Einsatzgruppen (Τάγματα Θανάτου)
Τα Τάγματα Θανάτου ήταν ειδικές μονάδες των SS και αστυνομικές μονάδες που επιφορτίστηκαν να διασφαλίσουν τα κατεχόμενα εδάφη καθώς οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις προχώρησαν στην ανατολική Ευρώπη. Μετά την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1941, αυτές οι ομάδες διέπραξαν αδίστακτα τη μαζική δολοφονία Σοβιετικών Εβραίων, Ρομά και πολιτικών αντιπάλων.
Σημαντικά γεγονότα
-
1
Μέχρι την άνοιξη του 1943, οι ειδικές μονάδες των Ταγμάτων Θανάτου δολοφόνησαν περισσότερους από 1 εκατομμύριο Εβραίους στη Σοβιετική Ένωση με αέριο σε οχήματα εξόντωσης ή με πυροβόλα όπλα.
-
2
Οι διοικητές των Einsatzgruppen συνέταξαν εκτενείς αναφορές που περιγράφουν λεπτομερώς τη δολοφονία αμάχων και τις τοποθεσίες όπου οι φόνοι έλαβαν χώρα.
-
3
Αυτές οι ομάδες χρησιμοποίησαν εκτεταμένα τοπικούς συνεργάτες για να εντοπίσουν και να δολοφονήσουν Εβραίους και άλλους στην κατεχόμενη Σοβιετική Ένωση.
Τα Einsatzgruppen (κινητές μονάδες εξόντωσης, στο συγκεκριμένο εννοιολογικό πλαίσιο) ήταν ομάδες που στελεχώθηκαν κυρίως από Γερμανούς μέλη των SS και αξιωματικούς των αστυνομικών δυνάμεων. Yπό τον έλεγχο των γερμανικών αστυνομικών δυνάμεων ασφαλείας (Sicherheitspolizei ή Sipo) και των αξιωματικών της Υπηρεσίας Ασφαλείας (Sicherheitsdienst ή SD), τα Einsatzgruppen είχαν ως αποστολή τους τη δολοφονία όσων θεωρούνταν ότι είναι φυλετικοί ή πολιτικοί εχθροί του καθεστώτος και οι οποίοι βρίσκονταν πίσω από τις γερμανικές γραμμές μάχης στην κατεχόμενη Σοβιετική Ένωση.
Τα θύματά τους ήταν Εβραίοι, Ρομά (Τσιγγάνοι) και αξιωματούχοι του Σοβιετικού κράτους και του κομμουνιστικού κόμματος. Τα Einsatzgruppen δολοφόνησαν επίσης χιλιάδες τροφίμους ασύλων για άτομα με πνευματικές και σωματικές αναπηρίες. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι η συστηματική εξόντωση των Εβραίων στην κατεχόμενη Σοβιετική Ένωση από τα Einsatzgruppen και την Αστυνομία Τάξης (Ordnungspolizei) ήταν το πρώτο βήμα στην εφαρμογή της «Τελικής Λύσης,» του προγράμματος των Ναζί για την εξόντωση όλων των Εβραίων της Ευρώπης.
Κατά την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1941, τα Einsatzgruppen ακολουθούσαν το γερμανικό στρατό καθώς προήλαυνε στα σοβιετικά εδάφη. Τα Einsatzgruppen, που συχνά βασίζονταν στην υποστήριξη των ντόπιων πληθυσμών, πολιτών και αστυνομικών, διεξήγαγαν επιχειρήσεις μαζικών δολοφονιών. Σε αντίθεση με τις μεθόδους που εφαρμόστηκαν αργότερα, τον εκτοπισμό δηλαδή των Εβραίων από τις ιδιαίτερες πατρίδες τους ή από τα γκέτο προς τα κέντρα εξόντωσης, τα Einsatzgruppen εισέβαλαν απευθείας στις τοπικές εβραϊκές κοινότητες και τις αφάνιζαν.
Ο γερμανικός στρατός παρείχε υλικοτεχνική υποστήριξη στα Einsatzgruppen, όπως προμήθειες, μεταφορικά μέσα, στέγαση και περιστασιακά ανθρώπινο δυναμικό υπό τη μορφή μονάδων υπεύθυνων για τη φρούρηση και τη μεταφορά των κρατουμένων. Αρχικά, τα Einsatzgruppen δολοφονούσαν κυρίως άνδρες Εβραίους. Στα τέλη του καλοκαιριού του 1941, ωστόσο, τα Einsatzgruppen δολοφονούσαν πλέον άνδρες, γυναίκες και παιδιά εβραϊκής καταγωγής, ανεξαρτήτως ηλικίας και ενταφίαζαν τις σορούς σε ομαδικούς τάφους. Αρκετές φορές με τη βοήθεια ντόπιων πληροφοριοδοτών και διερμηνέων, εντόπιζαν τους Εβραίους κάθε περιοχής και τους οδηγούσαν σε σημεία συγκέντρωσης. Κατόπιν τους εξανάγκαζαν σε υποχρεωτικές πορείες ή τους μετέφεραν με φορτηγά στο χώρο εκτέλεσης, όπου είχαν ανοίξει εκ των προτέρων ορύγματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αιχμάλωτοι αναγκάζονταν να σκάψουν οι ίδιοι τους τάφους τους. Τα θύματα υποχρεώνονταν να παραδώσουν τα πολύτιμα αντικείμενά τους και να γδυθούν. Στη συνέχεια, οι ομάδες πυροβολούσαν άνδρες, γυναίκες και παιδιά, είτε καθώς στέκονταν μπροστά από τον ανοικτό τάφο ή αφού τους έβαζαν να ξαπλώσουν μπρούμυτα στον λάκκο που μόλις είχαν σκάψει.
