Ευγονική
Οι θεωρίες της ευγονικής, ή «φυλετικής υγιεινής» στο γερμανικό πλαίσιο, διαμόρφωσαν πολλές κρατικές πολιτικές πρακτικές διώξεων στη ναζιστική Γερμανία.
Σημαντικά γεγονότα
-
1
Η ευγονική, ή «φυλετική υγιεινή», ήταν ένα επιστημονικό κίνημα στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.
-
2
Παρόλο που σήμερα η ευγονική θεωρείται ψευδοεπιστήμη, είχε παρουσιαστεί ως πρωτοποριακή επιστήμη στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Εταιρείες της ευγονικής ξεπήδησαν σχεδόν σε ολόκληρο τον βιομηχανοποιημένο κόσμο, ειδικότερα στις ΗΠΑ, στη Μεγάλη Βρετανία και στη Γερμανία.
-
3
Η ευγονική αποτέλεσε το θεωρητικό υπόβαθρο για τα προγράμματα αναγκαστικής στείρωσης και βάση αυτής δολοφονήθηκαν ιδρυματοποιημένοι ανάπηροι, μέσω του κεκαλυμμένου προγράμματος «ευθανασίας» (πρόγραμμα Τ4).
Ιστορία
Ένας μεγάλος αριθμός πολιτικών διώξεων προήλθε από τη φυλετική υγιεινή ή ευγονική. Τέτοιες θεωρίες επικρατούσαν στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Ο όρος «ευγονική» (από την ελληνική λέξη που περιγράφει την γέννηση υγιών και δυνατών ανθρώπων από καλό γενετικό υλικό) επινοήθηκε από τον Άγγλο επιστήμονα Φράνσις Γκάλτον το 1883. Ο αντίστοιχος γερμανικός όρος, «φυλετική υγιεινή» (Rassenhygiene), χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από τον Γερμανό οικονομολόγο Άλφρεντ Πλουτζ το 1895. Πυρήνας των θεωριών του κινήματος αυτού ήταν η αρχή ότι η ανθρώπινη κληρονομικότητα ήταν σταθερή και αμετάβλητη.
Θεωρίες ευγονικής
Για τους ευγονιστές, οι κοινωνικές παθογένειες της σύγχρονης κοινωνίας, η εγκληματικότητα, οι ψυχικές ασθένειες, ο αλκοολισμός, ακόμη και η φτώχεια, προέρχονταν από κληρονομικούς παράγοντες. Οι υποστηρικτές της ευγονικής θεωρίας δεν πίστευαν πως αυτά τα προβλήματα ήταν αποτελέσματα περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως η ραγδαία βιομηχανοποίηση και αστικοποίηση του 19ου αιώνα στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Αντίθετα, ενίσχυσαν την επιστήμη της ευγονικής για να αντιμετωπίσουν αυτά που θεωρούσαν ως εκφυλισμό της δημόσιας υγείας και ηθικής.
Οι ευγονιστές είχαν τρεις κύριους στόχους. Πρώτον, επιδίωκαν να ανακαλύψουν «κληρονομικά» χαρακτηριστικά που ενίσχυαν τις κοινωνικές παθογένειες. Δεύτερον, στόχευαν στην ανάπτυξη βιολογικών λύσεων σε αυτά τα προβλήματα. Τέλος, οι ευγονιστές προσπαθούσαν να ασκήσουν πίεση για τη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας για την καταπολέμησή τους.
