![Maria Sava Moise [LCID: 1221]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/e6340af7-3dc1-4ed3-8cea-3b50f6b811a3.gif "Maria Sava Moise [LCID: 1221]")
Η Maria ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά μιας φτωχής οικογένειας Τσιγγάνων. Γεννήθηκε στην πρωτεύουσα της Μολδαβίας στην ανατολική Ρουμανία. Η οικογένεια ζούσε σε μια μικτή συνοικία Ρουμάνων και Τσιγγάνων. Η Maria μεγάλωσε σε ένα σπίτι με αυλή, όπου η οικογένεια είχε ένα γουρούνι και λίγες κότες. Ο πατέρας της έβγαζε τα προς το ζην τραγουδώντας και δουλεύοντας σε κάποια από τα πολλά οινοποιεία που ήταν διάσπαρτα στην εξοχή της Μολδαβίας.
1933-39: Οι γονείς μου δεν είχαν χρήματα να με στείλουν σχολείο. Για να τα βγάζουμε πέρα, η αδερφή μου, ο μεγάλος μου αδερφός κι εγώ βοηθούσαμε τη μητέρα μου να μαζεύει σταφύλια για ένα τοπικό οινοποιείο. Η δουλειά ήταν εποχική και μας προσλάμβαναν με τη βδομάδα. Δουλεύαμε σκληρά για πολλές ώρες. Από τις 5 το πρωί ως το βράδυ.
1940-44: Όταν ήμουν 16, ο πατέρας μου επιστρατεύτηκε από τους ρουμανικές αρχές, για να πολεμήσει εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Το επόμενο έτος, οι Τσιγγάνοι του Ιασίου συνελήφθηκαν από τη ρουμανική αστυνομία και στάλθηκαν με βαγόνια για μεταφορά ζώων προς τα ανατολικά. Όταν αποβιβαστήκαμε στην Transnistria, μας οδήγησαν πεζούς σε ένα αγρόκτημα και μας άφησαν στα χωράφια να πεθάνουμε αργά. Έτσι πέθανε η αδερφή μου. Ο σύζυγός μου ο Stefan κατάφερε να δραπετεύσει. Κατά σύμπτωση, η μονάδα του πατέρα μου ήταν σταθμευμένη εκεί κοντά και, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1943, μας μετέφερε λαθραία πίσω στη Ρουμανία με ένα τρένο μεταφοράς στρατευμάτων.
Η Maria επέζησε τα υπόλοιπα χρόνια του πολέμου στο Ιάσιο. Μετά τον πόλεμο, επανασυνδέθηκε με το σύζυγό της και επανεγκαταστάθηκαν στο Ιάσιο.
Προβολή Αντικειμένου![Stefan Moise [LCID: 1264]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/4ae9e873-d75b-446d-abca-9c55a4b5053b.gif "Stefan Moise [LCID: 1264]")
Ο Stefan γεννήθηκε από Τσιγγάνους γονείς στην πρωτεύουσα της Μολδαβίας στην ανατολική Ρουμανία. Η οικογένεια ζούσε σε μια μικτή συνοικία Ρουμάνων και Τσιγγάνων. Ο πατέρας του Stefan έβγαζε τα προς το ζην παίζοντας κιθάρα σε τοπικά εστιατόρια. Ως παιδί, ο Stefan έμαθε να παίζει βιολί και έπαιζε συχνά με τον πατέρα του.
1933-39: Όταν μπήκα στην εφηβεία και ήμουν αρκετά μεγάλος ώστε να μπορώ να σταθώ μόνος μου στα πόδια μου, άφησα τον πατέρα μου, συνεργάστηκα με έναν άλλο νεαρό και παίζαμε μουσική σε εστιατόρια. Δίναμε παραστάσεις σε ολόκληρη τη Μολδαβία. Το ξέσπασμα του πολέμου το 1939 έκανε κακό στις επιχειρήσεις και πολλά εστιατόρια έκλεισαν. Έτσι, αναγκάστηκα να στραφώ σε αγροτικές εργασίες για να συντηρούμαι.
