Kristallnacht (“Kırık Camlar Gecesi”) sırasında Oberramstadt’taki sinagog yanarken itfaiyeciler sinagog yerine yakındaki bir evi kurtarmaya çalışıyor. Yerel halk sinagogun yıkılmasını izliyor. Oberramstadt, Almanya, 9–10 Kasım 1938.
Buchenwald toplama kampında, Kristal Gece'de (“Kırık Camlar Gecesi”) tutuklanan ve yeni getirilen çoğu Yahudi esirin yoklaması Buchenwald, Almanya, 1938.
Biri Viyana'daki, diğeri Marburg'daki bir sinagogdan getirilen bu Tevrat parşömenleri, o zamanlar hem Avusturya'yı hem de Çekoslovakya'nın Sudentenland bölgesini kapsayan tüm Almanya'ya yayılan, 9 ve 10 Kasım, 1938'deki Yahudi karşıtı vahşi katliam gecesi Kristal Gece'de (Kırık Camlar Gecesi) zarar gördü. Burada resimleri olan parşömenler, Alman vatandaşları tarafından geri alınmış ve savaşın sonuna kadar korunmuştur.
Artan Yahudi karşıtı önlemler ve 1938’deki Kristallnacht (“Kırık Camlar Gecesi”) pogromu arasında Johanna’nın ailesi Almanya’yı terk etme kararı almıştır. Arnavutluk için vize almışlar, İtalya’ya geçmişler ve 1939’da denize açılmışlardır. İtalyan işgâli altındaki Arnavutluk’ta kalmışlar ve İtalya’nın 1943’te teslim olmasının ardından Alman işgâli altında yaşamaya devam etmişlerdir. Aralık 1944’te Almanlar ve Arnavutluk partizanları arasındaki bir muharebe sonrasında aile özgürlüğe kavuşmuştur.
Dora, annesi ve babası, erkek kardeşi, teyzesi, dayısı ve iki kuzeniyle birlikte büyükbabasının Almanya’nın Essen şehrindeki evinde yaşıyordu. Unger’ler dinine bağlı bir Yahudi ailesiydi ve Dora 8 yaşına geldiğinde dini bir gençlik kuruluşu olan Brit HaNoar’ın toplantılarına düzenli olarak katılmaya başladı.
1933–39: Ekim 1938’de belediye havuzunda bir öğretmen gözünde yaşlarla bana gelerek "Yahudiler artık burada yüzemiyor" dedi. Birkaç hafta sonra, 9 Kasım’da Yahudiler tutuklandı ve mülkleri tahrip edildi. Bir komşumuz bizi korumaya çalıştı. Ancak o gece ailemiz bir araya toplandığında Naziler evimizi tespit etti. Aniden pencereden içeri fırlatılan bir balta, başımın yanına düştü. Birkaç gün sonra Hollanda’ya kaçtık.
1940–45: Amsterdam’da mülteci olarak annemin ve babamın çalışmasına izin verilmiyordu. Bu yüzden bana ve erkek kardeşime bakamıyorlardı. Bir Yahudi yardım örgütü tarafından, 80 Yahudi mülteci çocuğun bulunduğu Buergerweeshuis yetimhanesine verildim. Mayıs 1940'ta Almanlar Hollanda’yı işgal ettikten hemen sonra, binlerce çocuğun İngiltere’ye geçmesini sağlayarak kurtarılması için çalışan, Hollandalı bir kadın olan "Mama Wysmueller" gelerek hepimize giyinip hazırlanmamızı söyledi. Otobüsle bir iskeleye götürüldük ve Bodengraven gemisine bindirildik.
Dora savaşın geri kalanında İngiltere’deydi. Annesi, babası ve erkek kardeşi Sobibor ve Auschwitz kamplarında öldü. Dora 1946’da İsrail’e göç etti.
Inge, Güneybatı Almanya'da Siyah Orman yakınındaki Kippenheim köyünde yaşayan dindar Yahudiler Berthold ve Regina Auerbacher'in tek çocuğuydu. Fela'nın babası tekstil tüccarıydı. Ailesi 17 odalı bir evde yaşıyordu ve ev işlerine yardım edecek hizmetçileri vardı.
