Γκέτο στην κατεχόμενη Πολωνία
Εκατομμύρια Εβραίοι ζούσαν στην ανατολική Ευρώπη. Μετά την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία το 1939, πάνω από πέντε εκατομμύρια Εβραίοι περιήλθαν στην εξουσία των Γερμανών. Μετά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1941, πολλά εκατομμύρια Εβραίοι βρέθηκαν υπό το ναζιστικό ζυγό. Οι Γερμανοί σκόπευαν να ελέγξουν αυτό τον μεγάλο εβραϊκό πληθυσμό αναγκάζοντας τους Εβραίους να κατοικούν σε οριοθετημένα τμήματα των κωμοπόλεων και των πόλεων που οι Ναζί αποκαλούσαν «γκέτο» ή «εβραϊκές συνοικίες». Συνολικά, οι Γερμανοί δημιούργησαν τουλάχιστον 1000 γκέτο στις κατεχόμενες περιοχές. Το μεγαλύτερο γκέτο ήταν αυτό της Βαρσοβίας, της πρωτεύουσας της Πολωνίας, όπου τέθηκαν υπό περιορισμό σχεδόν μισό εκατομμύριο Εβραίοι.
Πολλά γκέτο δημιουργήθηκαν σε πόλεις και κωμοπόλεις όπου υπήρχαν ήδη συγκεντρωμένοι Εβραίοι. Εβραίοι όπως και Ρομά (Τσιγγάνοι) μεταφέρονταν στα γκέτο επίσης από τις γύρω περιοχές και τη δυτική Ευρώπη. Από τον Οκτώβριο έως το Δεκέμβριο του 1941, χιλιάδες Εβραίοι της Γερμανίας και της Αυστρίας μεταφέρθηκαν στα γκέτο της ανατολικής Ευρώπης. Οι Γερμανοί συνήθως επέλεγαν τις παλαιότερες, πλέον υποβαθμισμένες περιοχές των πόλεων για τη δημιουργία γκέτο. Μερικές φορές αναγκάζονταν να εκδιώξουν τους μη-Εβραίους κατοίκους από τα κτίρια για να δημιουργηθεί χώρος για τις εβραϊκές οικογένειες. Πολλά από τα γκέτο περιβάλλονταν από συρματοπλέγματα ή τείχη, ενώ οι είσοδοι φρουρούνταν από την τοπική ή τη γερμανική αστυνομία και μέλη των SS. Τις ώρες απαγόρευσης κυκλοφορίας το βράδυ, οι κάτοικοι ήταν αναγκασμένοι να παραμένουν στα διαμερίσματά τους.
Στις πολωνικές πόλεις του Λοτζ και της Βαρσοβίας, γραμμές τρόλεϊ διέσχιζαν το μέσο του γκέτο. Αντί να επαναχαράξουν τη διαδρομή των γραμμών, εργάτες τις απέκλεισαν με φράχτες, ενώ αστυνομικοί φρουρούσαν την περιοχή για να εμποδίζουν τους Εβραίους να διαφεύγουν ανεβαίνοντας στα βαγόνια του τρόλεϊ. Οι επιβάτες που ζούσαν εκτός του γκέτο χρησιμοποιούσαν τα βαγόνια για να μεταβαίνουν στις δουλειές τους τις καθημερινές, ενώ ορισμένοι τα χρησιμοποιούσαν και τις Κυριακές μόνο και μόνο για να χαζεύουν και να χλευάζουν τους έγκλειστους στο γκέτο.