1940-44: Το 1942, οι Τσιγγάνοι του Ιασίου συνελήφθησαν από τη ρουμανική αστυνομία και στάλθηκαν με βαγόνια μεταφοράς ζώων προς τα ανατολικά. Όταν αποβιβαστήκαμε στην Transnistria, μας οδήγησαν πεζούς σε χωράφια και μας άφησαν να πεθάνουμε από την πείνα έχοντας ανεπαρκείς μερίδες τροφίμων. Με την παρότρυνση της συζύγου μου, κατάφερα να το σκάσω. Φυσικά, πήρα μαζί το βιολί μου. Μπήκα σε μια εμπορική αμαξοστοιχία με προορισμό την Οδησσό και βρήκα δουλειά ως μουσικός σε ένα ξενοδοχείο. Συνεχώς, όμως, ένιωθα τύψεις που άφησα πίσω τη γυναίκα μου και την αδερφή μου. Το 1944 με συνέλαβαν και με πήραν στον ρουμανικό στρατό.
Μετά τον πόλεμο, ο Stefan επανασυνδέθηκε με τη σύζυγό του στο Ιάσιο. Εργάστηκε ως μουσικός μέχρι το 1983 που συνταξιοδοτήθηκε.
Προβολή Αντικειμένου![Karl Stojka [LCID: 6332]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/a769bbb1-43da-4477-8313-41b89530ca41.gif "Karl Stojka [LCID: 6332]")
Ο Karl ήταν το τέταρτο από τα έξι παιδιά μιας ρωμαιοκαθολικής οικογένειας Τσιγγάνων από το χωριό Wampersdorf της ανατολικής Αυστρίας. Η οικογένεια Stojka ανήκε σε μια φυλή Τσιγγάνων με την ονομασία Lowara Ρομά, οι οποίοι έβγαζαν τα προς το ζην ως πλανόδιοι έμποροι αλόγων. Έμεναν σε μια ταξιδιωτική οικογενειακή άμαξα(βαγόνι) και περνούσαν τους χειμώνες στη Βιέννη, την πρωτεύουσα της Αυστρίας. Οι πρόγονοι του Karl ζούσαν στην Αυστρία για περισσότερα από 200 χρόνια.
1933-39: Μεγάλωσα μαθημένος στην ελευθερία, τα ταξίδια και τη σκληρή δουλειά. Το Μάρτιο του 1938, η άμαξά μας ήταν σταθμευμένη για το χειμώνα σε έναν καταυλισμό στη Βιέννη, όταν η Γερμανία προσάρτησε την Αυστρία, λίγο πριν τα έβδομα γενέθλιά μου. Οι Γερμανοί μάς διέταξαν να μη φύγουμε. Οι γονείς μου μετέτρεψαν την άμαξά μας σε ξύλινο σπίτι, αλλά δεν είχα συνηθίσει να έχω μόνιμους τοίχους γύρω μου. Οι πατέρας μου και η μεγάλη μου αδερφή άρχισαν να εργάζονται σε ένα εργοστάσιο κι εγώ ξεκίνησα δημοτικό.
1940-44: Έως το 1943, η οικογένειά μου είχε εκτοπιστεί στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπίρκεναου, όπου είχαν μεταφερθεί χιλιάδες Τσιγγάνοι. Πλέον, μας περιέβαλε συρματόπλεγμα. Έως τον Αύγουστο του 1944, μόλις 2.000 Τσιγγάνοι είχαν επιζήσει. 918 από εμάς μεταφέρθηκαν με τρένο στο Μπούχενβαλτ για καταναγκαστική εργασία. Εκεί, οι Γερμανοί αποφάσισαν ότι 200 από εμάς ήταν ακατάλληλοι για εργασία και επρόκειτο να μας στείλουν πίσω στο Μπίρκεναου. Ήμουν ένας εξ αυτών. Θεώρησαν ότι ήμουν πολύ μικρός. Αλλά ο αδερφός μου και ο θείος μου επέμεναν ότι είμαι 14, αλλά νάνος. Τελικά έμεινα. Οι υπόλοιποι εκτοπίστηκαν και εκτελέστηκαν σε θαλάμους αερίων.
Ο Karl αργότερα εκτοπίστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Φλόσενμπεργκ. Απελευθερώθηκε κοντά στην κωμόπολη Roetz της Γερμανίας από αμερικανικά στρατεύματα στις 24 Απριλίου 1945. Μετά τον πόλεμο, επέστρεψε στη Βιέννη.