1933–1939: 10 Kasım 1938'de sokak serserileri taş atarak evimizin bütün camlarını kırdı. Aynı gün polis babamı ve büyükbabamı tutukladı. Annem, büyükannem ve ben sessizlik olana kadar barakada saklanmayı başardık. Dışarı çıktığımızda kasabadaki Yahudi erkekler Dachau toplama kampına götürülmüştü. Babam ve büyükbabama birkaç hafta sonra eve dönme izni verildi. Ancak Mayıs'ta büyükbabam kalp krizinden vefat etti.
1940–1945: 7 yaşındayken, ailemle birlikte Çekoslavakya'daki Theresienstadt gettosuna sürgün edildik. Gettoya vardığımızda, üzerimizdeki giysiler ve oyuncak bebeğim Marlene hariç, her şeyimiz alındı. Kamptaki şartlar ağırdı. Patates zümrüt kadar değerliydi. Çoğu zaman aç, korkmuş ve hastaydım. Sekizinci doğum günümde ailem bana üzerinde çok az şeker bulunan bir patates keki, dokuzuncu doğum günümde bebeğim için çaputtan dikilmiş bir elbise ve onuncu doğum günümde ise annemin yazdığı bir şiiri hediye etti.
8 Mayıs 1945'te Inge ve ailesi yaklaşık üç yıl boyunca yaşadıkları Theresienstadt gettosundan serbest bırakıldı. Mayıs 1946'da Amerika Birleşik Devletleri'ne göç ettiler.
Kristallnacht (kelime anlamıyla, “Kristal Gece”) Almanca’dan genellikle “Kırık Camlar Gecesi” olarak çevrilir. 9 ve 10 Kasım 1938 günleri yaşanan şiddetli Yahudi karşıtı pogromu ifade eder. O zamanlara kadar Avusturya’yı ve Çekoslovakya’nın Sudetenland bölgesini de kapsayan pogrom tüm Almanya’da gerçekleşti. Alman İmparatorluğu’nda bulunan yüzlerce sinagog saldırıya uğradı, yakılıp yıkıldı, yağmalandı ve tahrip edildi. Çoğu ateşe verildi. İtfaiyecilere, sinagogların yanmasına müsaade etmeleri ancak alevlerin yakındaki binalara sıçramasını engellemeleri emredildi. Yahudilerin sahip olduğu binlerce mağazanın vitrinleri kırıldı ve mağazalardaki mallar yağmalandı. Yahudi mezarlıklarına tecavüz edildi. Pek çok Yahudi, Fırtına Birlikleri (SA) çeteleri tarafından saldırıya uğradı. Pogromda en az 91 Yahudi öldü.
9–10 Kasım 1938 gecesi Nazi rejimi tarafından Nazi Almanyasında bir dizi Yahudi karşıtı şiddet olayı düzenlenmiştir. Bu olay, Kristallnacht ya da “Kırık Camlar Gecesi” olarak bilinir. Bu ad, yaşanan şiddetin ardından sokaklarda kalan kırık vitrin camlarından gelmektedir.
Yaşanan şiddet olaylarının Yahudilere karşı planlı olmayan bir öfke patlaması olarak görünmesi planlanmıştır. Ancak aslında Nazi liderleri, bu eylemleri Adolf Hitler’in desteğiyle koordine etmiştir. 9 Kasım gecesi Nazi Partisi’nin paramiliter birimlerine (SS, SA ve Hitler Gençliği) Yahudi topluluklarına saldırmaları emredilmiştir.
Takip eden saat ve günlerde organize olmuş Nazi grupları, Nazi Almanyasındaki Yahudilerin yaşantısını altüst etmiştir. Yüzlerce sinagog yakılmıştır. Yahudilerin sahibi olduğu binlerce işletme yakılıp yıkılmış ve mağaza vitrinlerinin camları kırılmıştır. Yahudi mezarlıklarına ve konutlarına zarar verilmiştir. Nazi liderleri, polise ve itfaiye ekiplerine saldırıları göz ardı etmelerini emretmiştir. Polis ekipleri, Yahudileri ve Yahudilerin mülklerini korumamıştır. İtfaiye ekipleri, sinagoglardaki yangınları söndürmemiştir. Kristallnacht sırasında ve takip eden süreçte yüzlerce Yahudi hayatını kaybetmiştir.
