκοτάζ στην Πολωνία στα τέλη της δεκαετίας του 1930, ή
  • η διάδοση αντισημιτικών ψεμάτων και συνωμοσιολογικών θεωριών στον Τύπο και τα μέσα ενημέρωσης.

Διαπροσωπικές εκφράσεις του αντισημιτισμού

Για αιώνες, τα αντισημιτικά στερεότυπα και οι προκαταλήψεις διαμόρφωσαν αλληλεπιδράσεις μεταξύ Εβραίων και μη Εβραίων. Οι αντισημίτες στοχοποίησαν τους Εβραίους: 

  • με προσβολές ή ανέκδοτα που βασίζονται σε αντισημιτικά στερεότυπα και συνωμοσιολογικές θεωρίες, 
  • με καρικατούρες ή περιγράφοντας τους Εβραίους με γαμψές μύτες ή άλλα παραμορφωτικά χαρακτηριστικά, 
  • απεικονίζοντας τους Εβραίους ως σεξουαλικά αρπακτικά ή φορείς ασθενειών,
  • απανθρωπίζοντας τους Εβραίους στην τέχνη ή άλλες εικόνες που τους απεικονίζουν ως γουρούνια, παράσιτα, χταπόδια ή άλλα ζώα,
  • χαρακτηρίζοντας ανθρώπους ή ιδέες ως Εβραίους ή εβραϊκά προκειμένου να τους στοχοποιήσουν εγείροντας την κακομεταχείρισή τους, 
  • βανδαλίζοντας, καίγοντας ή βεβηλώνοντας συναγωγές, νεκροταφεία, σχολεία ή άλλους εβραϊκούς θρησκευτικούς ή κοινοτικούς χώρους, και 
  • ξυλοκοπώντας, εξαπολύοντας επιθέσεις ή ακόμα δολοφονώντας μόνο και μόνο με κριτήριο την όποια θεωρούμενη εβραϊκότητα των θυμάτων.

Αν και οι αντισημιτικές πολιτικές και οι περιορισμοί είναι λιγότερο συνηθισμένοι σήμερα, οι εκφράσεις αντιεβραϊκών προκαταλήψεων εξακολουθούν να εμφανίζονται στους δρόμους, στον πολιτικό λόγο, σε εκκλησίες, τζαμιά, πανεπιστημιουπόλεις και αίθουσες διδασκαλίας, στον Τύπο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ραδιόφωνο. 

Μαζική βία κατά των Εβραίων

Ο αντισημιτισμός κορυφώθηκε συχνά σε μαζική βία κατά των Εβραίων. Η αντισημιτική θεωρία του αποδιοπομπαίου τράγου και οι συνωμοσιολογικές θεωρίες έδωσαν σε αντισημίτες την αφορμή να στοχοποιήσουν τους Εβραίους με βία. Το γεγονός ότι οι Εβραίοι ήταν μειονότητα στην Ευρώπη τους άφησε ευάλωτους σε άγριες επιθέσεις.

Μερικά από τα πιο διαβόητα παραδείγματα μαζικής βίας κατά των Εβραίων πριν από το Ολοκαύτωμα περιλαμβάνουν: 

  • σφαγές ολόκληρων εβραϊκών κοινοτήτων από χριστιανούς στρατιώτες κατά τη διάρκεια των σταυροφοριών στον Μεσαίωνα,
  • βασανιστήρια και εκτελέσεις Εβραίων από Καθολικούς Ισπανούς αξιωματούχους κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Ιεράς Εξέτασης (1478–1834), 
  • ταραχές κατά των εβραϊκών κοινοτήτων σε όλη την Ευρώπη και προκαλούνταν από τοπικούς όχλους υποκινούμενες από τη λεγόμενη συκοφαντία του αίματος, συνήθως σε σχέση το Χριστιανικό και το εβραϊκό Πάσχα, και
  • πογκρόμ (συχνά θανατηφόρες αντιεβραϊκές ταραχές) που διαπράχθηκαν από στρατιώτες, αστυνομικούς και τοπικούς όχλους στην Ανατολική Ευρώπη στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. 

Η κλίμακα της αντισημιτικής μαζικής βίας και των φόνων κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος (1933–1945) είναι από μόνη της ξεχωριστή κατηγορία. Οι Ναζί μαζί με τους συμμάχους και συνεργάτες τους δολοφόνησαν έξι εκατομμύρια Εβραίους σε αυτή τη συστηματική και κρατικά καθοδηγούμενη γενοκτονία. Οι Ναζί υποκίνησαν τα πλήθη να διαπράξουν γενοκτονία βασιζόμενοι σε αιώνες αντισημιτικών προκαταλήψεων και μίσους.  

Όμως το Ολοκαύτωμα δεν σήμανε το τέλος της αντισημιτικής μαζικής βίας. Η αντισημιτική βία παραμένει απειλή για τον εβραϊκό λαό και τις εβραϊκές οργανώσεις σε όλο τον κόσμο.  

A woman mourns by the coffins of Jews who died in the Kielce pogrom.

Μια γυναίκα θρηνεί δίπλα στα φέρετρα Εβραίων που σκοτώθηκαν στο πογκρόμ του Κίλτσε. Πολωνία, 6 Ιουλίου 1946.

Πηγές:
  • US Holocaust Memorial Museum

Η διαστρέβλωση και η άρνηση του Ολοκαυτώματος ως μορφές αντισημιτισμού  

Η άρνηση και η διαστρέβλωση του Ολοκαυτώματος είναι νεότερες μορφές αντισημιτισμού. 

