Map titled "Jewish Executions Carried Out by Einsatzgruppen A"

Naziler Kaç Kişiyi Öldürdü?

Nazi Almanyası, eşi benzeri görülmemiş çapta bir katliama yol açmıştır. Naziler ile müttefikleri ve işbirlikçileri, altı milyon Yahudiyi öldürmüştür. Devlet tarafından desteklenen bu sistematik soykırım, Holokost olarak bilinir. Naziler ile müttefikleri ve işbirlikçileri, başka kitlesel mezalim eylemlerinde de bulunmuştur. II. Dünya Savaşı sırasında Yahudi olmayan milyonlarca kişiyi öldürmüşlerdir.

Önemli gerçekler

  • 1

    Holokost’ta altı milyon Yahudi hayatını kaybetmiştir.

  • 2

    Nazi Almanyası rejimi gaz odalarında toplu katliamlarda ve Yahudileri kasıtlı olarak mahrumiyete, hastalıklara ve acımasız muameleye maruz bırakarak sistematik bir şekilde katletmiştir.

  • 3

    Naziler, başka gruplara da zulüm ve toplu katliam uygulanmasını hedeflemiştir. Bu gruplar arasında Sovyet savaş esirleri, Leh etnik kökenliler, Romanlar ve engelli kişiler sayılabilir.

Nazi Almanyası, eşi benzeri görülmemiş çapta bir katliama yol açmıştır. II. Dünya Savaşı’ndan önce ve özellikle savaş sırasında Nazi Almanyası rejimi, Holokost’u gerçekleştirmiş ve diğer toplu mezalim eylemlerinde bulunmuştur. Bu suçlar işlendikten sonra yasal, tarihî ve etik nedenlerin yanı sıra eğitim amacıyla kurbanların sayısının hesaplanması önem kazanmıştır.

Aşağıdaki istatistikler, çok sayıda farklı kaynak kullanılarak hesaplanmıştır. Kullanılan kaynaklar arasında ele geçirilen Nazi Almanyası’na ait raporlar ve kayıtlar, savaş öncesine ve sonrasına ait demografik çalışmalar, savaş sırasında ve sonrasında Yahudiler tarafından tutulan kayıtlar ve direnişçi gruplar ve yeraltı faaliyetlerinde bulunanlar tarafından hazırlanan belgelerin yanı sıra arşivlerde günümüze kadar gelen diğer kaynaklar sayılabilir.

Ölenlerle ilgili bu istatistikler, Holokost’un ve Nazilerin işlediği diğer suçların ne kadar büyük olduğunu gözler önüne sermektedir. Bu sayılar, Nazi Almanyası’nda yapılan can kaybının ölçeğiyle yüzleşmek için bir başlangıç noktasıdır.

Holokost’ta kaç Yahudi hayatını kaybetti? 

Toplam altı milyon Yahudi erkek, kadın ve çocuk Nazi Almanyası rejimi ile müttefikleri ve işbirlikçileri tarafından katledilmiştir. Bu soykırım, artık Holokost olarak bilinmektedir. Holokost’un temelinde Yahudi karşıtlığı yatıyordu. Yahudilere duyulan nefreti ya da önyargıları ifade eden Yahudi karşıtlığı, Nazi ideolojisinin temel görüşlerinden biriydi. Bu önyargılar, Avrupa genelinde de yaygın olarak görülüyordu.

Holokost sırasında Naziler ile müttefikleri ve işbirlikçileri farklı yerlerde farklı yöntemler kullanarak Yahudileri katletmiştir. Katliam için en sık kullanılan yöntemler, zehirli gaz ve toplu katliamlardı. Naziler ile müttefikleri ve işbirlikçileri, diğer şiddet eylemlerinde ve Yahudilerin yeterli yiyeceğe, barınma olanaklarına, sağlık hizmetlerine ve diğer ihtiyaçlarına erişmelerini kasıtlı olarak engelleyerek de Yahudileri katletmiştir.

Aşağıdaki istatistiklerde öldürme merkezlerinde (bu merkezler, bazen ölüm kampları ya da imha kampları olarak da adlandırılır), toplu katliam operasyonlarında ve bunlarla ilişkili katliamlarda kamplar ve gettolarda tutuklu olarak ve toplama merkezleri dışında diğer şiddet eylemlerinde katledilen Yahudilerin sayısı gösterilmektedir.

Tablo 1. Holokost’ta öldürülen altı milyon Yahudinin dağılımı ve ölüm biçimlerinin açıklaması

Katledilen Yahudilerin sayısı (konuma ve yönteme göre)

Açıklama

Yaklaşık 2,7 milyon Yahudi öldürme merkezlerinde katledilmiştir.

Nazi Almanyası rejimi, Yahudileri zehirli gaz kullanarak katletmek amacıyla beş adet öldürme merkezi kurmuştur. Bu öldürme merkezlerinin isimleri Chelmno, Belzec, Sobibor, Treblinka ve Auschwitz-Birkenau idi.