Ο διεθνής αντίκτυπος των θεωριών ευγονικής
Η πιο δραστική έκφραση της ευγονικής εμφανίστηκε στη Γερμανία, όμως η επιρροή της σε καμία περίπτωση δεν περιορίστηκε σε αυτό το έθνος, Κατά τη διάρκεια του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, ξεπήδησαν ινστιντούτα μελέτης της ευγονικής στο μεγαλύτερο μέρος του βιομηχανοποιημένου κόσμου. Στη Δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ, το κίνημα έγινε προσφιλές στις δεκαετίες του 1910 και του 1920. Οι περισσότεροι υποστηρικτές της ευγονικής σε αυτές τις χώρες ενστερνίστηκαν τους στόχους του Αμερικανού υποστηρικτή Τσαρλς Ντάβενπορτ. Ο Ντάβενπορτ υποστήριζε την ανάπτυξη της ευγονικής ως «μια επιστήμη αφιερωμένη στη βελτίωση της ανθρώπινης φυλής μέσω της καλύτερης αναπαραγωγής». Οι υποστηρικτές της ασκούσαν πίεση για «θετικές» εφαρμογές της ευγονικής. Υποστήριζαν δημόσιες πολιτικές που αποσκοπούσαν στη διατήρηση βιολογικά, φυλετικά και κληρονομικά «υγιών» ατόμων. Για παράδειγμα, επιδίωξαν να παρέχουν συμβουλευτική γάμου, εκπαίδευση μητρότητας και κοινωνικές παροχές σε οικογένειες «που το άξιζαν». Με τον τρόπο αυτό, οι υποστηρικτές της ευγονικής ήλπιζαν να παροτρύνουν τις «καλύτερες» οικογένειες να αναπαραχθούν.
Οι προσπάθειες για υποστήριξη των «παραγωγικών» μελών της κοινωνίας κατέληξαν σε αρνητικά μέτρα. Για παράδειγμα, υπήρξαν προσπάθειες για ανακατεύθυνση οικονομικών πόρων από τους «λιγότερο άξιους» για να επωφεληθούν οι «άξιοι». Οι ευγονιστές επίσης στοχοποίησαν τους ψυχικά ασθενείς και αυτούς με διανοητική υστέρηση. Πολλά μέλη της κοινότητας της ευγονικής στη Γερμανία και τις ΗΠΑ προώθησαν στρατηγικές για περιθωριοποίηση ατόμων με μειωμένες νοητικές ή κοινωνικές ικανότητες. Προώθησαν τον περιορισμό της αναπαραγωγής τους μέσω εθελοντικής και αναγκαστικής στείρωσης. Οι ευγονιστές υποστήριζαν πως υπήρχε άμεση σχέση μεταξύ της μειωμένης διανοητικής ικανότητας και του εκφυλισμού, της ασυδοσίας και της εγκληματικότητας.
Μέλη της ευγονικής κοινότητας στη Γερμανία και στις ΗΠΑ επίσης έβλεπαν τους φυλετικά «κατώτερους» και φτωχούς ως επικίνδυνους. Οι ευγονιστές πίστευαν ότι τέτοιες ομάδες ήταν καταδικασμένες από τις ελλείψεις που κληρονόμησαν. Πίστευαν ότι οι ομάδες αυτές υπονόμευαν την κοινότητα του έθνους και αποτελούσαν οικονομικό βάρος στην κοινωνία.έθεταν σε κίνδυνο την εθνική κοινότητα και επιβάρυναν οικονομικά την κοινωνία.
Πολύ συχνά, οι ευγονιστές κατέληγαν σε «επιστημονικά τεκμηριωμένα» συμπεράσματα, τα οποία απλώς ενσωμάτωναν κοινές προκαταλήψεις. Ωστόσο, χρησιμοποιώντας την "έρευνα" και τη "θεωρία" στις προσπάθειές τους, οι ευγονιστές μπορούσαν να υποστηρίξουν τις απόψεις τους ως επιστημονικό γεγονός.