Προβολή Αντικειμένου![Johann (Hansi) Stojka [LCID: 6342]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/cfcce404-ef1b-42cf-b11f-669730c94f1b.gif "Johann (Hansi) Stojka [LCID: 6342]")
Ο Hansi, όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι και η οικογένειά του, ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά μιας ρωμαιοκαθολικής οικογένειας Τσιγγάνων. Η οικογενειακή άμαξα (βαγόνι) ταξίδευε με ένα καραβάνι που περνούσε τους χειμώνες στη Βιέννη, την πρωτεύουσα της Αυστρίας, και τα καλοκαίρια στην αυστριακή εξοχή. Η οικογένεια Stojka ανήκε σε μια φυλή Τσιγγάνων με την ονομασία Lowara Ρομά, οι οποίοι έβγαζαν τα προς το ζην ως πλανόδιοι έμποροι αλόγων.
1933-39: Μεγάλωσα μαθημένος στην ελευθερία, τα ταξίδια και τη σκληρή δουλειά. Ήμουν 9 ετών και η άμαξά μας ήταν σταθμευμένη για το χειμώνα σε έναν καταυλισμό στη Βιέννη, όταν η Γερμανία προσάρτησε την Αυστρία το Μάρτιο του 1938. Οι Γερμανοί μάς διέταξαν να μη φύγουμε. Οι γονείς μου αναγκάστηκαν να μετατρέψουν την άμαξά μας σε ξύλινο σπίτι και ο πατέρας μου και η μεγάλη μου αδερφή άρχισαν να εργάζονται σε ένα εργοστάσιο. Εγώ ξεκίνησα το σχολείο και η οικογένειά μας έπρεπε να προσαρμοστεί στο να ζει σε ένα μέρος ολόκληρο το χρόνο.
1940-44: Έως το 1943, η οικογένειά μου είχε εκτοπιστεί στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης για Τσιγγάνους στο Μπίρκεναου. Μια μέρα, η μητέρα μου με μετέφερε στο θεραπευτήριο με δηλητηρίαση αίματος. Ήταν τρομοκρατημένη, γιατί είχε ακούσει ότι οι κρατούμενοι έφευγαν από το θεραπευτήριο «μέσα από τις καμινάδες». Αλλά την επόμενη μέρα, επέστρεψα και διηγήθηκα στη μητέρα μου το όνειρο που είχα δει: «Μια όμορφη γυναίκα, ντυμένη στα λευκά με περιέβαλε με θαλπωρή και με γιάτρεψε.» Η μητέρα μου έστρεψε το βλέμμα στον ουρανό, μετά στο κρεματόριο που κάπνιζε και έψαλε ευχαριστήριες προσευχές. Το θεραπευτήριο θεωρούταν τόπος θανάτου, όχι ίασης.
Αργότερα, ο Hansi εκτοπίστηκε για καταναγκαστική εργασία στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Μπούχενβαλτ και Φλόσενμπεργκ. Απελευθερώθηκε κοντά στην κωμόπολη Roetz στις 24 Απριλίου 1945. Μετά τον πόλεμο, επέστρεψε στη Βιέννη.
Προβολή Αντικειμένου![Ossi Stojka [LCID: 6352]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/7235f137-60d0-4a88-985c-d9058bc667e0.gif "Ossi Stojka [LCID: 6352]")
Ο Ossi ήταν το μικρότερο από τα έξι παιδιά μιας Ρωμαιοκαθολικής οικογένειας Τσιγγάνων που ταξίδευε με το οικογενειακό φορτηγό. Το καραβάνι τους περνούσε τους χειμώνες κατασκηνώνοντας στη Βιέννη, την πρωτεύουσα της Αυστρίας, και τα καλοκαίρια στην εξοχή. Η οικογένεια Stojka ανήκε σε μια φυλή Τσιγγάνων που ονομαζόταν Lowara Ρομ, της οποίας τα μέλη ήταν πλανόδιοι έμποροι αλόγων. Οι πρόγονοι του Ossi ζούσαν στην Αυστρία πάνω από 200 χρόνια.
1933-39: Ο Ossi ήταν 2 χρονών όταν η Αυστρία προσαρτήθηκε στη Γερμανία το Μάρτιο του 1938. Το φορτηγό της οικογένειας Stojka ήταν σταθμευμένο για το χειμώνα στον καταυλισμό της Βιέννης όταν έγινε η γερμανική εισβολή. Οι Γερμανοί διέταξαν τους Τσιγγάνους να παραμείνουν στον καταυλισμό. Η οικογένεια Stojka αναγκάστηκε να μετατρέψει το φορτηγό σε ξύλινο σπίτι και να προσαρμοστεί στο να μένει μόνιμα σε ένα μέρος.