Bu katliamların öldürme merkezlerine göre dağılımı için bkz. Tablo 2.

Yaklaşık 2 milyon Yahudi toplu katliamlarda ve bunlarla ilişkili katliamlarda öldürülmüştür.

Almanlar ile müttefikleri ve işbirlikçileri, Doğu Avrupa’da 1.500’den fazla kentte, kasabada ve köyde silahla toplu katliam operasyonları ve bunlarla ilişkili katliamlar yapmıştır.

800.000 ila 1.000.000 Yahudi gettolarda, çalışma kamplarında ve toplama kamplarında katledilmiştir.

Almanlar ile müttefikleri ve işbirlikçileri tarafından kurulan gettolarda, toplama kamplarında ve çalışma kamplarında Yahudiler kasıtlı olarak mahrumiyete, hastalıklara, acımasız muameleye ve keyfi şiddete maruz bırakılarak katledilmiştir.

En az 250.000 Yahudi, kamplar ve gettolar dışında yapılan diğer şiddet eylemlerinde katledilmiştir.

Almanlar ile müttefikleri ve işbirlikçileri, Yahudileri toplama merkezleri (yani kamplar ve gettolar) dışında şiddet eylemlerinde bulunarak ve ihtiyaçlarından mahrum bırakarak katletmiştir. Bunlar arasında Yahudi karşıtı isyanlarda, münferit idamlarda, partizanlar olarak ve toplama merkezlerine doğru ya da toplama merkezleri arasında yapılan yolculuk sırasında (yani zorla yürütülürken ya da tren ve gemilerle götürülürken) katledilen Yahudiler bulunmaktadır.

Holokost’taki ölümler, Nazi Almanyası’na ait tek bir belgede kayda geçirilmemiştir. Aksine, bu bilgiler Nazi Almanyası’na ait yüz binlerce sayfalık belgede kayda geçirilmiştir. Holokost’un suçlular tarafından en iyi belgelenen yanlarından biri, öldürme merkezlerine taşıma işlemleri ve öldürme merkezlerindeki gazla katliam işlemleridir. Bu belgeler sayesinde Holokost’un gerçekleştirildiği beş öldürme merkezindeki can kaybı sayısını belirli bir ayrıntıda ve netlikte biliyoruz.

Tablo 2’de 2,7 milyon Yahudi kurbanın beş öldürme merkezine dağılımı görülmektedir.

Tablo 2. Naziler tarafından öldürme merkezlerinde katledilen Yahudi kurbanların sayısı

Öldürme merkezi

Yahudi kurbanların sayısı

Chelmno

En az 167.000

Belzec

Yaklaşık 435.000

Sobibor

En az 167.000

Treblinka II

Yaklaşık 925.000

Auschwitz kampı kompleksi (Auschwitz-Birkenau öldürme merkezine varır varmaz gazla katledilen kişiler ve kamp kompleksinde diğer yöntemlerle öldürülen kişiler dâhil).

Yaklaşık 1.000.000

Alt toplam

Öldürme merkezlerinde yaklaşık 2,7 milyon Yahudi katledilmiştir.

Holokost’ta toplam altı milyon Yahudi, hayatını kaybetmiştir. Bu sayı, Nazi Almanyası belgeleri ve savaş öncesine ve sonrasına ait demografik veriler kullanılarak hesaplanmıştır.

Naziler ve müttefikleri, 1933 ila 1945 yılları arasında Yahudi olmayan kaç kişiyi katletti?

Naziler ile müttefikleri ve işbirlikçileri, günümüzde Holokost olarak bilinen bir soykırımda altı milyon Yahudiyi katletmiştir. Ayrıca 1933 ile 1945 yılları arasında Yahudi olmayan milyonlarca insanı da katletmişlerdir.

Tablo 3’te Nazi Almanyası rejimi ile müttefikleri ve işbirlikçileri tarafından biyolojik, etnik, politik ve/veya ideolojik nedenlerle katledilen Yahudi olmayan kişilerin tahminî sayısı verilmiştir.

Tablo 3. Nazi Almanyası ile müttefikleri ve işbirlikçileri tarafından katledilen Yahudi olmayan kişilerin sayısı (gruba göre)

Nazi Almanyası ile müttefikleri ve işbirlikçileri tarafından zulme uğrayan Yahudi olmayan gruplar

Yahudi olmayan kurbanların sayısı

Sovyet savaş esirleri

Yaklaşık 3,3 milyon

Yahudi olmayan Leh (etnik) kökenliler

Yaklaşık 1,8 milyon

Roman erkek, kadın ve çocuklar ve “Çingeneler” olarak etiketlenerek aşağılanan diğer kişiler

En az 250.000 ve muhtemelen 500.000 kadar yüksek bir sayı

Bağımsız Hırvatistan Devleti’nin Ustaša yetkilileri tarafından katledilen Sırp siviller