Ναζιστική φυλετική υγιεινή
Η γερμανική ευγονική ακολούθησε μια διαφορετική και τρομερή διαδρομή μετά το 1933. Πριν το 1914, το γερμανικό κίνημα φυλετικής υγιεινής δεν διέφερε ιδιαίτερα από το αντίστοιχο βρετανικό και αμερικανικό. Η γερμανική ευγονική έγινε πιο ριζοσπαστική λίγο μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πόλεμος προκάλεσε πρωτοφανή σφαγή. Επιπλέον, η Γερμανία υπέστη οικονομική καταστροφή στα χρόνια μεταξύ του Α’ και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτοί οι παράγοντες ενίσχυσαν τον διαχωρισμό μεταξύ όσων θεωρούνταν κληρονομικά «πολύτιμοι» και όσων θεωρούνταν «μη παραγωγικοί». Για παράδειγμα, ορισμένοι πίστευαν ότι οι κληρονομικά «πολύτιμοι» Γερμανοί είχαν πεθάνει στο πεδίο της μάχης, αφήνοντας πίσω τους «μη παραγωγικούς» Γερμανούς, οι οποίοι ιδρυματοποιήθηκαν σε φυλακές, νοσοκομεία και οργανισμούς πρόνοιας. Αυτή η ρητορική επανήλθε στην εποχή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και στην αρχή της εποχής των Ναζί, ως νομιμοποίηση της ευγονικής στείρωσης και της μείωσης των κοινωνικών παροχών σε ανάπηρα και ιδρυματοποιημένα άτομα.
Έως το 1933, οι θεωρίες της φυλετικής υγιεινής είχαν ενσωματωθεί στους χώρους δουλειάς και στην κοινή συνείδηση. Αυτές οι θεωρίες επηρέασαν τη σκέψη του Αδόλφου Χίτλερ και πολλών οπαδών του. Ενστερνίστηκαν μια ιδεολογία που ανέμειξε τον φυλετικό αντισημιτισμό με την ευγονική θεωρία. Με αυτόν τον τρόπο, το καθεστώς του Χίτλερ παρείχε το πλαίσιο και την ελευθερία στην εφαρμογή ευγονικών μέτρων, στην πιο πρακτική και ριζοσπαστική τους μορφή.
Η φυλετική υγιεινή διαμόρφωσε πολλές φυλετικές πολιτικές της ναζιστικής Γερμανίας. Μέλη του ιατρικού επαγγέλματος εφάρμοσαν πολλές από αυτές τις πολιτικές και στοχοποίησαν άτομα τα οποία οι ναζί όριζαν ως «κληρονομικά ασθενή»: αυτούς με νοητικές, σωματικές ή κοινωνικές αναπηρίες. Οι ναζί ισχυρίζονταν ότι αυτά τα άτομα αποτελούσαν τόσο γενετικό, όσο και οικονομικό βάρος για την κοινωνία και το κράτος.
Οι αρχές των ναζί κατέληξαν να παρεμβαίνουν στις αναπαραγωγικές δυνατότητες ατόμων που χαρακτηρίζονταν ως «κληρονομικά ασθενή». Ένα από τα πρώτα ευγονικά μέτρα ήταν ο νόμος του 1933 για την πρόληψη απογόνων με κληρονομικά νοσήματα («Νόμος Κληρονομικής Υγείας»). Ο νόμος επέβαλε την αναγκαστική στείρωση για εννέα αναπηρίες και διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της σχιζοφρένειας και της «χαμηλής νοημοσύνης». Ως αποτέλεσμα του νόμου, 400.000 Γερμανοί στειρώθηκαν στη ναζιστική Γερμανία. Επιπλέον, οι ευγονικές θεωρίες διαμόρφωσαν τον Νόμο Έγγαμης Υγιεινής. Αυτός ο νόμος απαγόρευε τον γάμο μεταξύ ατόμων με «γενετικό υλικό ασθενές, κατώτερο ή επικίνδυνο» με «υγιείς Άριους» Γερμανούς.
Συμπεράσματα
Η ευγονική θεωρία αποτέλεσε το θεωρητικό υπόβαθρο για το πρόγραμμα «ευθανασίας» (πρόγραμμα Τ4). Αυτό το κεκαλυμμένο πρόγραμμα στοχοποίησε για εκτέλεση ασθενείς με αναπηρίες οι οποίοι ζούσαν σε ιδρύματα σε όλη την επικράτεια του Γερμανικού Ράιχ. Υπολογίζεται ότι περίπου 250.000 ασθενείς, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων ήταν «Άριοι» Γερμανοί, υπήρξαν θύματα αυτής της κεκαλυμμένης επιχείρησης εκτελέσεων.