Η εκτέλεση με πυροβόλο όπλο αποτελούσε τον πιο κοινό τρόπο δολοφονίας που χρησιμοποιούσαν τα Einsatzgruppen. Στα τέλη του καλοκαιριού του 1941 όμως, ο Χάινριχ Χίμλερ, συνειδητοποιώντας ότι αυτές οι μαζικές εκτελέσεις είχαν έντονη αρνητική επίδραση στην ψυχολογία των στρατιωτών του, ζήτησε να μπει σε εφαρμογή μια πρακτικότερη μέθοδος δολοφονίας. Έτσι άρχισαν να λειτουργούν οι ειδικοί κινητοί θάλαμοι αερίων: επρόκειτο για φορτηγά οχήματα πάνω στον άξονα των οποίων είχαν προσαρμοστεί σφραγισμένοι θάλαμοι αερίων όπου τα θύματα θανατώνονταν με διοξείδιο του άνθρακα από την εξάτμιση του φορτηγού. Οι ειδικοί κινητοί θάλαμοι αερίων έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση στο ανατολικό μέτωπο στα τέλη του φθινοπώρου του 1941. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν, παράλληλα με τις εκτελέσεις με πυροβόλα όπλα, για τη δολοφονία Εβραίων και άλλων θυμάτων σε πολλές από τις περιοχές όπου έδρασαν τα Einsatzgruppen.
Τα Einsatzgruppen που ακολουθούσαν τα γερμανικά στρατεύματα στο εσωτερικό της Σοβιετικής Ένωσης, αποτελούνταν από τέσσερα μικρότερα τάγματα. Το πρώτο τάγμα, Einsatzgruppe A, κάλυψε τις περιοχές από την Ανατολική Πρωσία διασχίζοντας τη Λιθουανία, τη Λετονία και την Εσθονία με προορισμό το Λένινγκραντ (τη σημερινή Αγία Πετρούπολη). Σφάγιασε Εβραίους στο Κόβνο, τη Ρίγα και τη Βίλνα. Το Einsatzgruppe B ξεκίνησε από τη Βαρσοβία στην κατεχόμενη Πολωνία και προχώρησε στη Λευκορωσία με προορισμό το Σμόλενσκ και το Μινσκ, σφαγιάζοντας Εβραίους στο Γκρόντνο, το Μινσκ, το Μπρεστ-Λιτόβσκ, το Σλόνιμ, το Γκόμελ και το Μόγκιλεβ, μεταξύ άλλων πόλεων. Η ομάδα Einsatzgruppe C ξεκίνησε τις επιχειρήσεις της από την Κρακοβία και διέσχισε τη δυτική Ουκρανία με προορισμό το Kharkov και το Rostov-on-Don. Πραγματοποίησε σφαγές στις περιοχές Lvov, Tarnopol, Zolochev, Kremenets, Kharkov, Zhitomir και στο Κίεβο. Η συγκεκριμένη σφαγή είναι μια ιδιαίτερα μελανή σελίδα στην ιστορία του πολέμου, καθώς στα τέλη του Σεπτεμβρίου του 1941, οι δυνάμεις του αποσπάσματος 4a σφάγιασαν 33.771 Εβραίους κατοίκους του Κίεβου στο φαράγγι του Μπάμπι Γιαρ μέσα σε δύο μόλις μέρες. Από τις τέσσερις στρατιωτικές μονάδες, η Einsatzgruppe D κάλυψε τις πιο νότιες περιοχές. Πραγματοποίησε σφαγές στη νότια Ουκρανία και στην Κριμαία και συγκεκριμένα στο Nikolayev, το Kherson, το Simferopol, τη Σεβαστούπολη, τη Feodosiya και στην περιοχή του Κράσνονταρ.
Τα Einsatzgruppen υποστηρίχθηκαν σε μεγάλο βαθμό από στρατιώτες της Γερμανίας και του Άξονα, τοπικούς συνεργάτες και άλλες μονάδες των SS. Τα μέλη των Einsatzgruppen προέρχονταν από τα SS, τα Waffen SS (ένοπλα τμήματα των SS), την Υπηρεσία Ασφαλείας, τη Sipo, την Αστυνομία Τάξης και άλλες αστυνομικές μονάδες.
Την άνοιξη του 1943, τα Einsatzgruppen και ένστολοι της ναζιστικής αστυνομίας (Ordnungspolizei) είχαν πια δολοφονήσει πάνω από ένα εκατομμύριο Εβραίους της Σοβιετικής Ένωσης και δεκάδες χιλιάδες Σοβιετικούς κομισάριους, αντάρτες, Τσιγγάνους και άτομα με αναπηρίες εσώκλειστα σε ιδρύματα. Οι κινητές μέθοδοι εξόντωσης, ιδιαίτερα οι εκτελέσεις με πυροβόλα όπλα, αποδείχτηκαν ότι ήταν αναποτελεσματικές και επιβάρυναν ψυχολογικά τους δράστες. Ενώ οι μονάδες των Einsatzgruppen συνέχισαν να διεξάγουν τις επιχειρήσεις τους, οι γερμανικές αρχές σχεδίασαν και άρχισαν να κατασκευάζουν ειδικές μόνιμες εγκαταστάσεις θαλάμων αερίων σε κεντρικά στρατόπεδα εξόντωσης για την δολοφονία τεράστιων αριθμών Εβραίων.