310.000’den fazla

Bakımevlerinde ve huzurevlerinde kalan engelli kişiler 

En az 10.000 çocuk dâhil olmak üzere 250.000–300.000

Alman siyasi muhalifler ve karşıt görüştekiler

On binlerce

“Profesyonel suçlular” ve “asosyaller” olarak toplama kamplarında tutulan Almanlar

Yaklaşık 35.000

Toplama kamplarında öldürülen ya da Alman ordusunda görev yapmayı reddettiği için öldürülen Yehova Şahitleri

Yaklaşık 1.700

Eşcinsel erkekler ve homoseksüellikle suçlanan diğer erkekler

Yüzlerce, muhtemelen binlerce

Almanya’daki Afrika kökenliler

Bilinmiyor, muhtemelen yüzlerce

II. Dünya Savaşı sırasında Almanlar ve müttefikleri, kıta için ve kendileri için büyük bir yıkıma neden oldu. Yukarıda belirtilenlerin yanı sıra milyonlarca kişi de Avrupa’daki II. Dünya Savaşı nedeniyle can verdi. Almanlar ile müttefikleri ve işbirlikçileri, intikam eylemleri ve partizanları kontrol altına almaya yönelik önlemler olarak tanımladıkları katliamlarda masum sivilleri öldürmüştür.

Bunların yanı sıra, Amerikalıların ve diğer milliyetlerin yanı sıra milyonlarca Avrupalı, Nazi zorbalığına karşı mücadele ederken yaralanmış ya da can vermiştir. Bu kişiler Müttefik birliklerinde savaşan askerler, partizan gruplar ve direnişçi örgütlerin üyeleri olarak hayatlarını kaybetmişlerdir. Savaş, milyonlarca Alman ve Mihver askerinin ve sivilin de hayatına mal olmuştur.

Nazi Suçlarının Belgelenmesi

Nazilerin savaşı kaybedeceği iyice gün yüzüne çıkınca Naziler, yaptıkları mezalimin kanıtlarını yok etmeye çalışmıştır. Toplu mezarları açmışlar ve yakılmış cesetleri mezarlardan çıkarmışlardır. Ayrıca suçlarının belgesi niteliğinde yüz binlerce sayfayı da yakarak ya da başka şekilde yok etmeye çalışmışlardır.

Ancak Nazilerin yaptığı toplu katliam o kadar büyük ve yıkıcıydı ki suçların üzerini tam olarak örtmek ve kanıtların hepsini yok etmek, mümkün değildir. Milyonlarca kişinin öldüğü ve yerleşimlerin ortadan kaybolduğu, gözler önündeydi. Nazilerin çabalarına karşın belgeler, ele geçirildi ve tanıklar kurtuldu. Tüm bunlar, Holokost’un ve diğer toplu mezalimlerin su götürmez birer kanıtıydı. Savaştan sonra yapılan davalarda tanıkların anlattıkları, ifadeleri ve Nazi Almanyası’na ait belgeler, kanıt olarak iş gördü. Ayrıca tarihî kayıtların temelini de oluşturdular.

Nazi Almanyası’na ait kanıt niteliği taşıyan bu belgeler, Nürnberg’deki Uluslararası Askerî Ceza Mahkemesi’nde Nazi yöneticilerine ve kuruluşlarına karşı açılan davanın temelini oluşturmuştur. Savaş sonrası yapılan diğer yargılamalarda Nazi Almanyası’na ait belgeler, kişilerin belirli suçları işlediğinin kanıtlanmasını sağlamıştır. Savaş sonrası davalarda tanıkların verdiği ifadeler de faillerin suçlu bulunmasına yardımcı olmuştur.

Sağ kurtulanların yaşadıkları biyografilerde, günlüklerde, yazılı ve sözlü ifadelerde belgelenmiştir. Bazı durumlarda yazılı ifadeler ele geçirilse de bunları yazanlar kurtulamamıştır. Sağ kurtulanlar arşivlerin, anıtların ve müzelerin oluşturulmasına öncülük etmiştir. The United States Holocaust Memorial Museum (Amerika Birleşik Devletleri Holokost Anı Müzesi) de bunlardan biridir.

Kurbanların Anılması

The United States Holocaust Memorial Museum (Amerika Birleşik Devletleri Holokost Anı Müzesi’nde), Holokost’ta katledilen altı milyon Yahudinin hikâyeleri ve yazgılarının yanı sıra Nazi Almanyası ile müttefikleri ve işbirlikçileri tarafından katledilen milyonlarca diğer kişinin deneyimleri de belgelenmektedir.

Adları ve hikâyeleri bilinmeyen tüm kurbanlar için, Holokost’ta ve Naziler tarafından işlenen diğer suçlarda hayatını kaybedenlerin sayısının doğru bir şekilde hesaplanması, bu kişileri anmanın önemli bir parçasıdır.

Thank you for supporting our work

We would like to thank Crown Family Philanthropies, Abe and Ida Cooper Foundation, the Claims Conference, EVZ, and BMF for supporting the ongoing work to create content and resources for the Holocaust Encyclopedia. View the list of all donors.

Sözlükçe