Βασικές ημερομηνίες
12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΒΑΡΣΟΒΙΑΣ ΔΙΑΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΝΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΟΥΝ ΣΤΟ ΓΚΕΤΟ
Οι Γερμανοί ανακοινώνουν τη δημιουργία ενός γκέτο στη Βαρσοβία. Το Νοέμβριο του 1940 όλοι οι Εβραίοι κάτοικοι της Βαρσοβίας διατάσσονται να μετακομίσουν στην καθορισμένη περιοχή, η οποία πρόκειται να αποκοπεί από την υπόλοιπη πόλη. Αρχίζει η ανέγερση ενός τείχους ύψους τριών μέτρων με συρματόπλεγμα στην κορυφή. Οι Γερμανοί φρουρούν στενά την περίμετρο του γκέτο για να εμποδίζουν την επικοινωνία του με την υπόλοιπη Βαρσοβία. Το γκέτο της Βαρσοβίας είναι το μεγαλύτερο γκέτο τόσο από άποψη έκτασης όσο και από άποψη πληθυσμού. Πάνω από 350.000 Εβραίοι –το 30% τοις εκατό περίπου του πληθυσμού της πόλης- περιορίζονται σε μια περιοχή που αντιστοιχεί στο 2,4% περίπου της συνολικής έκτασης της πόλης.
22 ΙΟΥΛΙΟΥ 1942
ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΒΑΡΣΟΒΙΑΣ ΕΚΤΟΠΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΞΟΝΤΩΣΗΣ ΤΡΕΜΠΛΙΝΚΑ
Από τις 22 Ιουλίου έως τα μέσα Σεπτεμβρίου του 1942, πάνω από 300.000 άτομα εκτοπίστηκαν από το γκέτο της Βαρσοβίας: πάνω από 250.000 από αυτά εκτοπίστηκαν στο κέντρο εξόντωσης Τρεμπλίνκα. Οι εκτοπισμένοι οδηγούνται δια της βίας στο «Umschlagplatz» (σημείο εκτοπισμού), το οποίο συνδέεται με τη σιδηροδρομική γραμμή Βαρσοβίας-Μαλκίνια. Εκεί στοιβάζονται σε μεταφορικά βαγόνια και οι περισσότεροι εκτοπίζονται, μέσω Μαλκίνιας, στην Τρεμπλίνκα. Η συντριπτική πλειοψηφία των εκτοπισμένων δολοφονούνται μόλις φτάνουν στην Τρεμπλίνκα. Το Σεπτέμβριο, οπότε και τελειώνουν οι μαζικοί εκτοπισμοί, απομένουν πλέον μόλις 55.000 Εβραίοι στο γκέτο.
19 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1943
ΕΒΡΑΙΟΙ ΜΑΧΗΤΕΣ ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΣΤΟ ΓΚΕΤΟ ΤΗΣ ΒΑΡΣΟΒΙΑΣ
Οι Γερμανοί αποφάσισαν να διαλύσουν το γκέτο της Βαρσοβίας και ανακοίνωσαν νέους εκτοπισμούς τον Απρίλιο του 1943. Η επανάληψη των εκτοπισμών δίνει το έναυσμα για ένοπλη εξέγερση εντός του γκέτο. Τα περισσότερα άτομα στο γκέτο αρνούνται να παρουσιαστούν για εκτοπισμό. Πολλοί κρύβονται από τους Γερμανούς σε καταφύγια και οχυρά που είχαν προετοιμάσει. Οι Εβραίοι μαχητές συγκρούονται με τους Γερμανούς στους δρόμους και από τα κρυφά οχυρά. Οι Γερμανοί πυρπολούν το γκέτο για να αναγκάσουν τον πληθυσμό να εγκαταλείψει τα κρησφύγετά του, ενώ μετατρέπουν σε σωρό ερειπίων την περιοχή του γκέτο. Στις 16 Μαΐου 1943 η μάχη έχει πλέον τελειώσει. Χιλιάδες έχασαν τη ζωή τους και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του γκέτο εκτοπίστηκε σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας. Η εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας αποτέλεσε τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη εβραϊκή εξέγερση και τον πρώτο ένοπλο ξεσηκωμό σε πόλη της υπό γερμανική κατοχή Ευρώπης.