Żegota üyesi Irena Sendler’in portresi

Irena Sendler’in Varşova’da bulunduğu sırada çekilen portresi, Polonya, 1939 civarı.  

Irena Sendler (Sendlerowa), Yahudilere Yardım Konseyi’nin (“Żegota” kod adıyla bilinir) üyelerinden biriydi. Żegota, işgal altındaki Almanya’daki Polonyalılar ve Yahudiler tarafından kurulan gizli bir kurtarma örgütüydü. Sürgündeki Polonya hükûmeti tarafından desteklenen Żegota, Yahudileri Nazi zulmünden ve katliamından kurtarmaya yönelik çalışmaları koordine etmiştir. Örgüt, 1942–1945 yılları arasında faaliyet göstermiştir.

Irena Sendler (1910–2008), 1939’da II. Dünya Savaşı başladığında Varşova’da bir sosyal hizmetler görevlisi olarak çalışıyordu. Naziler 1940 yılı sonbaharında Varşova’daki Yahudileri gettoya taşınmaya zorlayınca Sendler, mevkisini ve savaş öncesi sahip olduğu ağı kullanarak Yahudilere yiyecek temin etmiş ve maddi yardım sağlamıştır. Sendler, 1943 yılının başında Żegota’ya katılmıştır. Żegota üyeleri, Polonyalı Yahudilere saklanacak yer sağlamıştır ve himayelerindeki kişilere para, yiyecek, sahte kimlik belgeleri ve tıbbî yardım temin etmiştir.

“Jolanta” takma adını kullanan Sendler, yüzlerce Yahudi çocuğun Varşova gettosundan kaçırılmasına yardımcı olmuştur. Bu çocuklara yetimhaneler, manastırlar, okullar, hastaneler ve evlerde saklanabilecekleri yerler bulmuştur. Sendler, çocukların savaştan sonra hayatta kalan yakınları tarafından bulunabilmesini sağlamak için her çocuğun orijinal ismini ve yerleştirildiği yeri dikkatle kodlayıp kayıt altına almış ve her çocuğa yeni bir kimlik belgesi vermiştir. Sendler, 1943 sonbaharında Żegota’nın çocuk biriminin başkanı olarak görevlendirildikten sadece birkaç gün sonra Gestapo (Alman gizli devlet polisi) tarafından gözaltına alınmıştır. Gestapo tarafından acımasızca dövülüp işkenceye uğramıştır. Sendler, buna karşın çocukların ve görev arkadaşlarının adlarını ifşa etmemiştir. Kurtarma faaliyetlerinde birlikte çalıştığı arkadaşları tarafından toplanan rüşvet sayesinde Gestapo hapishanesinden serbest bırakılmıştır. Sendler, karşı karşıya olduğu tüm tehlikelere karşın yeni bir takma adla Żegota’da çalışmayı sürdürmüştür.

Irena Sendler, savaştan sağ kurtulmuştur. Sendler’e 1965’te Yad Vashem’in Uluslar Arasında Adil Olanlar ödülü verilmiştir.