Φωτογραφία
Πορτρέτο του Władysław Bartoszewski, συνιδρυτή του Żegota
Πορτρέτο του Władysław Bartoszewski, Πολωνία, άγνωστη ημερομηνία.
Ο Władysław Bartoszewski (1922–2015) ήταν συνιδρυτής και μέλος του Συμβουλίου Βοήθειας προς τους Εβραίους (με την κωδική ονομασία «Żegota»). Η Żegota ήταν μια μυστική οργάνωση για τη διάσωση Πολωνών και Εβραίων στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Πολωνία. Η οργάνωση Żegota, με την υποστήριξη της εξόριστης πολωνικής κυβέρνησης, συντόνιζε τις προσπάθειες για τη διάσωση των Εβραίων από τις ναζιστικές διώξεις και δολοφονίες. Έδρασε από το 1942 έως το 1945.
Μετά το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1939, ο Władysław Bartoszewski εργάστηκε ως θυρωρός σε μια κλινική του Ερυθρού Σταυρού της Πολωνίας. Το φθινόπωρο του 1940, ο Bartoszewski συνελήφθη στη Βαρσοβία, σε ένα κύμα αυθαίρετων συλλήψεων, και στάλθηκε από τις ναζιστικές γερμανικές αρχές στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Αποφυλακίστηκε το 1941 με τις προσπάθειες του Ερυθρού Σταυρού. Καθ’ όλη την υπόλοιπη διάρκεια του πολέμου, ο Bartoszewski αντιστάθηκε ενεργά στους Ναζί συμμετέχοντας σε παράνομες δράσεις. Ήταν μέλος διαφόρων μυστικών οργανώσεων, μεταξύ άλλων της Προσωρινής Επιτροπής Βοήθειας προς τους Εβραίους (προδρόμου του Żegota).
Στα τέλη του 1942, όταν ιδρύθηκε το Żegota, ο Bartoszewski ήταν υπεύθυνος μυστικών δραστηριοτήτων όπως την παροχή πλαστών εγγράφων ή ιατρικής βοήθειας σε Εβραίους που το Żegota είχε υπό τη φροντίδα του. Ο Bartoszewski συνέτασσε επίσης αναφορές στις οποίες περιγέγραφε τα δεινά των Εβραίων στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Πολωνία. Στις αρχές του 1943 άρχισε να υπηρετεί ως αναπληρωτής διευθυντής του Εβραϊκού Τμήματος της Κυβερνητικής Αντιπροσωπείας για την Πολωνία (Delegatura). Το γραφείο αυτό λειτουργούσε ως σύνδεσμος μεταξύ του Żegota και της εξόριστης πολωνικής κυβέρνησης.
Ο Władysław Bartoszewski επέζησε του πολέμου και στη συνέχεια έγινε ιστορικός και πολιτικός. Το 1963 ο Bartoszewski προσκλήθηκε να φυτέψει μια ελιά στο Yad Vashem προς τιμήν του Żegota. Δύο χρόνια αργότερα, το 1965, το Yad Vashem ανακήρυξε τον Bartoszewski «Δίκαιο των Εθνών».