Ertesi sabah Nazi rejimi, polise yaklaşık 30.000 Alman Yahudisi erkeği tutuklamasını emretmiştir. Bu kişiler, hiçbir suç işlememiştir. Ancak polis tarafından sadece Yahudi oldukları için tutuklanmışlardır. Dachau ve Buchenwald gibi toplama kamplarına gönderilmişlerdir. Tutuklamalar, Yahudi ailelerini ve topluluklarını şok edip dehşete düşürmüştür. Nazi yetkilileri, ailesi Almanya’yı terk etme yönünde planları olduğunu kanıtlayan kişileri serbest bırakmıştır. Tutuklanan diğer kişiler ise bu kamplarda hayatını kaybetmiştir.
Kırık Camlar Gecesi, Almanya’daki Yahudiler için önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu olayın ardından çok sayıda Yahudi, Nazi Almanyasında kendileri için bir gelecek olmadığı sonucuna varmıştır.
Önemli Tarihler
7 Kasım 1938 Kristallnacht olayının patlamasına neden olan olay Ernst vom Rath, Herschel Grynszpan tarafından silahla vurulmuştur. Grynszpan, Paris’te yaşayan 17 yaşında bir Polonya-Almanya Yahudisiydi. Vom Rath ise Paris’teki Almanya büyükelçiliğinde görevli alt kademe bir Alman diplomattı. Grynszpan, ebeveynlerinin Nazi rejimi tarafından Almanya’dan Polonya’ya sürgün edilmesi nedeniyle yaşadığı çaresizlik sonucu bu olaya kalkışmıştı. Naziler, bu silahla yaralama olayını Yahudi karşıtlığını ateşlemek üzere kullanmıştır. Grynszpan’ın tek başına hareket etmediği ve Almanya’ya karşı yürütülen büyük ölçekli Yahudi komplosunun bir parçası olduğu iddia edilmiştir. Ernst Vom Rath’ın 9 Kasım’da hayatını kaybetmesiyle birlikte Nazi liderleri bu teoriyi Kristallnacht için bir bahane olarak kullanmıştır.
9 Kasım 1938 Joseph GoebbelsKristallnacht’ı başlattı Almanya’nın dört bir yanından gelen Nazi Partisi liderleri, Birahane Darbesi’ni anmak üzere Münih’te toplanmıştır. Birahane Darbesi, Adolf Hitler tarafından 1923 yılında iktidarı ele geçirmek üzere yapılan başarısız bir darbe girişimidir. Bu etkinlik sırasında, yaralanan Ernst Vom Rath’ın hayatını kaybettiği haberi alınmıştır. Buna yanıt olarak Almanya propaganda bakanı Joseph Goebbels, ateşli bir Yahudi karşıtı konuşma yapmıştır. Hitler’in izin vermesiyle birlikte Goebbels, Almanya’daki Yahudi topluluklarına karşı saldırı düzenleme çağrısında bulunmuştur. Konuşmadan sonra Nazi yetkilileri, seçim bölgelerini arayarak Goebbels’in talimatlarını iletmiştir. Tüm bu olanlar sonucunda bugün Kristallnacht ya da “Kırık Camlar Gecesi” olarak bilinen şiddet olayları yaşanmıştır.
15 Kasım 1938 Amerikalılar Kristallnacht’ı kınadı Amerikan gazetelerindeki manşetlerde Kristallnacht olayında yaşanan şiddet kınanmıştır. ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt, 15 Kasım 1938’de düzenlenen bir basın toplantısında Yahudi karşıtı bu saldırıyı kınamıştır. Roosevelt, resmî açıklamasında “yirminci yüzyıl uygarlığında böyle şeylerin yaşanabildiğine inanamıyorum” ifadesinde bulunmuştur. Başkan Roosevelt, Almanya’daki ABD büyükelçisini geri çağırmıştır.
We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia.
View the list of all donors.