1940-44: Οι Τσιγγάνοι υποχρεώνονταν να εγγραφούν στο μητρώο ως μέλη μιας ξεχωριστής "φυλής." Όταν ο Ossi ήταν 5 χρονών, οι Γερμανοί απέλασαν τον πατέρα του. Μετά, πήραν την αδελφή του, Κάθυ. Τελικά, ο Ossi και η υπόλοιπη οικογένειά του απελάθηκαν σε ένα Ναζιστικό στρατόπεδο για Τσιγγάνους στο Μπιρκενάου . Υπήρχαν περιορισμένες προμήθειες τροφίμων, κυρίως γογγύλια. Ο μικρός Ossi αρρώστησε από τύφο, και μεταφέρθηκε στο κτίριο για τους ασθενείς κρατούμενους. Οι κρατούμενοι αναφέρονταν στο νοσοκομείο σαν τον "προθάλαμο των κρεματορίων."
Δεν του χορηγήθηκε καμμία ιατρική θεραπεία, και πέθανε από τύφο και υποσιτισμό. Ήταν 7 χρονών.
Προβολή Αντικειμένου![Ceija Stojka [LCID: 6361]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/89c6e7ca-fe4a-49f9-b5e8-4cfa9eb18119.gif "Ceija Stojka [LCID: 6361]")
Η Ceija ήταν το πέμπτο από τα έξι παιδιά μιας ρωμαιοκαθολικής οικογένειας Τσιγγάνων. Η οικογενειακή άμαξα ( βαγόνι) της οικογένειας Stojka ταξίδευε με ένα καραβάνι που περνούσε τους χειμώνες στη Βιέννη, την πρωτεύουσα της Αυστρίας, και τα καλοκαίρια στην αυστριακή εξοχή. Η οικογένεια Stojka ανήκε σε μια φυλή Τσιγγάνων με την ονομασία Lowara Ρομά, οι οποίοι έβγαζαν τα προς το ζην ως πλανόδιοι έμποροι αλόγων.
1933-39: Μεγάλωσα μαθημένη στην ελευθερία, τα ταξίδια και τη σκληρή δουλειά. Μια φορά, ο πατέρας μου μού έφτιαξε μια φούστα από το ύφασμα μιας χαλασμένης τέντας. Ήμουν 5 ετών και η άμαξά μας ήταν σταθμευμένη για το χειμώνα σε έναν καταυλισμό στη Βιέννη, όταν η Γερμανία προσάρτησε την Αυστρία το Μάρτιο του 1938. Οι Γερμανοί μας διέταξαν να μη φύγουμε. Οι γονείς μου αναγκάστηκαν να μετατρέψουν την άμαξά μας σε ξύλινο σπίτι και έπρεπε να μάθουμε να μαγειρεύουμε σε φούρνο αντί σε φωτιά.
1940-44: Οι Τσιγγάνοι αναγκάστηκαν να καταγραφούν ως μέλη άλλης «φυλής». Ο καταυλισμός που διαμέναμε περιφράχτηκε και φρουρούταν από αστυνομία. Ήμουν 8 ετών όταν οι Γερμανοί πήραν τον πατέρα μου. Λίγους μήνες αργότερα, η μητέρα μου έλαβε τις στάχτες του σε ένα κουτί. Στη συνέχεια, οι Γερμανοί πήραν την αδερφή μου την Kathi. Τελικά, μας εκτόπισαν όλους σε ένα ναζιστικό στρατόπεδο για Τσιγγάνους στο Μπίρκεναου. Ζούσαμε στη σκιά ενός κρεματορίου που κάπνιζε και αποκαλούσαμε το μονοπάτι μπροστά από τους κοιτώνες μας ο «δρόμος προς την κόλαση», γιατί οδηγούσε στους θαλάμους αερίων.
Η Ceija απελευθερώθηκε το 1945 από το στρατόπεδο Μπέργκεν-Μπέλσεν. Μετά τον πόλεμο, κατέγραψε και δημοσίευσε τραγούδια των Τσιγγάνων Lowara για το Ολοκαύτωμα.