Η άρνηση και η διαστρέβλωση του Ολοκαυτώματος βασίζεται στην εκμετάλλευση και την ανανέωση παλαιότερων αντισημιτικών στερεότυπων. Όσοι διαδίδουν αυτές τις παράλογες θεωρίες ισχυρίζονται ότι το Ολοκαύτωμα επινοήθηκε ή μεγαλοποιήθηκε από Εβραίους για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα.

Στα τέλη του 20ου και 21ου αιώνα, ορισμένοι αντισημίτες κάνουν κατάχρηση ή εκμεταλλεύονται την τεκμηριωμένη ιστορία του Ολοκαυτώματος: 

  • χρησιμοποιώντας ναζιστικά σύμβολα (ειδικά τη σβάστικα) για εκφοβισμό ή τρομοκράτηση των Εβραίων, 
  • απειλώντας τους Εβραίους με αναφορές σε θαλάμους αερίων ή φούρνους,
  • με αναλογίες μεταξύ του Κράτους του Ισραήλ και της ναζιστικής Γερμανίας, και
  • κάνοντας συγκρίσεις που διαστρεβλώνουν, υποβαθμίζουν ή ευτελίζουν τα τεκμηριωμένα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. 

Ένα πολύπλευρο και διαρκές μίσος 

Ο αντισημιτισμός είναι ένα σύνολο πεποιθήσεων και ιδεών που εκφράζουν μίσος και έχει βαθιές ιστορικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ρίζες. Στις μέρες μας, άτομα με διαφορετικές θρησκευτικές, εθνοτικές και κοινωνικές καταβολές και πολιτικές πεποιθήσεις, τόσο αριστερές όσο και δεξιές, συνεχίζουν να εκφράζουν αντισημιτικές ιδέες και στερεότυπα. Χρησιμοποιούν αντισημιτική ρητορική μίσους, στερεότυπα και συνωμοσιολογικές θεωρίες για να προωθήσουν τις ιδεολογικές τους ατζέντες. Έτσι δαιμονοποιούν και απανθρωποποιούν τους Εβραίους. 

Ο αντισημιτισμός ξεκινά συχνά ως ρητορική μίσους, με προσβολές, εφευρίσκοντας αποδιοπομπαίους τράγους ή εκτοξεύοντας προσβολές. Όμως η ιστορία έχει δείξει ότι ο αντισημιτισμός μπορεί να λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις και να οδηγήσει σε ευρύτερες διακρίσεις, απανθρωποποίηση, μαζική βία και γενοκτονία.

Υποσημειώσεις

  1. Footnote reference1.

    Αυτό ονομάζεται «θεολογία της αντικατάστασης».

  2. Footnote reference2.

    Για αιώνες, πολλοί Χριστιανοί πίστευαν ότι οι Εβραίοι διέπραξαν θεοκτονία σκοτώνοντας τον Ιησού. Στην πραγματικότητα, ο Ιησούς σκοτώθηκε από τις ρωμαϊκές αρχές. Οι ηγέτες των διάφορων χριστιανικών παραδόσεων ενίσχυσαν αυτή την ψευδή πίστη στις επίσημες διδαχές τους. Μόλις στα τέλη του 20ου αιώνα ορισμένες χριστιανικές εκκλησίες καταδίκασαν την κατηγορία της θεοκτονίας ως ψευδή. Για παράδειγμα, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία απέρριψε αυτά τα ψέματα ως μέρος της Δεύτερης Συνόδου του Βατικανού το 1965.

  3. Footnote reference3.

    Πολλά χριστιανικά αντιεβραϊκά στερεότυπα ανάγονται στον Ιούδα τον Ισκαριώτη του πρώτου αιώνα, ο οποίος, όπως και ο Ιησούς, ήταν Εβραίος. Στις χριστιανικές γραφές, ο Ιούδας προδίδει τον Ιησού για 30 αργύρια. Στη χριστιανοκρατούμενη Ευρώπη, αυτή η απεικόνιση μεταμορφώθηκε σε ένα απεχθές στερεότυπο των Εβραίων, όπως αποτυπώνεται στο πρόσωπο του Ιούδα, χαρακτηρίζοντάς τους ως ύπουλους και άπληστους.

  4. Footnote reference4.

    Κατά τον ύστερο Μεσαίωνα και την πρώιμη σύγχρονη περίοδο, πολλοί Χριστιανοί κατηγόρησαν τους Εβραίους ότι συνεργάζονταν με τον διάβολο ή ότι είναι ο ίδιος ο διάβολος. Αυτοί οι ισχυρισμοί εντάχθηκαν στις χριστιανικές πραγματείες, τη θεολογία, τα ηθικοπλαστικά θεατρικά έργα, τα λαϊκά παραμύθια και την τέχνη. Συγκεκριμένα, ο Μαρτίνος Λούθηρος, ο θεολόγος που ξεκίνησε την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση το 1517, έγραψε μια προσβλητική πραγματεία για τους Εβραίους το 1543. Εξοργισμένος που οι Εβραίοι δεν ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό στον απόηχο της Μεταρρύθμισης, χαρακτήρισε εχθρικά τους Εβραίους ως απογόνους του διαβόλου. Οι χριστιανοί καλλιτέχνες συχνά απεικόνιζαν τους Εβραίους ως διάβολο ή ως ζωόμορφες φιγούρες με κέρατα, νύχια, πριονωτά δόντια ή/και δίχηλα πόδια.

Thank you for supporting our work

We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia. View the list of all donors.

Γλωσσάριο