Portret Ireny Sendlerowej, członkini Żegoty

Portret Ireny Sendlerowej, Warszawa, około 1939 r. 

Irena Sendlerowa (1910–2008) była członkinią Rady Pomocy Żydom (kryptonim: „Żegota”). Żegota była konspiracyjną organizacją pomocy Żydom na terenie okupowanej Polski zrzeszającą przedstawicieli polskich i żydowskich ugrupowań politycznych. Przy wsparciu rządu RP na uchodźstwie Żegota koordynowała działania na rzecz ratowania Żydów przed prześladowaniami i zagładą z rąk nazistów. Organizacja działała w latach 1942–1945. 

W chwili wybuchu II wojny światowej w 1939 r. Irena Sendlerowa pracowała jako opiekunka społeczna w Warszawie. Gdy jesienią 1940 r. naziści zamknęli żydowską ludność Warszawy w getcie, Sendlerowa wykorzystywała swoją pozycję i sieć kontaktów sprzed wojny, aby dostarczać żywność i oferować pomoc finansową Żydom. Na początku 1943 r. Sendlerowa przystąpiła do Żegoty. Członkowie Żegoty wyszukiwali kryjówki dla polskich Żydów oraz dostarczali pieniądze, żywność, fałszywe dokumenty tożsamości i pomoc medyczną dla osób znajdujących się pod ich opieką.

Działając pod pseudonimem „Jolanta”, Sendlerowa pomogła w wyprowadzeniu kilkuset żydowskich dzieci z getta warszawskiego. Znajdowała im kryjówki w sierocińcach, klasztorach, szkołach, szpitalach i prywatnych domach. Sendlerowa zapewniała każdemu dziecku nową tożsamość, prowadząc staranną, zaszyfrowaną kartotekę zawierającą oryginalne nazwiska i miejsca ulokowania dzieci, aby umożliwić odnalezienie ich przez krewnych po wojnie. Jesienią 1943 r., zaledwie kilka dni po mianowaniu Sendlerowej kierowniczką referatu dziecięcego Żegoty, aresztowało ją Gestapo. Podczas przesłuchań była brutalnie bita i torturowana przez Gestapo. Mimo tego Sendlerowa nigdy nie ujawniła nazwisk dzieci ani swoich współpracowników. Została uwolniona z rąk Gestapo dzięki zorganizowaniu łapówki przez jej współpracowników. Mimo niebezpieczeństwa Sendlerowa kontynuowała pracę w Żegocie pod nowym pseudonimem. 

Irena Sendlerowa przeżyła wojnę. W 1965 r. Instytut Jad Waszem nadał Sendlerowej tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.