Προβολή Αντικειμένου![Marie Sidi Stojka [LCID: 6373]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/large/bd1f4ee4-0c91-47bf-90d8-2a32efee0d81.gif "Marie Sidi Stojka [LCID: 6373]")
Η Marie ανήκε σε μια φυλή Τσιγγάνων με την ονομασία Lowara Ρομά, οι οποίοι ταξίδευαν με καραβάνι και έβγαζαν τα προς το ζην ως πλανόδιοι έμποροι αλόγων. Το καραβάνι περνούσε τους χειμώνες στη Βιέννη, την πρωτεύουσα της Αυστρίας, και τα καλοκαίρια στην αυστριακή εξοχή. Σε ηλικία 18 ετών, η Marie παντρεύτηκε τον Karl Stojka από την ίδια φυλή. Η οικογένεια της Marie ήταν ρωμαιοκαθολική και οι πρόγονοί της ζούσαν στην Αυστρία για περισσότερα από 200 χρόνια.
1933-39: Το 1936 είχα έξι παιδιά. Ζούσαμε με ένα καραβάνι και ήμασταν μαθημένοι στην ελευθερία, τα ταξίδια και τη σκληρή δουλειά. Η άμαξά μας ήταν σταθμευμένη για το χειμώνα σε έναν καταυλισμό στη Βιέννη, όταν η Γερμανία προσάρτησε την Αυστρία το Μάρτιο του 1938. Οι Γερμανοί μάς διέταξαν να μη φύγουμε και μας στέρησαν τα πολιτικά μας δικαιώματα. Αναγκαστήκαμε να μετατρέψουμε την άμαξά μας σε ξύλινο σπίτι και έπρεπε να μάθουμε να μαγειρεύουμε σε φούρνο αντί σε φωτιά.
1940-44: Οι Τσιγγάνοι αναγκάστηκαν να καταγραφούν ως μέλη άλλης «φυλής». Ο καταυλισμός που διαμέναμε περιφράχτηκε και φρουρούταν από αστυνομία. Έναν χρόνο αργότερα, οι Γερμανοί πήραν το σύζυγό μου. Λίγους μήνες αργότερα, επέστρεψαν τις στάχτες του. Πενθώντας, έκοψα τα μακριά μαλλιά μου και, με τη βοήθεια ενός ιερέα, έθαψα κρυφά τις στάχτες του σε καθαγιασμένο έδαφος. Τελικά, οι Γερμανοί εκτόπισαν την υπόλοιπη οικογένεια σε ένα ναζιστικό στρατόπεδο για Τσιγγάνους στο Μπίρκεναου. Πρόσεχα όσο καλύτερα μπορούσα τα παιδιά μου σε αυτό το φριχτό μέρος, αλλά ο μικρός μου γιος πέθανε από τύφο.
Το 1944, η Marie εκτοπίστηκε στο Ράβενσμπρουκ και τον Απρίλιο του 1945 απελευθερώθηκε από το Μπέργκεν-Μπέλσεν. Μετά τον πόλεμο, επανασυνδέθηκε με τα πέντε παιδιά της που είχαν επιζήσει.
Προβολή ΑντικειμένουΗ Theresia Seible, Τσιγγάνα μητέρα διδύμων που γεννήθηκαν υπό την επίβλεψη Ναζί γιατρών, και η Τσιγγάνα δίδυμη Rita Prigmore περιγράφουν τις έρευνες πάνω σε δίδυμα.
[Φωτογραφίες: Getty Images, New York City· Yad Vashem, Jerusalem· Max-Planck-Institut für Psychiatrie (Deutsche Forschungsanstalt für Psychiatrie), Historisches Archiv, Bildersammlung GDA, Munich· Bundesarchiv Koblenz, Germany· Dokumentationsarchiv des österreichischen Widerstandes, Vienna· Kriemhild Synder: Die Landesheilanstalt Uchtspringe und ihre Verstrickung in nationalsozialistische Verbrechen· HHStAW Abt. 461, Nr. 32442/12· Privat Collection L. Orth, APG Bonn.]
Προβολή Αντικειμένου
We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia. View the list of donor acknowledgement.
![Deportation of Romani (Gypsy) families from Vienna to Poland. [LCID: 22005]](https://encyclopedia.ushmm.org/images/thumb/bd14360a-6cc2-4b64-8c68-32430f2350ee.jpg)